سلام؛ اگر توقیف نمی‌شد حالا 25ساله بود

روزهای گذشته مصادف با توقیف روزنامه سلام بود. تا سال ١٣٦٩ و پیش از آغاز به کار روزنامه «سلام» کلا پنج‌ روزنامه در کشور منتشر می‌شدند: اطلاعات، کیهان و جمهوری اسلامی و دو روزنامه رسالت و ابرار. از میان آنها تنها سلام توقیف شد. اگر سلام توقیف نمی‌شد، حالا 25ساله بود. حضورش آیا واقعا صدمه‌ای بود برای جامعه یا نهاد سیاست؟ بدون تردید پاسخ این سوال برعکس است. حضور و کاری از جنس سلام نه‌تنها باعث قوام جامعه بلکه باعث بالندگی بیشتر در عرصه سیاست بود و هست.

سنجش بی‌طرفانه این سخن حالا پس از ١٦سال ممکن‌تر است. هنر روزنامه سلام پیش از هرچیز این بود که خودش بود. سلام راهی بود برای شناخت و باور بهتر خودمان و ظرفیت‌هایمان و تلاش برای دستیابی جمعی به وضعیت بهتر. از این نظر روزنامه سلام شمعی بود که زمانی روشن شد و از نورش جامعه همچنان بهره‌مند است. سلام هویتی بارز داشت. با این حال خصوصیت اصلی آن، انعطافش در تطبیق با سلایق جدید در عین حفظ اصولش -مثل ضرورت حاکمیت قانون و بسط حقوق شهروندان و آزادی‌های مدنی- بود. از این جهت است که تمثیل «جوان» را برای آن به کار بردم. خاصیت سلام این بود که با گذشت روزگار به جای دربرگیری گَرد پیری و طبعا محافظه‌کاری مرسوم به پختگی در عین حفظ شادابی جوانی می‌رسید.

سلام اگر بود امروز از بهترین امکان‌ها برای گفت‌وگوی امروزی‌تر و پیش‌روانه‌تر با جامعه و به‌ویژه جوانان بود. ولی فارغ از اینکه یک روزنامه چقدر موثر باشد، استمرارش در یک بستر کلی برای جامعه مفید است. بسیاری از روزنامه‌های معروف دنیا سنشان بیش از یک‌قرن و گاهی به دو یا حتی سه‌سده هم می‌رسد. حقیقتش را بخواهید ملاک سنجش رسانه، مستقل‌بودن است. رسانه‌های دولتی نمی‌توانند بازتاب‌دهنده کارکرد واقعی روزنامه‌نگاری باشند. از این نظر رسانه وقتی ماهیت رسانه را می‌یابد که بتواند از نهادهای قدرت پرسش کند و عملکرد آنها را نقد کند. اینکه قدمت رادیو و تلویزیون هم‌اینک به چندین دهه رسیده، خوب است ولی راستش، اهمیت تحمل رسانه مستقل مثل روزنامه‌ها برای بلند‌مدت -با هر گرایشی- از آن مهم‌تر است.

هفته پیش سه‌هزارمین شماره روزنامه اعتماد منتشر شد. این یک خبر خوشحال‌کننده است. در جامعه ما گاهی عادتی وجود دارد که به محض ارزیابی چیزی، آن را با وضعیت ایده‌آل می‌سنجند. کدام‌یک از ما رفتار و گفتارمان کاملا بی‌خطا و نمونه است که از دیگران چنین انتظاری داشته باشیم؟ از یک منظر کلی جامعه ما برای پیشرفت و‌گذار از وضعیت درجا‌زدن، نیاز به انباشت accumulation تجربه و دانش دارد. در واقع مادامی که این انباشت‌ها به نقطه قابل‌قبولی نرسد امکان عبور و حتی درک چگونگی آن اگر غیرممکن نباشد بسیار دشوار خواهد بود. به همین خاطر خود این پدیده از بی‌نقص‌بودنش مهم‌تر است. هر نهاد رسانه‌ای که بتواند ماندگاری بیشتری داشته باشد به انباشت تجربه کمک می‌کند و این برای همه ما مفید است. هم برای جامعه، هم برای دولت و هم برای روزنامه‌نگاری رنجور ما.