جان کارگران یا سود پیمانکاران؟

گروه اقتصادی: موضوع گرمای زمین و گسترش آثار و عوارض فشار کار در فصول گرم در همه جهان از موضوعات بااهمیت حوزه ایمنی و بهداشت شغلی به شمار می‌رود. به نحوی که در سال ۲۰۲۴ سازمان جهانی کار، دستور کار کنفرانس‌های ایمنی را با محور «نقش تحولات آب و هوایی بر کار» نام‌گذاری کرد.

به گزارش تجارت‌نیوز، گویا آمار مرگ‌ومیر کارگران قرار نیست قوانین مربوط به کار را در مسیر درست اجرایی شدن قرار دهد. اینکه آمارها می‌گویند روزانه نزدیک به 6 کارگر جان خود را از دست می‌دهند و از طرف دیگر گرمای هوا به حوادث کار دامن زده و در نتیجه آمار مرگ‌ومیر کارگران را افزایش می‌دهد هم یکی دیگر از مسائلی است که باید در کانون توجه قرار گیرد اما...

در گزارش سازمان جهانی کار آمده است: «اگر دما به بالای ۳۵ درجه برسد، عملکرد و توانایی‌های فیزیکی کارگر را محدود می‌کند و اگر به بالای ۳۹ درجه برسد، می‌تواند به خستگی ناشی از گرما به‌ طور مداوم و در نهایت «مرگ کارگر» ختم شود. وقتی دما افزایش پیدا می‌کند، چیزی که اتفاق می‌افتد این است که بدن نمی‌تواند این گرمای اضافه را تحمل کند؛ چیزی که آن را با نام استرس گرمایی یا فشار گرما می‌شناسند.»

البته موضوع گرمای زمین و گسترش آثار و عوارض فشار کار در فصول گرم در همه جهان از موضوعات بااهمیت حوزه ایمنی و بهداشت شغلی به شمار می‌رود. به نحوی که در سال ۲۰۲۴ سازمان جهانی کار، دستور کار کنفرانس‌های ایمنی را با محور «نقش تحولات آب و هوایی بر کار» نام‌گذاری کرد.
اما حالا در برخی از مناطق ایران گرمای هوا به بیش از 50 درجه می‌رسد و با این حال پیمانکاران هیچ علاقه‌ای به اجرای قوانین تعطیلی کار در دمای بالای 35 درجه ندارند.

قانون واضحی برای شرایط کار در گرما وجود ندارد
متاسفانه در قوانین کار به طور دقیق و روشن درباره مساله گرمای بیش از حد و تاثیری که بر سلامت کارگران می‌گذارد ماده قانونی مستقلی وجود ندارد. اما برخی از مواد قانون کار به این مساله اشاره کرده‌اند.

ماده ۸۵ قانون کار می‌گوید: «برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعمل‌هایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی (جهت تامین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماری حرفه‌ای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می‌شود، برای‌کلیه کارگاه‌ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است.»

همچنین طبق ماده ۹۱ قانون کار، «کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون مکلف هستند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق‌الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت کنند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل‌های مربوطه کارگاه هستند».

در ماده ۹۳ نیز آمده است: «به منظور جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجرای مقررات حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و پیشگیری از حوادث و بیماری‌ها در کارگاه‌هایی که وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری تشخیص دهند کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار تشکیل خواهد شد.»

از جنوب تا شمال مرگ در کمین کارگران
علی ندافی، فعال کارگری، در مورد وضعیت سلامت کارگران در کارگاه‌های جنوب کشور به تجارت‌نیوز می‌گوید: «متاسفانه در این زمینه نظارت دقیقی صورت نمی‌گیرد و اغلب پیمانکاران به مواد قانونی بی‌اعتنایی می‌کنند. از سوی دیگر آمار دقیقی از مرگ‌ومیر کارگران بر اثر گرما هم ثبت نمی‌شود و همه آمارها به طور کلی مرگ نزدیک به 6 کارگر در روز را بر اثر حوادث کار مطرح می‌کنند.»

او می‌افزاید: «بی‌توجهی به وضعیت کارگاه‌هایی که در مناطق گرمسیر قرار دارند و گرمای هوا در آنها گاهی به بیش از 50 درجه و رطوبت به بیش از 70 درصد می‌رسد باعث شده ما هر سال با تعداد قابل توجهی از کارگران مواجه باشیم که بر اثر شدت گرما کارشان به بیمارستان می‌کشد و در مواردی هم جان خود را از دست می‌دهند.»

