اصفهان پرریسک‌ترین شهر جهان از نظر فرونشست

گروه جامعه: بحران فرونشست در اصفهان، روز‌به‌روز چهره جدید‌تری از خود به نمایش می‌گذارد. اخیراً این بحران به قلب شهر نیز رسیده و در نقاط مرکزی اصفهان هم شاهد فروریزش‌های عمیق هستیم. کارشناسان علت این واقعه را کمبود آب و برداشت شدید از آبخوان می‌دانند که در صورت عدم توقف، در سال ۱۴۰۹ یا ‍۱۴۱۵، اصفهان را با بحران‌های عمیق‌تری مواجه می‌کند. به گزارش رویداد۲۴،رضا اسلامی، کارشناس زمین‌شناسی، معتقد است که ادعا‌های مربوط به مطالعه بیشتر درباره فرونشست اصفهان و کاهش فرونشست در سال ۱۴۰۹، اشتباه است؛ او در اینباره می‌گوید: «آقای الماسوندی، رئیس مرکز حوزه زاینده‌رود گفته‌اند که سال ۱۴۰۹ به نرخ ۲ سانتی‌متر می‌رسد اما به چه قیمتی؟ چگونه ممکن است بدون هیچ اقدام خاصی، نرخ فرونشست کم شود؟ حرفی که آقای بیت‌اللهی عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ‌زده‌اند هم اشکال دارد که می‌گوید با ۶۰ میلیارد تومان مطالعات فرونشست حل می‌شود.

از دهه نود که موضوع فرونشست اصفهان مطرح شد، در استانداری بحث مطالعات فرونشست پیگیری شد و گفتند ۵۰ میلیون استانداری و ۵۰ میلیون سازمان زمین‌شناسی بدهند. این روند متوقف شد تا سال ۹۸ که دستور دادند دشت اصفهان به صورت ویژه مورد مطالعه قرار بگیرد. در همان آذر ۹۸ سه دشت مهیار، کاشان و اصفهان-برخوار مورد مطالعه قرار گرفتند. اسفند۹۸ سه نقشه فرونشست منتشر شد. در دشت اصفهان-برخوار  ۱۸۴میلی‌متر، در دشت کاشان ۱۷ سانتی‌متر و مهیار هم نزدیک ۱۷ سانتی‌متر فرونشست محاسبه شد. اصفهان-برخوار جمعیت ۲ میلیونی داشت، کریدور شمال-جنوب داشت و اهمیت آن از بقیه نقاط بیشتربود.

در هر حال چندین سایت برای بررسی فرونشست تعیین شد و یک دوره کامل، برداشت و قرائت شد. نزدیک ۲ میلیارد رکورد برداشت و عددی منتشر شد. سال ۹۸ که ۱۸۴میلیمتر در رهنان اصفهان داشتیم، الان ۱۵۴میلیمتر است. باند‌های شرقی و غربی فرودگاه اصفهان هم فرونشست جدی دارد اما گزارش‌های آن منتشر نشده است و نمی‌توانم ارقام آن را اعلام کنم. شهرداری اصفهان یک قرارداد با یک شرکت دانش‌بنیان در تهران بست و مطالعات دوباره آغاز شد. آب منطقه‌ای هم مطالعاتی انجام داد. دانشگاه اصفهان هم یک تیم مطالعات جامعی درباره فرونشست انجام دادند.

الان مطالعات فرونشست اصفهان کاملاً انجام شده است. اینکه نرخ فرونشست ۵ یا ۷سانتی‌متر باشد دیگر مهم نیست، چون عامل‌های فرونشست وجود دارند و فرونشست با هر رقمی در حال انجام است.»

این کارشناس زمین‌شناسی معتقد است که با افزایش برداشت از آبخوان‌ها، تنها فرونشست بیشتر شده و بحران آب در اصفهان بر روی فرونشست اثر منفی عمیقی گذاشته است؛ او می‌گوید: «وقتی شما از آبخوان برداشت می‌کنید و آبی وارد آن نمی‌شود، فرونشست اتفاق می‌افتد. زاینده‌رود اصلی‌ترین منبع تغذیه این آبخوان است که از دهه هفتاد قطع شده است. زاینده‌رود بعضی موقع‌ها یک ماه یا ده روز باز بوده است که اثری روی آبخوان ندارد. از طرف دیگر کسانی که از زاینده‌رود منتفع می‌شدند، اقدام به حفر چاه‌های مختلف و عمیق کردند. فضای سبز شهر اصفهان هم مصرف آب قابل توجهی دارد. برای آبیاری و سیراب کردن فضای سبز، از آبخوان و چاه استفاده می‌شود. مضاف بر اینکه در برخی مواقعی که کمبود آب شرب داریم، از آبخوان برای تأمین آب شرب استفاده می‌شود.

