۱۵۰ سال پیش حوزه زبان فارسی ۱۰ برابر امروز بود

گروه بین‌الملل: در دومین روز کنفرانس امنیتی هرات در شهر دوشنبه تاجیکستان، نشستی با عنوان «اجماع منطقه‌ای؛ پشتیبانی جهانی» با حضور مقام‌های دیپلماتیک و امنیتی پیشین برگزار شد که عمدتا بر دیپلماسی با حکومت طالبان تمرکز داشت.
به گزارش بی بی سی، در این پنل سید طیب جواد سفیر پیشین افغانستان در لندن و مسکو، اسد درانی رئیس سابق استخبارات ارتش پاکستان (آی‌اس‌آی)، نیکلاس کی سفیر پیشین بریتانیا در‌افغانستان، ولادیمیر اوسیف پژوهشگر موسسه سی‌آی‌اس روسیه، و آشیتا میتال نماینده دفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل در ازبکستان صحبت کردند. در این بحث، سید طیب جواد از استراتژی بین‌المللی در مورد افغانستان انتقاد کرد و گفت: «چرا وقتی طالبان استانداردها را برآورده نمی‌کنند، با آنها تعامل کنیم؟»
جواد، دیپلماسی جهانی در قبال افغانستان را بر مبنای «استانداردهای دوگانه آشکار» خواند و افزود که تلاش‌های سیاستمداران توانمند افغانستان در این زمینه نادیده گرفته شده است. او همچنین بر لزوم «تعامل متوازن بین‌المللی و همکاری منطقه‌ای برای آینده‌ای امن» تاکید کرد.
اسد درانی بر موضع پاکستان در «بازی‌های ژئوپلیتیکی در حال تغییر» پرداخت و گفت که این موضع برای مقابله با گروه‌های بنیادگرا مثل داعش بسیار مهم است. آشیتا میتال نیز بر لزوم فوری توافق منطقه‌ای و حمایت جهانی برای مقابله با جرایم، تروریسم و فساد تاکید کرد و تغییر در الگوهای قاچاق مواد مخدر را توضیح داد و به چالش‌های جرایم سایبری پرداخت. ولادیمیر اوسف نیز بر اهمیت توافق منطقه‌ای و نقش کلیدی کشورهای منطقه برای حل مسائل افغانستان تأکید کرد.
نیک کی در مورد نیاز به داشتن یک دیدگاه متوازن در اطلاعات و دیپلماسی در مورد افغانستان صحبت کرد. او همچنین به چالش دیدگاه‌های مختلف نسبت به افغانستان و اهمیت «ارزیابی واقعی» پرداخت. او خواستار مطالعه دقیق ارزیابی‌های سازمان ملل در مورد افغانستان شد.
نشست امنیتی هرات در تاجیکستان با تمرکز به مسایل مربوط به افغانستان با شرکت ده‌ها تن از چهره‌های عمداً مخالف طالبان از سوی مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان برگزار شده است.
نوروزستان: ایران‌شهر و همبستگی همسایه‌ها
یکی از پنل‌های دومین روز نشست امنیتی هرات در شهر دوشنبه تاجیکستان با عنوان «نوروزستان: ایران‌شهر و همبستگی همسایه‌ها» برگزار شد. در این پنل بحث مفصلی در‌ مورد حوزه فارسی‌زبان، جدال هویتی در منطقه، و برخورد دولت‌های ایران، تاجیکستان و افغانستان نسبت به ارزش‌های «ایران‌شهری» صورت گرفت.
حبیب‌الله فاضلی، استاد دانشگاه تهران، در مورد مفهوم «ایران‌شهر» گفت که قدیمی‌ترین مفهوم سیاسی در «ایران فرهنگی» است و در متون اوستایی از دوره پیشاهخامنشیان ذکر شده است و در سلسله‌های بعدی تبدیل به مفهوم سیاسی ‌شد. او با اشاره به اینکه قلب حوزه ایران‌شهر خراسان بزرگ است، افزود: «در دوره اسلامی طبعا ایران‌شهر به مثابه روح جهان ایرانی و مفهوم سرزمینی و مشروعیت‌ساز بوده است. ارزش‌های ایران‌شهری مثل داد و دادگری و روایتی اهورایی که از زیست ایرانیان دارند وارد دوره اسلامی شده است. بلوغ این ایده از زمان شاه اسماعیل در دوره صفویه است که در دوره‌های نادرشاه و قاجار ادامه یافته است.»
