انسان‌ها  توانایی یادگیری چند زبان را دارند؟

گروه گوناگون: بیش از نیمی از جمعیت جهان به بیش از یک زبان صحبت می‌کنند. با این حال، فقط حدود یک درصد از جمعیت جهان می‌توانند چندزبانه محسوب شوند؛ یعنی افرادی که قادر به صحبت کردن به پنج یا بیشتر از پنج زبان هستند.
علاوه بر این، افرادی هستند که توانایی یادگیری و تسلط بر تعداد بسیار زیادی از زبان‌ها را دارند که با عنوان «هایپرپلی‌گلات» شناخته می‌شوند.
البته برای اینکه یک فرد به عنوان هایپرپلی‌پلات شناخته شود، تعریف دقیقی وجود ندارد که باید بتواند به چند زبان صحبت کند. اما معمولاً افرادی که توانایی صحبت کردن به ۱۰ زبان یا بیشتر دارند را می‌توان در این گروه قرار داد. میزان تسلط و توانایی در استفاده از این زبان‌ها نیز نقش مهمی در شناسایی این افراد به‌عنوان هایپرپلی‌گلات دارد.
در طول تاریخ، افراد زیادی بوده‌اند که توانایی استثنایی در یادگیری و تسلط بر زبان‌های متعدد داشته‌اند. برای نمونه، جوزپه کاسپار متزوفانتی (۱۷۷۴-۱۸۴۹)، کاردینال ایتالیایی که گفته می‌شود به بیش از ۳۸ زبان به‌طور روان صحبت می‌کرد. همچنین سِر جان بورینگ که از سال ۱۸۵۴ تا ۱۸۵۹ فرماندار هنگ‌کنگ بود ادعا می‌کرد که ۲۰۰ زبان را می‌داند و می‌تواند به ۱۰۰ زبان صحبت کند.
البته این ادعاها هرگز به طور کامل تأیید نشده‌اند اما تاریخ معمولاً تمایل دارد داستان‌های مبالغه‌آمیز را که کاملاً بر اساس حقیقت نیستند، تکرار کند.
از نظر تئوریک، هیچ محدودیتی برای یادگیری زبان‌های متعدد توسط مغز انسان وجود ندارد. البته ارزیابی و اندازه‌گیری این موضوع بسیار دشوار است.
آیا یادگیری مقدمات و اصول ابتدایی صدها زبان دشوارتر است یا فهم عمیق چند زبان خاص؟
در سال ۲۰۱۸، در گزارشی که توسط مجله نیویورکر منتشر شد، بسیاری از هایپرپلی‌گلات‌ها زمانی که از آن‌ها پرسیده شد به چند زبان می‌توانند صحبت کنند، با مکث و تردید به این سوال پاسخ دادند. بنابراین شمارش زبان‌های یادگرفته‌شده‌ نه تنها آسان نیست بلکه حتی ممکن است مفید هم نباشد.
ریچارد سیمکات، هایپرپلی‌گلات بریتانیایی که کنفرانس سالانه پلی‌گلات را برگزار می‌کند، در مصاحبه‌ با نیویورکر گفت: «هیچ‌فردی بر همه جزئیات یک زبان تسلط کامل ندارد. این یک استاندارد نادرست است اما جالب اینجاست که این موضوع بیشتر توسط افرادی که فقط به یک زبان مسلط هستند و به ویژه آمریکایی‌ها مطرح می‌شود.»
همچنین مشکل دیگری وجود دارد که مربوط به اثبات ادعاهای هایپرپلی‌گلات‌ها است. اگر فردی ادعا کند که به ۱۰ زبان بسیار نادر در جهان مسلط است، آیا برای اثبات این ادعا باید بومیانی که به آن زبان‌ها سخن می‌گویند را از نقاط مختلف جهان جمع‌آوری کند تا نشان دهد که واقعاً به آن زبان‌ها تسلط دارد؟
داستان «زیاد فضاح»، یک مثال مشهور از فردی است که ادعاهای زیادی درباره تسلط بر زبان‌ها دارد. او که لبنانی‌الاصل است، بیشتر عمر خود را در آفریقا و آمریکای جنوبی گذرانده است.
