پشت پرده «کارت زرد»های مجلس به وزرا

بسیاری از نمایندگان بر این باور بودند که اگر رایزنی از سوی معاون پارلمانی دولت و یا این وزارتخانه با سوال‌کنندگان صورت می‌گرفت "فانی" حتی به مجلس نیز نباید می‌آمد. پس از آنکه اغلب نمایندگان مجلس به دلیل عدم رسیدگی معاونان پارلمانی به درخواست‌های آنان در حوزه اجرایی بارها به دولت تذکر داده‌اند، کمیته‌ای مشترک از چند نماینده و معاونان پارلمانی تشکیل شد اما باز هم نمایندگان منتقد معاونان دولت در مجلس هستند.

مجید نصیرپورسردهایی، نماینده مجلس هشتم و کارشناس مسائل سیاسی به سايت تدبير می​گوید: «در همه موارد نمی‌تواند معاونان پارلمانی را مقصر دانست. چرا که برخی سوال‌های نمایندگان با جهت‌گیری‌های سیاسی است و در این موارد کاری از دست معاون پارلمانی ساخته نیست.»

در حال حاضر چهار وزیر دولت یازدهم در مدت هشت ماه کارت زرد دریافت کرده‌اند. دلیل نقش کمرنگ معاونان پارلمانی در جریان تذکرها و سوال‌های نمایندگان از وزیران دولت چیست؟
من این موضوع را قبول ندارم. ممکن است این برداشت شخصی شما باشد.

این موضوعی است که از سوی بسیاری از نمایندگان و حتی کسانی که از دولت حمایت می‌کنند نیز مطرح شده است و آنان انتقاد زیادی به کم کاری معاونان پارلمانی دولت دارند.
این که در صحن علنی مجلس وزیر موفق نمی‌شود به سوال نمایندگان پاسخی دهد که آنان را قانع کند، تابع شرایط متعدی است و یکی از آن ها نوع تعامل معاونان پارلمانی با نمایندگان است. اگر مجموعه عوامل در یک فضای یکنواخت رخ دهد ما می‌توانیم سهم همه عوامل را مشخص کنیم و بعد ببینیم سهم معاون پارلمانی در کجای این گردونه قرار دارد. برخی سوال‌ها اساسا از خاستگاه سیاسی خاصی برخوردار است. بنابراین پاسخ وزیر لزوما نمایندگان را قانع نمی‌کند. برخی از تذکرهایی که در ماه‌های اخیر به وزیران دولت یازدهم داده شده است اساسا معتقدیم که وارد نیست.

اما این موضوع انتقادها نسبت به کم‌کاری معاونان پارلمانی را توجیه نمی‌کند. در بسیاری از مواقع ما دیدیم که رایزنی معاون پارلمانی با نمایندگان نتوانسته سرنوشت وزیر در آستانه استیضاح را تغییر دهد.
کم کاری از سوی هیچ فردی در معاونت‌های پارلمانی صورت نگرفته است. از سوی دیگر اشکال بعدی این است که هم به صراحت در قانون اساسی و هم در آیین نامه داخلی مجلس آمده است که سوال نمایندگان باید درباره وظایف وزیران باشد. در حالی که سوال‌هایی که نوعا از وزیران مطرح می‌شود خارج از اختیارات وزیر است و اگر بنابر ایرادگیری به اختیارات وزیر باشد هر اقدامی و به هر شکلی از سوی دولت باشد، نمایندگان به آن تذکر وارد می‌دهند. تا این ساختار اصلاح نشود ما نمی‌توانیم بگوییم که صرفا معاونان پارلمانی باید این وظیفه را بر عهده بگیرند.

برخی از تذکرهایی که مجلس به وزیران می‌دهد به دلیل درخواست‌هایی است که عموم نمایندگان در حوزه اجرایی از دولت دارند و پاسخ نمی‌گیرند نهایتا به یک وزیری تذکر می‌دهند. در این مرحله معاونان پارلمانی نمی‌تواند نقش جدی داشته باشد. از سوی دیگر برای در آیین‌نامه داخلی مجلس استیضاح مکانیزم روشن و شفافی تعریف شده است که ارتباطی با تعداد تذکرها ندارد. این بحث به آیین‌نامه اضافه شده است که هر وزیری سه تذکر بگیرد با رعایت اینکه تعدادی از نمایندگان طرح استیضاح را امضا کنند استیضاح انجام می‌شود. در صورتی که قبل از تذکر و کارت زرد هم نمایندگان می‌توانند وزیری رااستیضاح کنند. بنابراین شاید یک وزیر سه تذکر بگیرد اما استیضاح نشود. این در اختیار نمایندگان مجلس است.

