چگونه جایگاه ایران در بازار نفت از دست رفت؟

گروه اقتصادی: رئیس مجلس در روز‌های اخیر گفته است که دیگر نفتی نداریم که به روی دشمنان ببندیم و به طور کلی ایران دیگر جایگاه گذشته‌ی خود را در حوزه‌ی نفت از دست داده است.به گزارش  رویداد۲۴، بحران تحریم‌ها و دشوار شدن حمل و نقل نفت، در کنار عدم تمایل مشتری‌ها به خرید نفت از ایران، وضعیتی پیش آورده که قطع توزیع نفت ایران در بازارهای جهانی، هیچ اتفاقی به وجود نخواهد آورد و اهمیت نفت ایران تا حد زیادی کاسته شده است. اما به واقع چه باید کرد؟ چگونه نفت ایران به جایگاه قدیمی و مهم خود بازخواهد گشت؟ اعترافی پس از بیست سال
مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس نفت، معتقد است که صادرات ۱.۵ میلیون بشکه‌ای نفت ایران در روز با توجه به مصرف روزانه ۱۰۰ میلیون بشکه‌ای جهان، نشان از کاهش اهمیت ایران در بازار نفت دارد. او می‌گوید: «بیشتر از بیست سال است که کارشناسان می‌گویند ایران با تداوم تحریم‌ها ارزش خود را از دست داده است. بشکه‌های نفت هستند که در جهان حرف می‌زنند. اگر شما کشور بزرگی در حوزه‌ی تولید نفت باشید، بر جهان اثر می‌گذارید اما ایران وضعیت خوبی ندارد. آقای قالیباف با ده سال تأخیر این حرف را ‌زده‌اند که ایران دیگر نمی‌تواند در حوزه‌ی نفت اثرگذار باشد. در جهانی که 100 میلیون بشکه مصرف نفت دارد، کل صادرات ما ۱.۵ میلیون بشکه به شرکت‌های کوچک چینی است که اثری بر جهان ندارند. پالایشگاه‌های کوچک چینی که با جهان مراوده ندارند با ما کار می‌کنند و یک قطره از نفت ما در نقاط مهم جهان صادر نمی‌شود.»

او می‌افزاید: «ما دومین کشور گازی جهان هستیم و نه تنها صادرات نداریم بلکه برای مصرف خودمان هم به مشکل خوردیم. ما حتی تعهدات صادراتی منطقه‌ای‌مان را هم نمی‌توانیم تأمین کنیم و به مازوت‌سوزی افتاده‌ایم. ما حتی در گرمای تابستان هم ناترازی گاز داریم.»

صادرات ایران مساوی با مازاد تولید عربستان
بهروزی‌فر معتقد است که اگر کل نفت ایران در جهان قطع شود، عربستان و کویت با مازاد تولید خود می‌توانند این میزان را جبران کنند و چندان اتفاق خاصی در جهان رخ نمی‌دهد: «ما کشوری بودیم که در دهه پنجاه شمسی نزدیک ۷ میلیون بشکه تولید داشتیم که ۴.۵ میلیون آن صادر می‌شد. مصرف نفت جهان خیلی کمتر از الان بود اما امروز یک میلیون بشکه در برابر ۱۰۰ میلیون بشکه مصرف روزانه جهان، اصلاً مهم نیست. کل صادرات ما از ظرفیت مازاد تولید عربستان کمتر است. ما به هر دلیلی دیگر نفت صادر نکنیم، نه تنها تأثیری ایجاد نخواهد کرد بلکه آب از آب تکان خواهد خورد و فقط کافیست عربستان و کویت از ظرفیت مازاد را آزاد کنند.»

نیاز ۳۰۰ میلیارد دلاری نفت
این کارشناس حوزه‌ی نفت و گاز معتقد است که ما قبل از تشدید تحریم‌ها نیز وضعیت خوبی در بازار نفت نداشتیم و امروز هم نیاز به ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است که بدون رفع تحریم‌ها غیرممکن است. او می‌گوید: «ما بیست سال قبل هم وضعیت خوبی نداشتیم. ما در دهه پنجاه ۴.۵ الی ۵ میلیون صادرات داشتیم، بعد از انقلاب گفتیم فقط اندازه‌ نیاز تولید می‌کنیم و بی‌تجربگی مدیران باعث شد بازار جهانی را ر‌ها کنیم. بعد که جنگ پیش آمد و پس از آن تحریم‌ها شدت گرفت، دیگر امکان پیدا نکردیم که متناسب با ظرفیتمان تولید داشته باشیم. ما برای بازگشت به جایگاه اصلی‌مان، فقط و فقط باید تحریم‌ها را حل کنیم. تصور اینکه چیزی مثل برجام می‌تواند مشکل نفت ایران را حل کند، اصلاً اینطور نخواهد. بدون تعارف باید تمامی تحریم‌ها لغو شود تا به شرایط عادی در بازار نفت برگردیم.

صنعت نفت ما ۳۰۰ میلیارد دلار پول نیاز دارد و تحت هیچ شرایطی در داخل قابل تأمین نیست، بر فرض غیرممکن اگر این پول را هم داشته باشیم، دانش فنی و تکنولوژی نفت را نمی‌توانیم وارد کنیم. حتی شرکت‌های کوچک نفتی دنیا تا زمانی که تحریم‌ها پابرجا هستند وارد بازار ایران نخواهند شد. هرکسی گفت با شرکت‌های داخل و دانش‌بنیان‌ها می‌توانیم این کار را پیش ببریم، دروغ گفته است. کشور روسیه که از نظر تکنولوژی از ما جلوست، سیستم‌هایش تماماً غربی است.»

تولید غیرصیانتی
او معتقد است که برداشت نفت در سال‌های اخیر نیز بدون روش‌های علمی صورت گرفته و موجب فشار به چاه‌ها و افت توان تولید شده است. او می‌گوید: «ما تولید غیرصیانتی داشتیم. ما امکانات نداشتیم که به چاه‌ها گاز تزریق کنیم، ما می‌دانستیم باید از روش‌های افزایش نرخ بازیافت استفاده کنیم اما دسترسی نداشتیم. در پارس جنوبی همین اتفاق می‌افتد. اگر فشار افزایی رخ ندهد، تولیدمان به شدت کم خواهد شد و قطری‌ها جشن می‌گیرند و مهاجرت سیال گاز خواهیم داشت. ما فقط می‌توانیم نگاه کنیم که آن‌ها از گاز مشترک استفاده کرده‌اند و به کشور توسعه‌یافته‌ای تبدیل شده‌اند.»

بازگشت به بازار
بهروزی‌فر معتقد است که بازگشت به بازار نفت برای ایران بدون تحریم‌ها ۶ ماه الی یک سال طول می‌کشد اما باید چند سال برای ترمیم چالش‌ها صنعت نفت زمان گذاشت: «بازار نفت همیشه وجود خواهد داشت. اگر ما تحت تحریم نباشیم، با روش‌هایی می‌توان به شرایط قبل برگشت. اگر تحریم نباشید، می‌توانیم طی ۶ ماه تا یک سال به صادرات زمان برجام برسیم، بعد از آن طی ۶ سال می‌توانیم به یک شرایط ایده‌آل دست پیدا کنیم. بدون تحریم مسألهٔ فروش ما سریع حل می‌شود اما مسائل فنی نیاز به سرمایه‌گذاری درازمدت دارد. از سوی دیگر باید در بهینه‌سازی مصرف نیز کار‌های جدی انجام دهیم که زمان‌بر است.»