ولادیمیر پوتین از ترس بازداشت به آفریقای جنوبی نرفت!

گروه بین‌الملل: زمانی که رهبران بلوک اقتصادی بریکس (BRICS) شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی از امروز سه‌شنبه ۲۲ اوت در ژوهانسبورگ دیدارهای خود را آغاز می‌کنند، پوتین موقعیتی عجیب خواهد داشت. در حالی که این رهبران حضوری در این نشست در آفریقای جنوبی شرکت می‌کنند اما پوتین با تماس ویدئویی و بصورت آنلاین به سایرین خواهد پیوست. حکم بازداشت دادگاه کیفری بین‌المللی که برای رئیس‌جمهور مادام‌العمر روسیه صادر شده، میزبان نشست را در وضعیت سختی قرار داده که در نهایت منجر به ماندن پوتین در خانه می‌شود.

پانزدهمین نشست رهبران کشورهای موسوم به بریکس (BRICS) روز سه‌شنبه ۲۲ اوت (۳۱ مرداد) در حالی آغاز می‌شود که ده‌ها کشور برای پیوستن به این گروه ابراز تمایل کرده‌اند اما بریکس برای اینکه بتواند سلسله مراتب جهانی تحت رهبری ایالات‌متحده را به چالش بکشاند، ابتدا باید شکاف‌های داخلی‌اش را از بین ببرد. اعضای بریکس در نشست اخیر درباره همکاری‌های اقتصادی و تجاری و نقش سازمان ملل متحد گفت‌وگو خواهند کرد. بریکس شورایی تجاری متشکل از پنج کشور روسیه، هند، چین، برزیل و آفریقای جنوبی است که در ابتدای تشکیل این گروه به عنوان اقتصادهای نوپا از آن‌ها نام برده می‌شد. نام گروه بریکس نیز برگرفته از حروف اول نام این پنج کشور عضو است.
نخستین اجلاس رسمی سران بریکس سال ۲۰۰۹ در روسیه با حضور رهبران چین، هند، برزیل و کشور میزبان برگزار شد. پس از آن، آفریقای جنوبی به این کشورها پیوست و حالا جمهوری اسلامی تلاش‌هایش برای پیوستن به این گروه را مضاعف کرده است. آن‌طور که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، خبر داده، در نشست اخیر بریکس قرار است عضویت ایران بررسی شود.
نشست ۲۰۲۳ سران کشورهای عضو بریکس از ۲۲ تا ۲۴ اوت، در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار می‌شود و ولادیمیر پوتین از طریق ویدیوکنفرانس در این نشست شرکت می‌کند تا آفریقای جنوبی از دردسرهای میزبانی یک رهبر با حکم دادگاه کیفری لاهه نجات پیدا کند.
پوتین در ارتباط با حمله نظامی به اوکراین در دادگاه بین‌المللی لاهه مجرم شناخته شده و از آنجا که آفریقای جنوبی از اعضای دیوان بین‌المللی کیفری است، بر اساس قوانین بین‌المللی، در صورت سفر پوتین به این کشور دستگیر خواهد شد.
بر مبنای این گزارش دست‌کم ۴۰ کشور از الجزایر تا آرژانتین خواستار پیوستن به گروه بریکس‌اند و به‌رغم چالش‌های میان چین و آمریکا و درگیری نظامی در اوکراین، انتظار می‌رود روند رو‌به‌رشد جایگاه بریکس ادامه پیدا کند و این گروه به‌تدریج نظم جهانی طولانی‌مدت به رهبری واشنگتن را به چالش بکشد. آنچه بر جذابیت بریکس افزوده، افزایش رشد اقتصادی آن است. اینک تولید ناخالص پنج کشور عضو این گروه بیشتر از گروه کشورهای گروه ۷ است و کشورهای بریکس به‌‌تنهایی تولید ۲۶ درصد از تولید ناخالص داخلی در جهان را برعهده دارند. با وجود این، آن‌ها در صندوق بین‌المللی پول تنها ۱۵ درصد قدرت رای دارند. همراه با نارضایتی از چنین فقدان تعادلی، در سوی دیگر جهان نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود دارد که آمریکا از افزایش نرخ دلار به عنوان سلاح استفاده کند؛ بنابراین اعضای بریکس فردی و جمعی در تلاش‌اند وابستگی به پول آمریکا را کاهش و در عین حال تجارت دوجانبه با ارزهای خود را افزایش دهند.