او تاکید داشت که وطن ایران‌شهر، وطن فارسی‌زبان‌ها است اما با منطق وستفالیایی (دولت-ملت) منطق ایران‌شهری در ذیل روایت اروپایی به فراموشی سپرده شده است. جاوید احور، پژوهشگر، نیز گفت که ناسیونالیسم در منطقه «بین ما شکاف ایجاد کرد».
احور افزود: «شمار زیادی از بهترین نویسندگان و اندیشمندان در کشورهای منطقه از زبان و ادب فارسی بهره برده‌‌اند. برخی این نویسندگان که از اقوام دیگری بوده‌اند در غنای زبان فارسی تاثیر گذاشته‌اند.» او گفت باید در فکر وصل کردن کابل و مراکز عمده فرهنگی در شبه‌قاره هند و آسیای میانه باشیم. عبدالله راهنما، نویسنده تاجیکستانی، نیز گفت کشورهای مختلف در این حوزه تمدنی با منافع ملی خود وجود دارند. از طرف دیگر، «افراط‌گرایی دینی» تهدیدی به این حوزه تمدنی است و به نوعی «مرگ تمدنی» را بوجود آورده است.
او تاکید داشت که مبارزه ما با افراط‌گرایی فراتر از جنبه امنیتی دارد و اشتباه بزرگی بود که «مثلا در افغانستان آن را در چارچوب مبارزه قدرت» دیدند. این مبارزه حیاتی است و باید «ضدیت با این سیل خرابگر» تمدنی باشد.
به گفته او، «فتواهای ضد نوروز» در منطقه نشان می‌دهند که دیدگاه افراط‌گرایی در حال «پیروز شدن» است.
راهنما افزود:‌ «در سه کشور فارسی‌زبان امروز، در دو تای آن‌ها نظام دینی است که اولویت‌های آن‌ها مذهبی است و ارزش‌های نوروز به سطح دوم رفته است و حتی کشورهای فارسی‌زبان نتوانستند در مورد ایجاد یک تلویزیون مشترک به توافق برسند و پروژه کشورهای فارسی‌زبان شکست خورد.». او از یکی از ملاقات‌های اخیر مقام‌های سطح بالای دو کشور فارسی‌زبان افغانستان و تاجیکستان یاد کرد که «از مترجم استفاده شد». او گفت: «۱۵۰ سال پیش ۱۰ برابر بیشتر در منطقه به زبان فارسی صحبت می‌شد و قدرت سیاسی ۵۰ برابر بیشتر از امروز بود»؛ حالا تاجیکستان تنها کشوری است در منطقه که درفش کاویانی را در پرچم خود زده است.
نظیف شهرانی، استاد دانشگاه در آمریکا، نیز در این بحث گفت که در دوره اسلامی ایران‌شهری مطرح نبود. اما بعد از دوره ملت-دولت، فرهنگ سیاسی ملی ایجاد شد که به گفته او «زهرآلود» بوده است. در حالی که در دوره امپراطوری‌های اسلامی خواسته قدرت مرکزی از اقوام با فرهنگ‌های مختلف تنها باج و خراج بود و کاری به فرهنگ آن‌ها نداشت.
«ایران‌شهر» تا دموکراسی
در دومین روز کنفرانس امنیتی هرات که در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شده است، سه نشست برگزار شد.
ضیا شهریار، خبرنگار بی‌بی‌سی، می‌گوید در نشست اولی با عنوان «نوروزستان: ایران‌شهر و همبستگی همسایه‌ها»، بحث مفصلی در‌ مورد حوزه فارسی‌زبان، جدال هویتی در منطقه، و برخورد دولت‌های ایران، تاجیکستان و افغانستان نسبت به ارزش‌های «ایران‌شهر» صورت گرفت. در این نشست حبیب‌الله فاضلی استاد دانشگاه تهران، عبدالله رهنما مشاور ارشد مرکز مطالعات استراتژیک تاجیکستان، نظیف شهرانی پژوهشگر اقوام افغانستان، افراسیاب ختک سناتور پیشین از پاکستان، و جاوید احرار پژوهشگر دانشگاه نظربایف شرکت داشتند.
