چرا مدام بیمارم، ولی اطرافیانم نه؟

گروه سلامت: بعضی‌ها به نظر می‌رسد که دارای قدرت‌های فوق بشری هستند. فرقی نمی‌کند که چه ویروس و میکروبی به تازگی شایع شده باشد، آن‌ها بیمار نمی‌شوند.انواعی از ویروس‌های سرماخوردگی و آنفولانزا در طی سال اطرافیان و همکاران آن‌ها را دچار می‌کنند، اما آن‌ها با وجود تماس داشتن با افراد بیمار، خودشان بیمار نمی‌شوند. انگار که ویروس‌ها از کنار این افراد عبور می‌کنند.حتی برخی از کارکنان بیمارستان‌ها که مدام با بیماران در تماس هستند و گاهی مستقیم در معرض ویروس‌های گوارشی قرار می‌گیرند نیز از شر بیماری در امان هستند.
انگار که سیستم ایمنی آن‌ها آهنین باشد.

این‌ها پدیده‌هایی هستند که ایمونولوژیست‌ها زیاد با آن مواجه می‌شوند. جان ملورز، ایمنولوژیست از دانشگاه پیتزبورگ می‌گوید: «آدم‌ها در معرض ویروس‌های مشابه قرار می‌گیرند، میزان نزدیکی‌شان با منبع ویروس نیز یکسان است، اما برخی بیمار می‌شوند و برخی دیگر نمی‌شوند.»

پزشکان قرن‌هاست که به تغییرات طبیعی در سیستم ایمنی افراد اشاره می‌کنند. اما تحقیقات جدیدی آغاز شده که هدف‌اش بررسی نقش ژن‌ها، عادات و مواجهه با بیماری‌ها در گذشته بر چگونگی پاسخ‌دهی سیستم ایمنی به بیماری‌ها است. این سوال همیشه مطرح است که آیا روشی وجود دارد که افراد بتوانند سیستم ایمنی‌شان را تقویت کنند؟

ژنتیک و سیستم ایمنی چگونه کار می‌کنند؟
هنگامی که یک ویروس، باکتری یا سایر مهاجمان به دیواره سلول‌های شما هجوم می‌برند، بدن شما یک استراتژی دفاعی به دقت طراحی شده را ارائه می‌دهد. معماران اصلی این فرایند مجموعه‌ای از ژن‌های آنتی‌ژن لکوسیت انسانی (HLA) هستند.

ژن‌های HAL چطور باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شوند؟
زمانی که یک باکتری به دیواره‌های سلول شما وارد می‌شود، ژن‌های HLA به صورت رگباری پروتئین‌هایی را تولید می‌کنند که این پروتئین‌ها سلول آلوده‌شده را مثل یک پرچم علامت‌گذاری می‌کنند تا سلول‌های ویژه سیستم ایمنی به سمت آن سلول‌ها گسیل شده و آن‌ها را از بین ببرند.سایر ژن‌های HLA سلول‌هایی را فعال می‌کنند که واکنش سیستم ایمنی را محدود می‌کند تا بیشتر از حد نیاز سلول‌ها را تخریب نکند.

درست مثل اثر انگشت، سازماندهی ژن‌های HLA در هر فردی منحصربه‌فرد است. ژن‌های HLA هر فردی مجموعه‌ای یگانه از تاکتیک‌های ایمنی را فراهم می‌آورد، اما به گفته ملورز «این مجموعه ممکن است برای برخی از میکروارگانیسم‌ها عالی و برای برخی دیگر افتضاح باشد. اینطور نیست که یک نوع HLA وجود داشته باشد که بتواند در مقابل هر نوع بیماری‌ای مصونیت ایجاد کند.»

این تنوع ژنتیکی می‌تواند توضیح دهد که چرا شما در طی سال بیشتر از سایر همتایان‌تان سرما می‌خورید یا دچار ویروس گوارشی می‌شوید درحالیکه آن‌ها ممکن است هر ده سال یکبار یک سرماخوردگی معمولی بگیرند.
تحقیقات بیمارستان عمومی ماساچوست نشان می‌دهد که برخی از به اصطلاح کنترل‌کنندگان ویروس HIV ـ آن‌هایی که با وجود آلودگی به ویروس دچار بیماری ایدز نمی‌شوند ـ سویه‌ای از ژن HLA را دارند که سلول‌های ویژه را وادار به بسیج شدن و حمله به پروتئین‌های کلیدی برای عملکرد ویروس می‌کند.

دیگر چه چیزی در عملکرد سیستم ایمنی ما اثر می‌گذارد؟
اما آنتی‌ژن‌های لوکوسیت تنها بخشی نیستند که در سیستم ایمنی ما تفاوت ایجاد می‌کنند. تحقیقات پروژه ژنوم انسان صد‌ها هزار نوع ژن را شناسایی کرده که در افرادی که دچار بیماری‌های خاصی می‌شوند شایع‌تر هستند و در کسانی که این بیماری‌ها کمتر در آن‌ها شایع است، کمتر رواج دارند.

