شرق نوشت: پیرو جنگ دیپلماتیک اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل با محوریت آمریکا و روسیه بر سر جنگ حماس و اسرائیل و برقراری آتشبس در باریکه غزه، شامگاه چهارشنبه پیشنویس قطعنامههای مسکو و واشنگتن از سوی طرفین وتو شد.
در این راستا دومین پیشنویس قطعنامه روسیه با وتوی ایالات متحده و بریتانیا همراه بود و پیش از آن نیز، قطعنامه آمریکاییها از طرف روسیه و چین وتو شد و بهاینترتیب چهار پیشنویس قطعنامه ارائهشده از سوی آمریکا، برزیل و روسیه (دو بار) برای مدیریت تحولات فلسطین ناکام ماند. به موازات این بنبست سیاسی و دیپلماتیک، تحولات میدانی بهویژه در عراق و سوریه هم حکایت از شکنندهتر شدن اوضاع میدهد.
در روزهای اخیر و پس از تداوم جنگ حماس و اسرائیل، تهران و واشنگتن نسبت به تعمیم تنشها به کل منطقه غرب آسیا هشدار داده بودند؛ اما دولت بایدن علاوه بر تغییر لحن، عملا در صحنه عملیاتی هم دست به واکنشها و اقدماتی زده که منطقه را در آستانه ورود به تقابل طرفین قرار داده است. در این بین پس از ناتوانی شورای امنیت سازمان ملل در صدور قطعنامه، مجمع عمومی سازمان ملل هم از روز پنجشنبه نشست «فوقالعاده» یا «اضطراری» خود را برگزار کرد.
در همین راستا و به گفته یورونیوز، اعلام برگزاری نشست فوقالعاده مجمع عمومی سازمان ملل در پی جلسه بررسی وضعیت جنگ اسرائیل و غزه از طرف «شورای امنیت» سازمان ملل و وتوی پیشنویس قطعنامه شورای امنیت با هدف ایجاد «وقفه بشردوستانه» در خصومتها برای ارسال کمکهای بشردوستانه به غیرنظامیان غزه صورت میگیرد. پیشتر برخی از کشورها ازجمله اردن به نمایندگی گروهی از کشورهای عرب، روسیه، سوریه، بنگلادش و کامبوج رسما از «دنیس فرانسیس»، رئیس مجمع عمومی، درخواست کردند که تاریخ نشست مجمع عمومی را مشخص و اعلام کند.
آنطور که از فهرست سخنرانان مشخص شده بود، این نشست تا پایان دیروز جمعه به درازا کشیده شد که البته تا لحظه نگارش این گزارش نتیجه و خروجی آن منتشر نشد. کشورهای عرب به رهبری اردن روز پنجشنبه با ارائه پیشنویسی به سازمان ملل متحد خواستار آتشبس در جنگ غزه شدند و از هر دو طرف خواستند بلافاصله به همه تعهدات بینالمللی خود بهویژه درباره حفاظت از جان غیرنظامیان و نیز حفاظت از زیرساختهای غیرنظامی عمل کنند. در این پیشنویس که قرار بوده دیروز جمعه به رأی گذاشته شود، امضاکنندگان خواستار آزادی فوری همه غیرنظامیان و حفظ ایمنی آنها شدهاند و هرگونه تلاش برای جابهجایی مردم فلسطین را رد کردهاند.
قرار شد که پیشنویس این قطعنامه پس از سخنرانی مقامهای این کشورها که تا پایان دیروز جمعه به درازا کشید، به رأی گذاشته شود. از طرف دیگر موضوع پیشنویس قطعنامه پیشنهادی مجدد برزیل که اکنون ریاست دورهای شورای امنیت را برعهده دارد مطرح است؛ پیشنویس قطعنامهای که برای شورای امنیت خواهد بود که البته شانس تصویب آن در این شورا (امنیت) همچنان کم است.
