تاثیر تحولات اخیر سوریه بر موازنه قدرت در خاورمیانه

گروه بین الملل: بازیگران مختلف در عرصه سیاست بین‌الملل با پیامدهای ژئوپلیتیکی حمله مخالفان در سوریه به رهبری گروه هیات تحریر الشام مواجه هستند. اما واکنش هر کدام می‌تواند متفاوت باشد.
ابومحمد جولانی، یکی از اعضای سابق القاعده که اکنون تحولات جاری در سوریه را رهبری می کند، روز پنجشنبه در مصاحبه ای با سی‌ان‌ان اظهار داشت که «هدف انقلاب سرنگونی رژیم اسد است و حق ماست که از همه ابزارهای موجود برای رسیدن به آن هدف استفاده کنیم.»
اگرچه بشار اسد دشمنان زیادی هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح بین المللی دارد، اما شاید سقوط احتمال او مورد استقبال همه قرار نگیرد. کشورهای غربی و عربی و همچنین اسرائیل، مایلند نفوذ ایران در سوریه کاهش یابد، اما هیچ‌کدام نمی‌خواهند یک رژیم اسلام‌گرای افراطی جایگزین اسد شود.
برای روسیه، فروپاشی رژیم اسد می‌تواند به معنای از دست دادن نزدیک‌ترین متحد خاورمیانه‌ای‌اش و تضعیف نفوذ منطقه‌ای مسکو باشد، به‌ویژه که کرملین همچنان درگیر جنگ در اوکراین است.
 برای ایران نیز سقوط اسد می‌تواند محور مقاومت که متشکل از کشورهای متحد و شبه‌نظامیان است را در هم بشکند.
پیشروی‌های مخالفان در سوریه به آزمون مهمی برای تعهد کشورهای عربی به آشتی با رئیس‌جمهور بشار اسد تبدیل شده است.کشورهای عربی سنی مانند عربستان و امارات در اوج جنگ داخلی سوریه، روابط خود را با رژیم اسد قطع کردند، به دنبال منزوی کردن آن بودند و از جناح های مخالف در تلاش برای مهار نفوذ تهران در منطقه حمایت کردند.
اما اسد با کمک روسیه، ایران و حزب الله لبنان جان سالم به در برد و اغلب مناطق از دست رفته را از مخالفان پس گرفت.
تا اینکه سوریه تحت تحریم های شدید ایالات متحده به چیزی تبدیل شد که برخی کارشناسان آن را «کشور مخدر» نامیدند و اسد را سلطان فرامرزی آن خواندند، بطوریکه دمشق به بحران مواد مخدر در کشورهای همسایه دامن زد.اما واقعیت جدید سوریه، کشورهای عربی را بر آن داشت تا دست به سوی رژیم اسد دراز کنند و طی چند سال گذشته، عربستان سعودی و امارات تلاش هایی را برای بازسازی منطقه ای و بین المللی او انجام داده اند. بطوریکه رژیم سوریه در سال ۲۰۲۳ دوباره در اتحادیه عرب پذیرفته شد.
در جریان نشست اخیر شورای همکاری خلیج فارس در هفته گذشته، رهبران کشورهای عربی خواستار حفظ تمامیت ارضی سوریه، احترام به حاکمیت سوریه و رد مداخله منطقه‌ای در امور داخلی آن شدند.این در حالی بود که در بیانیه اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس در سال ۲۰۱۱ از اسد خواسته شد که «فورا ماشین کشتار را متوقف کند، به خونریزی پایان دهد و زندانیان را آزاد کند.»اسرائیل نیز در موقعیت دشواری گرفتار شده است. اگرچه اسد اسرائیل را یک دشمن می‌داند، اما مستقیماً این کشور را تهدید نکرده است و ترجیح داد در برابر حملات هوایی مکرر اسرائیل در سوریه در یک سال گذشته انتقام نگیرد و صبر پیشه کند.با این حال، رژیم اسد به ایران اجازه داده تا از خاک خود برای تامین تسلیحات حزب الله لبنان استفاده کند.
اسرائیل می‌خواهد مطمئن شود که این حمله به یک چالش جدید از سوی هیات تحریر الشام و مخالفان سنی تبدیل نخواهد شد.
ترکیه همچنان حامی اصلی گروه موسوم به «ارتش ملی سوریه» یکی از گروه‌هایی است که تحولات اخیر را پیش می‌برد.
آنکارا همچنین در یک دهه گذشته به عنوان نماینده این گروه مخالف در مذاکرات با روسیه عمل کرده است. مذاکراتی که به توافق آتش بس در سال ۲۰۲۰ بین جناح های مختلف مورد حمایت هر یک از طرفین در سوریه ختم شد.در این سال‌ها، اگرچه ترکیه از نیروهای مخالف حمایت کرد، اما امکان آشتی با سوریه را رد نکرده است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری این کشور پیشنهاد داد که با اسد، مردی که زمانی او را تروریست می‌دانست، برای از سرگیری روابط دیپلماتیک ملاقات کند.با این حال، اسد از ملاقات با اردوغان تا زمانی که ترکیه به اشغال بخش‌هایی از کشورش ادامه می‌دهد، خودداری کرده است.ترکیه بیش از هر کشور دیگری میزبان پناهجویان سوری، حدود ۳.۱ میلیون نفر، است و به دنبال راه حلی برای این موضوع بوده است. بطوریکه حضور پناهجویان به منبع تنش قابل توجهی در ترکیه تبدیل شده است که اغلب باعث اعتراضات ضد سوری و درخواست اخراج دسته جمعی آن‌ها از سوی احزاب مخالف شده است.
هدف دیگر ترکیه عقب راندن گروه‌های مخالف کُرد مستقر در امتداد مرز ترکیه و سوریه و ایجاد یک منطقه حائل است.
اردوغان سالهاست که می‌گوید با ناسیونالیسم کُرد مخالف است و به صراحت گفته که هدف نهایی او از بین بردن حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، گروه مبارز و سیاسی چپ افراطی مستقر در ترکیه و عراق است که بیش از سه دهه با دولت مرکزی ترکیه جنگیده است.