آیا ایمنی به بیماری ارثی است؟
بله، ایمنی و مصونیت در برابر بیماری به ارث می‌رسد. با وجود اینکه هنوز مقادیر سرگیجه‌آوری از تفاوت‌های ژنتیکی هنوز شناخته نشده است، ایمونولوژیست‌ها معتقدند که به طور عمومی این تفاوت‌ها توضیح می‌دهند که چرا مقاومت در برابر برخی عوامل بیماری‌زا در برخی خانواده‌ها شایع‌تر است.اگر خواهر، براد، مادر وپدر شما به ندرت بیمار می‌شوند، شما هم این ویژگی را به ارث برده‌اید.

چه چیزی باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شود؟
علاوه بر ژنتیک، الگوی خواب، تاریخچه بیماری‌های قبلی و محل زندگی می‌تواند روی سیستم ایمنی و شیوه پاسخگویی آن به بیماری‌ها اثر بگذارد. نتایج یک تحقیق که در سال ۲۰۱۵ روی دوقلو‌های همسان انجام شد نشان داد که سه-چهارم تفاوت در پاسخ‌دهی سیستم ایمنی به بیماری‌ها ناشی از عوامل محیطی بود تا عوامل ژنتیکی. عوامل بیرونی به مرور که رشد پیدا می‌کنیم روی ظرفیت سیستم ایمنی ما اثر می‌گذارند.
مثلا کودکی که در مزرعه بزرگ شده به دلیل مواجهه بیشتر با عوامل بیماری‌زا نسبت به کودکی در شهر بزرگ شده کمتر ممکن است به انواعی از آلرژی‌ها دچار شود. دلیلش آن است که کودکان روستایی میکروب‌های گوارشی متنوع‌تری دارند.

بیماری و سیستم ایمنی.اما فارغ از محیطی که زندگی می‌کنید اگر بدشانس باشید و در معرض برخی بیماری‌ها قرار بگیرید، سیستم ایمنی شما می‌تواند سال‌ها تحت تأثیر آن بیماری از تعادل خارج شود. سیتومگالوویروس یکی از خویشاوندان ویروسی است که بیماری آبله‌مرغان را ایجاد می‌کند. این ویروس می‌تواند سیستم ایمنی انسان‌ها را از نو برنامه‌ریزی کند. برخی از پروتئین‌های این ویروس می‌توانند به سلول‌های خاص ایمنی بچسبند و در توانایی آن‌ها در مقابله با مهاجمان اختلال ایجاد کنند.

علائم سیستم ایمنی ضعیف چیست؟
مدام بیمار شدن؛ گرفتار بیماری‌های غیرشایع شدن؛ گرفتار بیماری‌های شایع شدن؛ عود مداوم بیماری؛ بیماری‌های خودایمن؛ التهاب اندام‌های داخلی؛ کم‌خونی؛ مسائل گوارشی مثل بی‌اشتهایی، اسهال، گرفتگی شکم، دیرکرد رشد در نوزادان و کودکان و...

چطور بیمار نشوم؟
طبیعی است که نمی‌توانید جایی که بزرگ شده‌اید و سیستم ایمنی‌ای که به ارث برده‌اید را تغییر دهید. اما می‌توانید روتین‌های‌تان را کنترل کنید. می‌توانید روی آنچه وارد بدن‌تان می‌کنید و سپری که علیه بیماری‌ها دارید اثر بگذارید. موارد زیر از سال‌ها تحقیق دانشمندان به دست آمده است:

رژیم و ایمنی
هنوز تحقیقات در این زمینه کامل نیست، اما برخی از انواع غذا‌ها می‌توانند برای سیستم ایمنی مفید باشند. مثلا سیر حاوی گوگردی به نام آلیسین است که می‌تواند تولید سلول‌های ایمنی مبارزه‌کننده با بیماری‌ها را تحریک کند.غذا‌های حاوی باکتری مانند کیمچی و کفیر نیز می‌توانند ماده فعال‌کننده ایمنی‌زا به نام اسید دی-فینلاکتیک تولید کنند.

ورزش و ایمنی
مطالعات نشان داده که ورزش ملایم می‌تواند رخداد و طول مدت بیماری را کاهش دهد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که ورزش منظم موش‌های آزمایشگاهی باعث تغییر آرایش سلول‌های ایمنی شده است.

خواب و ایمنی
مطالعه دانشگاه توبینگن آلمان نشان می‌دهد که خواب کافی عملکرد سلول‌های تی را که مسئول مبارزه با بیماری هستند، بهبود می‌دهد.

شستن منظم دست‌ها
شستن منظم دست‌ها با صابون و آب تمیز بهتر از استفاده از شوینده‌های الکلی است.

سیستم ایمنی بیش‌فعال؟
سیستم ایمنی بیش‌فعال به اندازه سیستم ایمنی ضعیف خطرناک است این وضعیت باعث ایجاد بیماری‌های خودایمن مثل رماتیسم مفصلی، ام اس و آلرژی‌هایی می‌شود که همگی ناشی از واکنش شدید سیستم ایمنی هستند.

واکسیانسیون
یکی از روش‌ها برای پیشگیری از بیماری‌ها نیز واکسیناسیون است که درحال حاضر برای برخی از ویروس‌ها کاربرد دارد.