سایه انقراض بر سر 12.5 درصد پرندگان

از سال 2006 میلادی تاکنون 10 و 11 می / 20 و 21 اردیبهشت ماه به عنوان روز جهانی پرندگان مهاجر نام‌گذاری شده و در آن از مردم برای مشارکت فعال برای حفظ پرندگان مهاجر دعوت می‌شوند. روز جهانی پرندگان مهاجر امسال با شعار «مقصد نهایی پروازها: پرندگان مهاجر و گردشگری» نامگذاری شده است که در آن بر ارتباط میان حفاظت از پرندگان مهاجر، توسعه جوامع محلی و گسترش تورهای پرنده‌نگری تاکید شده است. دکتر سید مجید خرازیان مقدم - مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به ایسنا گفت:‌ برگزاری جشنواره، برنامه ریزی برای فعالیت‌های آموزشی و پرنده نگری در کنار مسابقات فرهنگی و هنری از جمله اقداماتی است که هر ساله در چنین روزی در کشورهای مختلف انجام می‌شود و می‌تواند به تنویر افکار عمومی و جلب نظر مردم برای حفاظت از پرندگان بیانجامد.

وی با اشاره به اینکه تنوع گونه‌های پرندگان در ایران به شکلی است که یک سوم گونه‌های پرندگان جهان را تشکیل می‌دهد افزود: ‌بررسی‌ها نشان می‌دهد در کشورمان 535 گونه پرنده وجود دارد که 323 گونه آن پرندگان مهاجر هستند. این در حالیست که 350 گونه از پرندگان که شامل پرندگان مهاجر نیز می‌شوند در ایران زادآوری کرده و به شکلی بومی ایران به حساب می‌آیند. مقدم با تاکید بر اینکه آمارها نشان می‌دهد حدود 12.5 درصد از کل پرندگان دنیا به لحاظ حفاظتی در معرض خطر انقراض هستند گفت:‌ در ایران بر اساس دسته‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) ‌گونه‌های درنای سیبری، خروس کولی دشتی، دال پشت سفید و گیلانشاه خالدار از پرندگان مهاجری به حساب می‌آیند که از لحاظ حفاظتی در رده بحرانی قرار دارند و باید توسط تمامی کشورها مورد حمایت جدی قرار گیرند. از سوی دیگر اردک سرسفید،‌ اسکوتر بال سفید، ‌بالابان،‌ کرکس مصری و عروس غاز نیز از جمله گونه‌های در معرض انقراض کشور هستند. همچنین حدود 12 گون از پرندگان مهاجر ایران نیز در معرض تهدید قرار دارند.

وی با اشاره به اینکه یکی از راهکارهای افزایش جمعیت پرندگان، پرورش در اسارت و رهاسازی آنهاست گفت:‌ طی 15 سال گذشته کشورهای بلژیک،‌ روسیه، آمریکا و چین برای حفاظت از نسل درنای سیبری اقدام به پرورش در اسارت کردند و بدین ترتیب توانستند حداقل یکصد درنای سیبری را وارد طبیعت کنند. مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه مسیرهای مهاجرتی گاها چند کشور را در برمی‌گیرد افزود: ‌پرندگانی داریم که بیش از 27 هزار کیلومتر را در مسیر رفت و برگشت خود طی می‌کنند که این مسافت چند کشور را شامل می‌شود. لذا این موضوع نشان می‌دهد که مسیرهای مهاجرتی پرندگان مرز جغرافیایی - سیاسی نمی‌شناسد و حفاظت از آنها همکاری کشورهای مختلف را می‌طلبد.

وی در ادامه به زیستگاه پرندگان اشاره کرد و به ایسنا گفت: زیستگاه‌های پرندگان به روش‌های مختلفی طبقه‌بندی شده است که در یکی از روش‌های مرسوم زیستگاه‌ها بر اساس رستنی‌ها، آب و هوا و پوشش گیاهی به پنج منطقه تقسیم می‌شوند که این مناطق شامل منطقه رویشی هیرکانی (جنگل‌های مرطوب شمال کشور)، منطقه رویشی ارسبارانی (جنگل‌های نیمه مرطوب ارسباران)، منطقه رویشی زاگرس (جنگل نیمه خشک نوار زاگرس)، منطقه رویشی ایرانی- تورانی (جنگل‌های خشک و بیابانی مثل کویر مرکزی) و منطقه رویشی خلیج عمانی (جنگل‌های خشک نیمه‌استوایی) است. وی افزود: پرندگان مهاجری که به کشور مهاجرت می‌کنند بسته به نوع گونه پرنده در زیستگاه‌های مختلفی در کشور اعم از تالاب‌ها و سایر زیستگاه‌های آبی و نواحی جنگلی و کویری به سر می‌برند. از سوی دیگر در خصوص پرندگان مهاجر آبزی در کشور بیش از 600 سایت شناخته شده است که حدود 105 سایت از سایت‌های ثبت‌شده بین‌المللی و مهم هستند.

به گفته مقدم استان‌های شمالی و استان خوزستان از جمله زیستگاه‌های اصلی پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی محسوب می‌شوند که درصد قابل توجهی از این پرندگان هر ساله به زیستگاه‌ها مهاجرت می‌کنند. وی به پروتکل‌ها و کنوانسیون‌های جهانی درخصوص حفاظت از پرندگان اشاره کرد و گفت:‌ در این خصوص پروتکل‌ها و کنوانسیون‌های مختلفی در جهان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به توافقنامه پرندگان آفریقا و اوراسیا، سازمان بین‌المللی حیات پرندگان و اتحادیه بین‌المللی حفاظت از پرندگان اشاره کرد.

مدیر کل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست به مسیرهای مهاجرت پرندگان اشاره کرد و گفت: ‌کشور ما در دو ناحیه پروازی پرندگان مهاجر واقع شده است. مسیر پروازی افریقایی - اورسیایی و مسیر پروازی آسیای مرکزی که بیشترین گونه‌های مهاجری که از ایران عبور می‌کنند در مسیر پروازی آسیای مرکزی هستند. وی به مهم‌ترین تهدیدات پرندگان اشاره و خاطرنشان کرد:‌ رشد اقتصادی به ویژه در کشورهای در حال توسعه بویژه در آسیا که به تخریب زیستگاه‌ها منجر می‌شود امروز به چالشی جدی در خصوص پرندگان مهاجر تبدیل شده است از سوی دیگر خرید و فروش غیرقانونی پرندگان و شکار غیر مجاز پرندگان مهاجر نیز از عواملی هستند که موجب می‌شوند تا پرندگانی که با تغییرات آب و هوایی کوچ را بر ماندن ترجیح دادند در نیمه راه کشته شوند.