او پس از آنکه مدعی شد ۵۹ زبان مختلف از جمله عربی، اسپانیایی و تاجیکی را می‌داند، تا سال ۱۹۹۸ رکورد جهانی گینس را برای بیشترین تعداد زبان‌هایی که صحبت می‌کرد، در اختیار داشت. با این حال، بسیاری بر این باور بودند که بخش‌هایی از داستان او، دست‌کم مشکوک به نظر می‌رسد.
در سال ۱۹۹۷، زیاد فضاح در یک برنامه تلویزیونی شیلی به نام «Viva El Lunes» حضور پیدا کرد که در آن توسط مخاطبانی از نقاط مختلف جهان مانند مصر، فنلاند، ایران، روسیه، چین، یونان و هند مورد سوال قرار گرفت. پس از آن مشخص شد که او در مورد تسلط خود بر بسیاری از این زبان‌ها اغراق کرده است و نمی‌تواند به برخی از سوالات پایه‌ای پاسخ دهد.
او بعداً گفت تهیه‌کنندگان این برنامه تلویزیونی که به دنبال جلب توجه بودند به او نگفته بودند که قرار است در این برنامه زنده تلویزیونی مورد آزمایش قرار گیرد. در سال ۲۰۲۰، او به روزنامه «La Cuarta» گفت: «مدت‌ها بود که تمرین نکرده بودم. حقیقت این است که این موضوع باعث شرمندگی زیادی شد.»
چه به دو زبان صحبت کنید یا ۲۰۰ زبان، واضح است که مغز همیشه جایگاه ویژه‌ای برای زبان مادری قائل است. یک پژوهش که اوایل سال جاری میلادی توسط پژوهشگران مؤسسه فناوری ماساچوست یا «ام‌ای‌تی» انجام شد، به بررسی مغز افرادی که به چند زبان تسلط داشتند، پرداخت.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهند فعالیت مغزی این افراد در زمانی‌که به هر یک از زبان‌هایی که تسلط داشتند، گوش می‌دادند، بیشتر می‌شد اما این الگو در مورد زبان مادری‌شان مشاهده نشد. هر بار که این افراد به زبان مادری خود گوش می‌دادند، فعالیت در شبکه مغزی آن‌ها به‌طور قابل‌توجهی کمتر بود.
اِولینا فدورنکو، استاد علوم اعصاب در «ام‌ای‌تی» و یکی از پژوهشگرانی که در این پژوهش شرکت داشته است، گفت از آنجا که پردازش زبان مادری در مغز به دلیل آشنایی و استفاده طولانی‌تر فرد از آن کمی آسانتر است، از همین رو فعالیت مغزی هنگام شنیدن زبان مادری کمتر از زمانی است که فرد به زبان‌های دیگر صحبت می‌کند.
گفته می‌شود که تبدیل شدن به یک هایپرپلی‌گلات واقعی یک کار فوق‌العاده سخت و دشوار است که به سال‌ها تلاش نیاز دارد، اما برای بهره‌برداری از مزایای یادگیری چندین زبان، نیازی به دستیابی به سطح فوق‌العاده در یادگیری زبان‌ها نیست.
نتایج یک پژوهش که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد، نشان می‌دهد که چندزبانه بودن ممکن است شروع بیماری آلزایمر را به تأخیر بیندازد. بر اساس این پژوهش، یادگیری یک زبان دیگر نمی‌تواند از بروز زوال عقل جلوگیری یا روند پیشرفت آن را معکوس کند اما می‌تواند به تقویت و بازسازی شبکه‌ مغزی کمک کند. این موضوع به‌ویژه در سنین بالا که مغز تحت فشار قرار می‌گیرد مفید است، زیرا به توزیع فعالیت در شبکه‌ مغز کمک می‌کند.
به‌طور کلی، یادگیری ۱۰ زبان تأثیر این فرآیند را به میزان ۱۰ برابر افزایش نمی‌دهد، اما بعید است صحبت کردن به چند زبان به افراد آسیب برساند.