البته با توجه به فضای متفاوت مجمع عمومی سازمان ملل در قیاس با نشست شورای امنیت به احتمال بسیار زیاد شاهد تصویب قطعنامهای علیه جنایات اسرائیل در نوار غزه باشیم؛ چرا که با توجه به تعداد زیاد کشورهای اسلامی، عربی و همچنین کشورهایی که منتقد جدی نسلکشی اسرائیل هستند، میتوان انتظار تصویب و صدور چنین قطعنامهای را داشت؛ همچنان که حسین امیرعبداللهیان هم بعدازظهر روز پنجشنبه در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان هم عنوان کرده بود که «انتظار میرود قطعنامهای بسیار قوی در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب برسانیم که خواستار توقف فوری خشونتها و نسلکشی غیرنظامیان باشد و منجر به ارسال کمکهای انساندوستانه به مردم غزه که بهشدت نیازمند این کمکها هستند، شود».
البته درباره پایبندی اسرائیل به قطعنامه احتمالی مجمع عمومی سازمان ملل جای شک بسیاری وجود دارد؛ بهویژه آنکه تلآویو اکنون از دور بیسابقهای از حمایتهای سیاسی و دیپلماتیک آمریکا و کشورهای اروپایی دائم عضو دائم شورای امنیت برخوردار است. اما در ابتدای جلسه که از روز پنجشنبه برگزار شده بود، منابع رسانهای از خروج نمایندگان کشورهای عربی و اسلامی از نشست مجمع عمومی سازمان ملل در اعتراض به حضور سفیر رژیم صهیونیستی در آن پرده برداشتند.
بر پایه این گزارش، نمایندگان کشورهای عربی و اسلامی این اقدام را در اعتراض به جنایات اسرائیل در نوار غزه انجام دادند. باوجوداین گلعاد اردان، نماینده اسرائیل در سازمان ملل، در اظهاراتی واهی مدعی شد هرگونه فراخوان برای آتشبس در غزه دعوت به صلح نیست؛ بلکه تلاش برای محدودکردن و بستن دست تلآویو است. در ادامه نمایندگانی از کشورهای اردن و فلسطین هم مواضع خود را صحن مجمع عمومی بیان کردند.
تقابل تهران – واشنگتن در نیویورک
در حالیکه جنگ اسرائیل و حماس وارد چهارمین هفته خود شد و متعاقب آن شرایط انسانی در نوار غزه رو به وخامت گذاشته، مقامات آمریکایی، ایران را به تسهیل حملات به پایگاههای نظامیان آمریکا در خاورمیانه متهم میکنند و از نقش تهران در حمایت از حماس میگویند و در مقابل هم مقامات ایرانی نیز از نقش آمریکا در وخیمترشدن اوضاع انسانی در غزه میگویند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که چهارشنبه هفته گذشته وارد نیویورک شد تا در نشست فوقالعاده مجمع عمومی سازمان ملل درباره جنگ حماس و اسرائیل شرکت کند، در همان بدو ورود به خاک آمریکا و در فرودگاه جان اف کندی نسبت به گسترش درگیریها به کل منطقه ذیل عملکرد دولت بایدن هشدار داد و در جمع خبرنگاران ایرانی گفت که «شرایط منطقه غرب آسیا با توجه به قتلعام و نسلکشی که درباره مردم غیرنظامی غزه در جریان است و حمایتهایی که آمریکا و تعداد معدودی از کشورهای اروپایی بهطور کورکورانه، اما تمامعیار از رژیم صهیونیستی انجام میدهند، به نقطه نگرانکنندهای برای همه کشورهای منطقه رسیده است»؛ بنابراین سکاندار سیاست خارجی ایران تأکید کرد که «هر آن احتمال خارجشدن کنترل از دست همه طرفها وجود دارد».
حسین امیرعبداللهیان در ادامه و به نمایندگی از تهران، روز پنجشنبه در مجمع عمومی هم سخنرانی خود را داشت و پیرو آن خواستار توقف نسلکشی مردم فلسطین در غزه از سوی اسرائیل شد. به گفته او «مردم فلسطین بهعنوان مردم یک کشور اشغالشده حق مشروع دارند که از حقوق خود در برابر اشغالگران دفاع کنند و در این زمینه از ابزارهای مختلف ازجمله ابزارهای مسلحانه استفاده کنند». وزیر امور خارجه کشورمان، عملیات طوفانالاقصی را واکنشی به ادامه تجاوز به مردم فلسطین و ادامه اشغالگریها دانست؛ اما امیرعبداللهیان در ادامه دوباره به نقش آمریکاییها در جنگ حماس و اسرائیل و به تبع آن گسترس آتش جنگ به کل خاورمیانه پرداخت و گفت: «غرب آسیا منطقه ماست و ما با هیچ طرف و کشوری که بخواهد امنیت منطقه را به خطر بیندازد، کنار نمیآییم».