منظور من بیشتر درباره کارت زردها به وزیران است. مثلا کارت زردی که به وزیر آموزش و پرورش داده شد در این مورد خاص انتقاد همه به معاون پارلمانی این وزارت‌خانه بود.
ببینید مثلا درباره همین مورد، انتصاب‌ها یا به کارگیری بازنشسته‌ها جریانی است که صرفا با فعالیت معاون پارلمانی رفع رجوع نخواهند شد. احتمال ضعف و ایراد در معاونان وجود دارد مثل همه مسئولان اما تذکرها ارتباط مسقیمی با فعالیت معاونان پارلمانی ندارد. تلاش خود را می‌کنند. اما انتظارات و سوالات مجلس تنوع و تکثر دارد بنابراین آنقدری اینکه معاونان پارلمانی در مورد تک تک آنها نتوانند به نتیجه‌ای برسند مقداری طبیعی است.

پس یعنی چون به صرف اینکه مثلا انتصاب‌ها جزو اختیارات وزیر است معاونان پارلمانی نباید هیچ تلاشی برای کارت زرد نگرفتن وزیران انجام دهند؟
نه اتفاقا در مورد تمامی سوال‌ها رایزنی که صورت می‌گیرد. اگر منظور برخی این است که معاونان پارلمانی مذاکره کنند من در جریان مذاکره‌های معاون پارلمانی هستم. دولت خودش را موظف می‌داند که با تمامی بدنه مجلس ارتباط داشته باشد. معاون پارلمانی وزیر آموزش و پرورش نیز تلاش خودش را کرد اما موضوع سوال درباره بازنشسته‌ها موضوعی است که جهت گیری‌های سیاسی هم در میزان رای نمایندگان تاثیر داشته است. تلاش معاون پارلمانی بیش از این هم نمی‌توانست تاثیرگذار باشد. جلسات متعددی هم با سوال کنندگان برگزار شد، اما مجلس رای خودش را اعلام کرد. از سوی دیگر وزیر اختیار این را دارد که همکارانش را انتخاب کند در مورد بازنشسته‌ها هم قانون این اجازه را می‌دهد تا طی فرایندی از این افراد استفاده شود.

شما از جهت‌گیری‌های سیاسی در مجلس به عنوان یکی از عوامل تذکر و یا استیضاح وزیران اشاره کردید که در این مورد کاری از دست معاونان پارلمانی بر نمی آید. سوال من این است که تا کی قرار است توان این جهت‌گیری خاص سیاسی بیشتر از معاونان پارلمانی باشد؟ یعنی حتی اگر به استیضاح یکی از وزیران ختم شود باز هم شما می‌گویید جهت گیری‌های سیاسی باعث استیضاح شد؟
فضای مجلس فضای خاصی است و به دلایل متعدد، رقابت‌های سیاسی در داخل مجلس وجود دارد. یکی از اعضای یک جریان افراطی در داخل مجلس که به لحاظ سیاسی در طیف مخالف دولت قرار دارد اخیرا در جلسه‌ای به شوخی و یا جدی بیان می‌کرد که «هر مساله‌ و یا نامه‌ای که بر علیه دولت آقای روحانی باشد را امضا می‌کند. او به صراحت اعلام کرد که از هر بهانه‌ای هم استفاده خواهیم کرد تا تذکر دهیم.» اساسا مصلحت کشور و وظایف قانونی وقتی کسی دچار افراط شود دیگر مطرح نیست یعنی منطق آن نماینده این بود که چون من مخالف دولت هستم لزوما مخالفت خواهیم کرد حتی اگر کارهای دولت درست باشد. این طیف خاص دو راهبرد را پیگیری می‌کند یکی تقابل با دولت ابه هر بهانه‌ای است و یکی هم زورآزمایی با فراکسیون اکثریت اصولگرایان که با یکدیگر رقابت داخلی دارند. مجموع این دو عامل باعث شده است که فضای مجلس برخی مواقع ملتهب شود. بخشی از این موضوع طبیعی است ولی زمانی که از حد می‌گذرد مصلحت مجلس خدشه‌دار می‌شود در صورتی که مجلس باید با طمانینه بیشتری از ابزارهای نظارتی خود استفاده کند.