در سال‌های اخیر، شکاف‌ها درباره مدل تحت رهبری ایالات‌متحده آمریکا عمیق‌تر شده است. چین به عنوان یک قدرت در اقتصاد جهانی و دارای نیروگاه نظامی در حال آزمایش محدودیت‌های نفوذ واشنگتن است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، هم هفته گذشته به ریاض رفت و با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط بین رقبای سنتی خاورمیانه با میانجی‌گری چین، گفت‌وگو کرد. حمله نظامی روسیه به اوکراین و تقویت روابط مسکو و پکن که پس از آن با هدف مواجهه با غرب بیشتر هم شد، شکاف‌ها را افزایش داده است. بر خلاف چین، سه کشور دیگر یعنی هند، برزیل و آفریقای جنوبی تمایل دارند روابطشان را با غرب حفظ کنند و از پیوستن به تحریم‌های غرب در ارتباط با روسیه خودداری می‌کنند. در عین حال بهانه‌های روسیه در مورد حمله به اوکراین را نیز نپذیرفته‌اند.
با این حال، روسیه و چین خود را به عنوان قهرمانان دور جدید نظم جهانی معرفی کرده‌اند و قصد دارند رهبری آمریکا را به چالش بکشند. ولادیمیر پوتین در ماه ژوییه، در نشست سن‌پترزبورگ با رهبران آفریقایی، حمله‌ای ‌تمام‌عیار علیه غرب آغاز کرد و هنگام صحبت درباره عضویت دائمی کشورهای آفریقایی در سازمان ملل متحد گفت: «فکر می‌کنم زمان آن رسیده است که اشتباه تاریخی علیه قاره آفریقا را اصلاح کنیم.»
این ادعا در حالی مطرح شد که حمله نظامی روسیه به اوکراین، اختلال در تامین انرژی و مواد غذایی را در پی داشت و به تورم سرسام‌آور در جهان منجر شد و بیشتر به کشورهایی که مسکو ادعای حمایت از آن‌ها را دارد، آسیب وارد کرد.
عضویت در بریکس برای کشورهایی مثل جمهوری اسلامی که تحت تحریم‌های بین‌المللی‌اند، اهمیت مضاعف دارد؛ زیرا شانس استفاده از مزایای بانک توسعه نوین را برای آن‌ها فراهم می‌کند. این بانک چندملیتی که سال ۲۰۱۵ در شانگهای تاسیس شد، کشورهای عضو را از سوییفت که روسیه و ایران به آن دسترسی ندارند، بی‌نیاز می‌کند. کشورهای بریکس سیستمی را طراحی کرده‌اند که بر مبنای آن، تراکنش‌ بین کشورهای عضو بدون نیاز تبدیل ارز محلی به دلار انجام می‌شود؛ هرچند شواهد نشان می‌دهد با وجود گذشت حدود هشت سال از تاسیس بانک توسعه نوین، وابستگی به دلار هنوز بسیار زیاد است. ابراهیم رئیسی که سال گذشته در جریان برگزاری اجلاس بریکس در پکن به صورت ویدیوکنفرانس در این اجلاس شرکت و سخنرانی کرده بود، اینک قرار است روز چهارشنبه به دعوت رهبران آفریقای جنوبی به ژوهانسبورگ برود. گفته می‌شود در این اجلاس رهبران ۷۰ کشور جهان نیز حضور دارند. رئیسی روز ۲۶ مرداد نیز برای پیوستن جمهوری اسلامی به بریکس با ولادیمیر پوتین تلفنی گفت‌وگو کرده بود. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، نیز ۱۹ مرداد در سفر به آفریقای جنوبی از این کشور خواست از «عضویت سریع» ایران در بریکس «حمایت قوی» کند.