وزیر امور خارجه ایران خطاب به کشورهای غربی این را هم گفت که «به جای ارسال بمب و راکت برای استفاده علیه غزه، حامی صلح باشید. آمریکا باید از حمایت از نسلکشی در غزه دست بردارد. ما همیشه حامی صلح و ثبات بودهایم؛ اما امروز در نیویورک و سازمان ملل از مسئولان آمریکایی میپرسم که چه کسی در حال مدیریت قتلعام در فلسطین است؟ ما از گسترش جنگ در منطقه استقبال نمیکنیم؛ اما اگر قتلعام در غزه ادامه پیدا کند، آنها از این آتش جان سالم به در نخواهند برد».
رئیس دستگاه سیاست خارجی کشور همچنین در این سخنرانی تأکید کرد که تهران به دنبال توسعه و گسترش جنگ در منطقه نیست. پس از سخنان حسین امیر عبداللهیان در مجمع عمومی، تحرکات دیپلماتیک وزیر امور خارجه جمهوی اسلامی ایران در حاشیه نشست ادامه پیداکرد و با چند نفر از مقامات کشورها دیدار داشت.
در این راستا امیرعبداللیهان بامداد دیروز جمعه به وقت تهران با ایمن الصفدی، معاون نخستوزیر و وزیر امور خارجه اردن، دیدار و درباره پیشنویس قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل برای پایانیافتن جنایات اسرائیل بحث و رایزنی کرد. در بخش مهمی از گفتههای امیرعبداللهیان درباره محتوای قطعنامه یادشده، او تأکید داشت که این قطعنامه باید شامل سه عنصر آتشبس فوری، لزوم دسترسی و ارسال مستمر کمکهای انساندوستانه به مردم مظلوم غزه و مقابله با کوچ اجباری باشد».
معاون نخستوزیر و وزیر امور خارجه اردن نیز بر لزوم وجود سه عنصر اشارهشده از طرف حسین امیرعبداللهیان در قطعنامه پیشنهادی صحه گذاشت. در ادامه رایزنیهای وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در نیویورک درباره جنایات اسرائیل علیه مردم فلسطین، حسین امیرعبداللهیان با خانم رتنو مارسودی، همتای اندونزیایی خود، درباره قطعنامه پیشنهادی برزیل در شورای امنیت و قطعنامه پیشنهادی مجمع عمومی گفتگو کرد و دوباره هشدار داد که «اگر نسلکشی در غزه ادامه یابد، جنگافروزان، خود از این آتش در امان نمیمانند».
واشنگتن، از تغییر لحن تا ورود جدی میدانی
در مقابل هشدارهای تهران گویا دولت بایدن هم تغییر لحن جدی را در دستور کار دارد؛ چنانکه جان کربی، هماهنگکننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، در یک کنفرانس خبری که مشروح آن در وبگاه کاخ سفید منتشر شده است، در پاسخ به این سؤال که آمریکا با توجه به این گفته جو بایدن مبنی بر اینکه اگر حملات به نظامیان آمریکا از سوی ایران یا نیروهای نیابتی آن ادامه یابد، پاسخ خواهد داد، او دقیقا برای این پاسخ منتظر چیست، گفت «او این را گفته است».
کربی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا تکرار یک هشدار پاسخدادن محسوب میشود، به واکنش ماه مارس آمریکاییها رجوع کرد و عنوان کرد «ما پاسخ دادهایم و تلافی هم کردهایم که واکنشی قاطعانه هم بود». هرچند به نظر کربی «واشنگتن در حفاظت از نظامیان و تأسیساتش ذیل گفته جو بایدن تردید نخواهد کرد؛ اما در زمان و به شیوهای که بخواهیم، انجامش خواهیم داد». جالب توجه آنجا بود که جان کربی از پاسخ به این پرسش که با توجه به ادعای خودش مبنی بر اینکه بایدن به ایران هشدار داده است، این پیام چگونه به تهران منتقل شده، خودداری کرد و گفت «وارد این موضوع نمیشود».
هماهنگکننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید در پاسخ به پافشاری خبرنگار که آیا این پیام ادعایی از طریق تماسی تلفنی منتقل شده یا طرف سوم و آیا پس از مجروحشدن نظامیان آمریکا در منطقه منتقل شده است، اذعان کرد که پیام مستقیمی به خود تهران منتقل شده است و بیشتر از این چیزی نمیگویم. ادعای کربی در پی این مطرح میشود که بایدن روز چهارشنبه در کنفرانس خبری مشترک با آنتونی آلبانیزی، نخستوزیر اتریش، مدعی شد که هشدار او به سران ایران این است که اگر به حمله به نیروهای آمریکایی ادامه یابد، با پاسخ آمریکا مواجه خواهند شد و باید برای این پاسخ آمادگی داشته باشند.
علاوه بر ادعای ارسال پیام مستقیم تهدید به تهران از زبان کربی، به نظر میرسد رسانههای آمریکایی هم همچنان درصدد ارتباطدادن نقش و دخالت مستقیم ایران در عملیات طوفان الاقصی هستند. در تازهترین مورد، والاستریت ژورنال در گزارشی خلاف واقع و واهی عنوان کرد ایران دستکم ۵۰۰ نفر از اعضای گروه حماس و جهاد اسلامی را آموزش داده است که البته با واکنش رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی کشور همراه بود و ادعای والاستریت ژورنال مبنی بر آموزش ۵۰۰ نیروی حماس در ایران را کذب دانست.
نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی کشور، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ادعای والاستریت ژورنال مبنی بر آموزش ۵۰۰ نیروی حماس در ایران پیش از حمله به اسرائیل کذب است. انتشار این خبر با هدف به حاشیه بردن ابعاد شکست صهیونیستها در طوفان الاقصی انجام شده است.
مقاومت فلسطین جریانی بالغ، مستقل و مورد حمایت مردم است که توان خود را اثبات کرده است». همزمان جنت یلن، وزیر خزانهداری آمریکا، ادعاها درباره هزینهشدن پولهای آزادشده ایران از کره جنوبی را که درحالحاضر در حسابهای بانکی محدودشده در قطر است، رد کرد. یلن در واکنش به ادعای جمهوریخواهان آمریکا مبنی بر هزینهشدن پولهای آزادشده ایران از بانکهای کره جنوبی بهعنوان بخشی از توافق تبادل زندانیان میان دو کشور در تأمین حمله حماس به اسرائیل، به این نکته اشاره کرد که «ایران حتی به یک سنت از شش میلیارد دلار پولهای درآمد نفتیاش که در حسابهای بانکی در قطر است، دست نزده و طبق توافقی که میان طرفین انجام شده بود، این پولها پس از انتقال به حسابهای بانکی محدودشده در قطر، قرار است صرف هزینههای بشردوستانه، ازجمله خرید دارو، مواد غذایی و تجهیزات پزشکی شود».
در همین راستا و در پی ادعای اثباتنشده برخی مقامات آمریکایی، بهویژه جمهوریخواهان، مبنی بر نقش ایران در رخدادن عملیات گسترده «طوفان الاقصی» توسط جنبش مقاومت فلسطین علیه رژیم اسرائیل و تلاش برای مرتبطکردن موضوع توافق تهران و واشنگتن برای آزادسازی پولهای بلوکهشده ایران در کره جنوبی به وقوع این حمله، «تیم اسکات»، سناتور کارولینای جنوبی، به همراه ۲۲ قانونگذار جمهوریخواه و یک قانونگذار مستقل، اخیرا لایحهای را برای مسدودسازی دوباره این شش میلیارد دلار تنظیم و ارائه کردهاند.