امسال در برخی از محلات اصفهان، با تانکر به مردم آب می‌رسانیم. در نتیجه مطالعات فرونشست هم نشان می‌دهد که عامل ایجاد‌کننده فرونشست کمبود آب است و این مشکل رفع نشده است. مطالعات ما هرچند بار دیگر هم که انجام شود، به همین نتیجه می‌رسیم. فرونشست در هر صورت مسیر خود را ادامه می‌دهد. ما با این حرف‌ها و مطالعات دوباره، فقط به مسئولین زمان می‌دهیم.»

اسلامی معتقد است که آبخوان اصفهان در سال ۱۴۰۹ به پایان رسیده و اصفهان به یکی از پرریسک‌ترین شهر‌های جهان در حوزه فرونشست تبدیل شده است؛ او در اینباره می‌گوید: «مطالعات هندسه آبخوان و فرونشست و حجم آب ورودی و خروجی نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۹، هیچ آبی در آبخوان نخواهیم داشت.

اگر آبی هم در آبخوان داشته باشیم به درد کشاورزی هم نمی‌خورد و آب‌های ۲۵۰ متری است که سولفاته هستند. این آب وقتی به سطح زمین بیاید باعث آلوده شدن سطح خاک می‌شود. در حالت خوشبینانه، ۱۴۱۵ این آب تمام می‌شود. وقتی آبی در آبخوان نباشد و فضای بین ذرات خاک خالی شود، آبخوان به مرگ خود نزدیک می‌شود. مرگ آبخوان را به هیچ طریق نمی‌توان درمان کرد. ما در آینده‌ای نه چندان دور ممکن است نرخ فرونشستمان کاهشی شود و 30 سال دیگر واژه فرونشست را نداشته باشیم چون دیگر تمام ذرات زیرزمین متراکم شده و یکپارچه شده‌اند اما دیگر آبی نداریم. آقای بیت اللهی اصفهان را پرریسک‌ترین شهر دنیا از نظر فرونشست اعلام کردند.»

اسلامی درباره راهکار کنترل فرونشست در اصفهان می‌گوید: «ما برای کنترل فرونشست، باید ورودی به آبخوان را افزایش دهیم و خروجی را کم کنیم. یعنی زاینده‌رود به عنوان اصلی‌ترین منبع آبخوان، باید برای همیشه جاری باشد. برداشت‌هایی که از آبخوان می‌شود، به مرور کم شود. ۳هزار و ۶۰۰ حلقه چاه در اصفهان داریم که باید تعطیل شوند. اگر این فرونشست را کنترل نکنیم، به قلب شهر می‌آید.

امسال در خیابان آپادانا چند فروریزش بزرگ داشتیم؛ در خیابان میر که لوله گاز نشست داد هم به خاطر آب بود؟ ما از محل اتصالات نشت داریم و این اتفاق بیشتر خواهد شد. فروریزش‌های بزرگی که در اصفهان می‌بینیم، به علت فرونشست است. دو هفته قبل در ونک تهران هم یک فروریزش اتفاق افتاد اما علت آن فرونشست نبود. همه‌ی فروریزش‌ها علت‌اش فرونشست نیست اما برخی از آن‌ها که در اصفهان رخ می‌دهد، بی ربط به فرونشست نیست. همه‌ی حرف ما حفظ وضع موجود در آبخوان اصفهان است. » نرخ فرونشست اصفهان نشان می‌دهد که این شهر همواره با بحران بیشتری رو به رو می‌شود و هیچ چیز در حال بهتر شدن نیست. استفاده بیش از حد از آبخوان، سه دشت اصفهان را با فرونشست‌های عظیم بیش از ده سانتی‌متر مواجه کرده است. از سوی دیگر حفر بیش از 3 هزار چاه، شرایط اصفهان را بحرانی‌تر کرده که باید اراده‌ای دولتی و قاطع، مقابل آن‌ها بیاستد.