از ۱۲۰هزار ارمنی فقط چند صد نفر در قره‌باغ مانده‌اند

پس از درخواست‌های بین‌المللی، جمهوری آذربایجان اجازه ورود این ناظران را داده اما ارمنستان از زمان آن یعنی پس از خروج صد هزار ارمنی از منطقه انتقاد کرده است. ادموند ماروکیان سفیر عمومی ارمنستان به بی‌بی‌سی گفت: «این خوب است که ناظران آنجا خواهند بود و شاهد پاکسازی قومی، جدا شدن مردم از سرزمین اجدادی، از خانه‌ و والدین، از جایی که نیاکانشان زندگی می‌کردند. این مردم کاملا از سرزمین‌شان پاک شده‌اند.» بر اساس تخمین‌ها ۱۲۰ هزار ارمنی در ناگورنوقره‌باغ زندگی می‌کردند و اکنون بیشترشان وارد ارمنستان شده‌اند.
ناگورنوقره‌باغ، منطقه‌ای کوهستانی و ارمنی‌نشین در جنوب قفقاز، در دل جمهوری آذربایجان قرار دارد و از نظر جامعه جهانی یکی از استان‌های این کشور است. پس از سه دهه، جمهوری آذربایجان کنترل کامل منطقه را به دست گرفته اما از ارمنی‌ها نخواسته آنجا را ترک کنند و گفته است از حقوق شهروندی یکسان برخوردار خواهند بود. اما ارمنی‌های ناگورنوقره‌باغ این را باور نکرده و دولت ارمنستان آن را «دروغ» خوانده است. به این ترتیب بیش از صد هزار نفر ارمنی، در شرایطی دشوار، هر چه توانستند برداشته و با هر وسیله‌ای که یافته‌اند و حتی پیاده وارد ارمنستان شده‌اند. پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، جنگی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در گرفت بین سال‌های ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۵ و کنترل منطقه در اختیار دولت خودمختار ارمنی قرار گرفت که از حمایت دولت ارمنستان برخوردار بود. سه سال پیش، ارتش جمهوری آذربایجان بیشتر این منطقه را به کنترل خود درآورد بجز شهر مرکزی (که ارمنستان استپاناکرت و آذربایجان خان‌کندی می‌نامند) و نواحی اطراف آن.
جمهوری آذربایجان، ۲۸ شهریور امسال عملیات نظامی دیگری را آغاز کرد و نیروهای ارمنی پس از مقاومتی کوتاه فردای آن روز سلاح‌هایشان را زمین گذاشتند. در این درگیری حدود دویست نیروی ارمنی و چند ده سرباز ارتش جمهوری آذربایجان کشته شدند.
بلافاصله پس از آن موج مهاجرت پناهجویان ارمنی شروع شد. به گفته نازلی باغداساریان سخنگوی نخست‌وزیر ارمنستان، صدهزار و ۴۱۷ ارمنی اکنون وارد ارمنستان شده‌اند. کمیسیاریای عالی پناهجویان سازمان ملل می‌گوید این افراد «گرسنه، بسیار خسته و نیازمند کمک فوری هستند.» این پناهجویان با عبور از گذرگاه لاچین، تنها راه ارتباطی ناگورنوقره‌باغ با ارمنستان، وارد این کشور می‌شوند. صلح‌بانان روس بر امنیت این گذرگاه نظارت می‌کنند. به گفته آرتاک بگلریان، مقام سابق ارمنی‌های قره‌باغ، آخرین گروه ارمنی‌ها دیروز (شنبه) راهی ارمنستان شده‌اند و آنها که مانده‌اند «حداکثر چند صد نفر هستند که بیشترشان افراد مسئول، کارکنان سرویس‌های امدادی، داوطلبان یا افراد نیازمند مراقبت ویژه هستند.» در این مدت، دوشنبه پیش، یک انفجار مهیب در یک مخزن سوخت در نزدیکی خان‌کندی/استپاناکرت جان بیش از ۱۷۰ نفر را گرفت هر چند که جزئیات این انفجار روشن نیست.
در ارمنستان در کلیساها و دیگر اماکن یکشنبه روز نیایش عمومی بوده است. ترکیه و اسرائیل متحد جمهوری آذربایجان هستند و ایران و روسیه از ارمنستان حمایت می‌‎کنند. نماینده وزارت خارجه آمریکا هفته پیش در سفر به مرز دو کشور از ارمنستان حمایت و ۱۲ میلیون دلار کمک به این کشور اعلام کرد. بسیاری از مردم در ارمنستان «بی‌کفایتی و سوء‌مدیریت» دولت را مقصر می‌دانند و خواستار استعفای نیکول پاشینیان نخست‌وزیر هستند. نیکول پاشینیان روسیه را مقصر می‌داند که بر خلاف پیمان امنیتی شش‌جانبه موسوم به پیمان تاشکند امنیت این کشور را در زمان حمله نظامی تامین نکرده است اما ناگورنوقره‌باغ از نظر جامعه بین‌المللی جزء خاک جمهوری آذربایجان است و عملیات نظامی ارتش این کشور در آن منطقه حمله به خاک کشور دیگر محسوب نمی‌شود.