فاز عملیاتی آمریکا در منطقه
به موازات این رویارویی سیاسی، دیپلماتیک و رسانهای، گویا آمریکاییها در سطح میدانی هم وارد فاز عملیاتی شدهاند. در همین زمینه منابعی روز گذشته (جمعه) به المیادین گفتند که هواپیماهای آمریکایی در دو حمله هوایی، مزارع جنوب شرق شهر المیادین در حومه دیرالزور در شرق سوریه را هدف قرار دادند؛ تجاوزی که پاسخ مقاومت را به همراه داشت. این منابع با اشاره به اینکه «این دو حمله نقاطی از نیروهای حامی ارتش سوریه را هدف قرار دادند»، خاطرنشان کردند «این منطقه در ابتدای سال مورد حمله آمریکا قرار گرفته بود». البته خبرنگار المیادین به نقل از یک منبع تأکید کرد که هیچ انبار نظامیای در منطقه مورد هدف هواپیماهای آمریکایی در حومه دیرالزور وجود نداشته است.
از سوی دیگر، پس از آنکه پایگاههای آمریکایی در سوریه و عراق مورد دهها حمله مقاومت قرار گرفتند، پنتاگون از اعزام ۹۰۰ سرباز به خاورمیانه ازجمله اپراتورهای سیستم دفاع هوایی خبر داد. یک منبع امنیتی عراقی نیز روز پنجشنبه فاش کرد که یک هواپیمای ترابری آمریکایی در فرودگاه پایگاه هوایی عین الاسد در غرب الانبار به زمین نشست. این منبع در بیانیهای به خبرگزاری المعلومه گفت که هواپیماهای جنگی و پهپادهای آمریکایی عملیات شناسایی خود را بر فراز پایگاه هوایی عین الاسد در منطقه البغدادی در منطقه هیت در غرب الانبار، درست قبل از فرود هواپیمای ترابری آمریکایی در این منطقه تشدید کردند.
وی این را هم عنوان کرد که «پایگاه عین الاسد شاهد تحرکات غیرمعمول هواپیماهایی بود که با اقدامات احتیاطی در داخل پایگاه فرود آمدند». منبع امنیتی بدون ذکر نامش توضیح داد: «هواپیمای نظامی آمریکایی برای تأمین حفاظت امنیتی بر فراز ساختمان پایگاه پرواز کرد».
این مقام امنیتی عراق با اشاره به اینکه «احتمالا این هواپیماها پس از حملات پهپادی و موشکی به پایگاه، مستشاران و سربازان را برای تقویت حفاظت پایگاه حمل میکنند»، خاطرنشان کرد: «پایگاه عین الاسد چند روز پس از فرود دهها هواپیما در داخل ساختمان، پایگاه شاهد تحرکات غیرعادی هواپیماهای ترابری بود». با این وجود، خبرگزاری رویترز گزارش داد سخنگوی پنتاگون در گفتگو با خبرنگاران گفت همزمان با افزایش تنش در اراضی اشغالی، سربازان آمریکایی و متحدانش دستکم ۱۲ بار در عراق و چهار بار در سوریه در هفته گذشته هدف قرار گرفتهاند. در مجموع ۲۱ سرباز آمریکایی در نتیجه این حملات زخمی و اکثریت نیز از ناحیه سر دچار جراحت شدند. سخنگوی پنتاگون همچنین گفته است نیروهای آمریکایی بار دیگر اوایل پنجشنبه در عراق هدف قرار گرفتند، اما این حمله ناموفق بود.
او در ادعایی ضدایرانی، این را هم بیان کرد که «قصد ندارم اطلاعات دقیقتری از اینجا درباره گروههای خاصی که مسئولیت حمله به کارکنان آمریکایی را بر عهده گرفتهاند در اختیار رسانهها قرار دهد، بهجز اینکه بگویم میدانیم این گروهها مورد حمایت ایران هستند». مقامها میگویند که تدابیر آمریکاییها برای حفاظت از نیروهایشان در منطقه شامل افزایش گشتزنیهای نظامی ایالات متحده، محدودکردن دسترسی به تأسیسات پایگاهها و افزایش جمعآوری اطلاعات ازجمله از طریق پهپادها و سایر عملیات نظارتی است. جدیدترین استقرار سربازان آمریکایی به برنامههای این کشور در استقرار سیستم موشکی تاد و پاتریوت ربط دارد.