نشست دومی با عنوان «اجماع منطقه‌ای؛ پشتیبانی جهانی» با حضور سید طیب جواد سفیر پیشین افغانستان در لندن و مسکو، اسد درانی رئیس سابق آی‌اس‌آی (نهاد مرکزی اطلاعات پاکستان)، نیکلاس کی سفیر پیشین بریتانیا در‌افغانستان، ولادیمیر اوسیف پژوهشگر موسسه سی‌آی‌اس روسیه، و آشیتا میتال نماینده دفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل در ازبکستان شرکت داشتد.
نشست سومی با عنوان «به سوی یک افغانستان دموکراتیک» با حضور علی میثم نظری رئیس روابط خارجی جبهه مقاومت ملی افغانستان، محمد کریم امین عضو ارشد حزب اسلامی افغانستان، بشیر احمد تینج وزیر پیشین کار و امور اجتماعی افغانستان، عاطفه طیب فعال حقوق زنان، و عارف دوستیار مشاور موسسه کروک در آمریکا شرکت داشتند. یازدهمین کنفرانس امنیتی هرات با عنوان «بازخوانی افغانستان، راهکارهای متفاوت» با حضور شمار زیادی از چهره‌های سیاسی مخالف طالبان و شخصیت‌های علمی، فعالان حقوق بشر، فعالان مدنی و نمایندگانی از کشورهای منطقه برای دو روز از سوی مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان روز گذشته در شهر دوشنبه آغاز شد.
عضو حزب اسلامی: موافق براندازی نظام طالبان نیستم
نشست سوم امروز (سه‌شنبه) در روز پایانی کنفرانس امنیتی هرات در تاجیکستان با عنوان «به سوی یک افغانستان دموکراتیک» با حضور علی میثم نظری رئیس روابط خارجی جبهه مقاومت ملی افغانستان، محمد کریم امین عضو ارشد حزب اسلامی افغانستان، بشیر احمد تینج وزیر پیشین کار و امور اجتماعی افغانستان، عاطفه طیب فعال حقوق زنان، و عارف دوستیار مشاور موسسه کروک در آمریکا برگزار شد.
شاه‌محمود میاخیل، والی پیشین ننگرهار و معاون پیشین وزارت دفاع دولت پیشین، نیز گفت که از اینکه در این نشست «بیرق ملی را داشتیم و دو آهنگ فارسی و پشتو را داشتیم» از آن استقبال می‌کند. او گفت که طالبان که «گروهی از ملاهاست که نظیر آن در جهان اسلام وجود نداشته است» و راهی که طالبان در پیش گرفته است «زمینه را برای جنگ‌های نیابتی مساعد می‌سازد».
ذاکر حسین ارشاد، استاد پیشین دانشگاه در کابل، نیز گفت: «چه بخواهیم چه نخواهیم افغانستان یک جامعه دینی است»، اما به تعبیر او، «اولیگارش‌های مذهبی» کاری کرده‌اند که تبدیل به «لکه ننگ» نه‌ تنها برای افغانستان بلکه جهان اسلام شده است.
عاطفه طیب در این نشست گفت حتی برخی گروه‌های دموکراسی‌خواه نیز شاهدیم که زنان را به حاشیه رانده‌اند و زنان از تصمیم‌های سرنوشت‌ساز حذف می‌شوند، در واقع «زن و سیاست را دو مقوله جدا از هم می‌بینند». او افزود که جنبش‌های زنان پس از ۱۵ آگوست/اوت «موفق» بوده‌اند با وجود تمام سرکوب‌هایی که صورت گرفته است. علی‌میثم نظری، از جبهه مقاومت ملی گفت که «ما به این نتیجه رسیدیم که به هر شکلی که شده، طالبان را به چالش بکشیم و نباید ملاحظه‌ای در قسمت هر ابزار و راهی که ممکن باشد، نشان دهیم، چه مبارزه و مقاومت مسلحانه» باشد. بشیر احمد ته‌ینج، وزیر پیشین و از افراد نزدیک به مارشال دوستم، گفت که «نقاط مشترک جدایی ناپذیر» بین تمام گروه‌ها و جنبش‌های مخالف طالبان وجود دارد. محمدامین کریم، از حزب اسلامی، در این نشست گفت که موافق براندازی «نظام مسلط فعلی [حکومت طالبان]» نیست و افزود که «طرفدار تحولات دو سال اخیر نیز هستم و دلایل خودم را هم دارم».