این فعال کارگری در بخش دیگری از صحبت‌های خود می‌گوید: «این مساله فقط مختص کارگران مشغول در جنوب کشور نیست. در حال حاضر به دلیل تغییرات اقلیمی وضعیت آب‌وهوایی در بسیاری از شهرها و استان‌های کشور تابستان بسیار گرم و آزاردهنده است و در این میان نه‌تنها جان کارگران مشغول به کار در شهرهای جنوبی در خطر است که جان کارگران ساختمانی در دیگر نقاط کشور نیز به دلیل گرما به خطر افتاده است.»

ندافی ادامه می‌دهد: «گرمای هوا باعث می‌شود فرد به‌تدریج حواس پنج‌گانه خود را از دست بدهد. کرختی حاصل از گرما موجب می‌شود کارگرانی که در ارتفاع کار می‌کنند توانایی حفظ تعادل خود را نداشته باشند و سقوط آنها یا به قیمت جان‌شان تمام می‌شود یا سلامت خود را برای همیشه از دست می‌دهند.»

کنترل تنش حرارتی محیط‌های کار، چرا و چگونه؟
حسن مهدوی، کارشناس ایمنی و بهداشت حرفه‌ای، دراین‌باره می‌گوید: «تجهیز محیط‌های کار به وسایلی که باعث شود گرمای کمتری در آن محیط جریان پیدا کند یکی از روش‌هایی است که می‌تواند تنش‌های حرارتی را کنترل کند. در محیط‌های بسته استفاده از سپرهای حرارتی و عایق نقش موثری دارد.»

او اضافه می‌کند: «اما در محیط‌های باز که امکان کنترل دمای هوا وجود ندارد و کارگران بیشتر در معرض خطر هستند باید ساعات کار تغییر پیدا کند. زمانی باید برای کارگران در نظر گرفته شود تا بتوانند تجدید قوا کنند. دوش بگیرند. خود را در فضای مناسب خنک کنند و در نهایت ساعتی به محل کار بازگردند که از میزان گرمی هوا کاسته شده باشد.»مهدوی می‌گوید: «در بسیاری از موارد چون پیمانکاران بر کارگاه‌ها تسلط دارند و متاسفانه سود خود را بر سلامت کارگران ترجیح می‌دهند این قوانین به طور کلی رعایت نمی‌شود.»

استفاده از وسایل حفاظت فنی و ایمنی برای کارگران
این کارشناس ایمنی و بهداشت حرفه‌ای در ادامه توضیح می‌دهد: «یکی دیگر از راهکارهایی که می‌تواند حوادث کار ناشی از گرمای هوا را به حداقل برساند استفاده از وسایل حفاظت فنی و ایمنی است. لباس کار مخصوص فضای گرم یکی از این موارد است. اما متاسفانه در هیچ کدام از قراردادهای پیمانی هیچ الزامی برای استفاده از این لباس‌ها وجود ندارد و کارگران با لباس‌های غیراستاندارد در هوای بالای 40 تا 50 درجه مشغول کار هستند و البته نظارتی هم در این زمینه صورت نمی‌گیرد.»

او اضافه می‌کند: «همچنین آموزش به کارگران هم یکی از راه‌های جلوگیری برای آسیب ندیدن کارگران هنگام کار در هوای گرم است. باید توجه داشته باشیم که گرمای هوا به‌یکباره باعث بیهوشی کارگران نمی‌شود پس اگر کارگر آموزش‌های لازم را ببیند، می‌تواند از بروز وضعیتِ بحرانی جلوگیری کند. در واقع توجه به علائمِ هشدار باید به کارگر آموزش داده شود. کارگر باید بداند تعریق زیاد و حالت تهوع خطرناک است و باید آب مصرف کند. یا اینکه کارگر باید بداند هفت روز طول می‌کشد تا با آب‌‌وهوای جدید سازگار شود بنابراین در این مدت باید نمک بیشتری استفاده کند.»

مهدوی صحبت‌های خود را این‌طور به پایان می‌رساند: «در تنش‌های حرارتی در گرما احتمال ایست قلبی بسیار زیاد است اما این مرحله سریع اتفاق نمی‌افتد. در واقع بدن خیلی سریع به گرما واکنش نشان نمی‌دهد و می‌تواند خود را مدیریت کند اما اگر در این بازه‌ زمانی که بدن در تلاش است با وضعیت کنار بیاید با رساندن مایعات و نمک کمکش نکنیم، تعادل به هم می‌خورد و اتفاقی که نباید می‌افتد.»