همچنین پنتاگون پنجشنبه در بیانیهای با اشاره به ناموفقبودن حمله پهپادی همان روز (پنجشنبه) به پایگاه آمریکا در اطراف اربیل عراق، عنوان کرد پایگاههای این کشور در منطقه اخیرا ۱۶ مرتبه مورد حمله قرار گرفتهاند. مقر فرماندهی وزارت دفاع آمریکا نیز دراینباره اعلام کرد تاکنون نیروهای ما ۱۲ بار در عراق و چهار بار در سوریه توسط نیروهای مقاومت مورد حمله قرار گرفتهاند. در این بیانیه با اشاره به اینکه آمریکا هیچ ارزیابی در رابطه با پیروی اسرائیل از قوانین جنگ نداشته است، از تلآویو خواسته تا به قوانین بینالمللی عمل کند.
پنتاگون همچنین به خبرگزاری الجزیره گفت با اسرائیل در رابطه با پیروی از قوانین جنگ در ارتباط است و به تماسهای خود با این رژیم ادامه خواهد داد. پنتاگون در ادامه اعلام کرد آمریکا قصد دارد جهت حفظ جان غیرنظامیان و افزایش تواناییهای اسرائیل، دو سیستم ضدهوایی به تل آویو ارائه بدهد. البته به فاصله یک روز از صدور این بیانیه، مقاومت اسلامی عراق طبق اطلاعیهای تأکید کرد نیروهای آمریکایی در پایگاه عین الاسد را با پهپاد هدف حمله مستقیم خود قرار داده است.
مقاومت اسلامی در عراق همچنان پایگاههای آمریکایی را به دلیل حمایت مستقیم واشنگتن از اسرائیل که جنایات هولناکی را علیه مردم غزه انجام میدهد، هدف قرار میدهد. به موازات این موضوع، خبرگزاری اسپوتنیک هم به نقل از منابع محلی سوریه اعلام کرد که صبح دیروز (جمعه) بزرگترین پایگاه غیرقانونی ارتش آمریکا در میدان نفتی «العمر» در حومه شمال شرقی دیرالزور در شرق سوریه مورد حمله موشکی قرار گرفت و بر اثر آن، آتشسوزی عظیمی در این پایگاه آمریکایی رخ داد.
این حمله موشکی جدید به پایگاه میدان نفتی «العمر» که بزرگترین پایگاه آمریکا در شرق سوریه است، چند ساعت پس از حمله به پایگاه آمریکا در میدان گاز طبیعی «کونیکو» در حومه شمالی دیرالزور رخ داد که به گفته منابع در این حمله به میدان «کونیکو» نیز تعدادی از سربازان آمریکایی زخمی شدند. منابع گفتند بلافاصله پس از حمله به پایگاه میدان العمر در صبح دیروز، آژیر خطر به صدا درآمد و آمبولانسها به داخل این میدان نفتی هجوم آوردند که همین مسئله نشان میدهد نیروهایی از ارتش اشغالگر آمریکا زخمی شدهاند. منابع مذکور گفتند هنوز تعداد زخمیهای ارتش آمریکا در این حمله به طور دقیق مشخص نشده است.
شکنندهترشدن وضعیت خاورمیانه در پی تداوم جنگ حماس و اسرائیل و جنایات تلآویو در غزه، حتی واکنش مقامات فرامنطقهای را هم به دنبال داشته و درخصوص وقوع جنگ فراگیر هشدار دادهاند. در این راستا، الکساندر لوکاشنکو، رئیسجمهوری بلاروس، با اشاره به این مسئله که «درگیری در جریان در خاورمیانه میتواند آغازگر جنگ جهانی سوم باشد»، گفت: «خیلی چیزها هستند که نشان میدهد یک درگیری تمامعیار و جدی ممکن است رخ دهد و شاید جنگی باشد که در آن از جدیترین تسلیحات استفاده میشود». به اذعان رئیسجمهوری بلاروس، «کسی نمیداند که اوضاع چطور پیش خواهد رفت، اما اگر آمریکاییها در منطقه خاورمیانه جنگندههای خود را مستقر کنند و علیه کشورهای منطقه بهویژه ایران حملات هوایی انجام دهند، ایران نیز پاسخ خواهد داد».