وعده جنجالی ترامپ درباره کانال پاناما

گروه بین الملل:  دونالد ترامپ معتقد است سر ایالات متحده کلاه رفته است؛ کلاهی که ترامپ معتقد است دقیقا وسط کانال پاناما بر سر آمریکا رفته است. اما پرسش این است که چه اتفاقی افتاده که رئیس جمهور منتخب ایالات متحده به فکر کانال پاناما افتاده است؟ کانال پاناما نقش مهمی در تجارت جهانی و اقتصاد ایالات متحده ایفا می‌کند؛ به ویژه در واردات خودرو و کالا‌های تجاری از آسیا و صادرات کالا‌هایی نظیر گاز طبیعی مایع. به همین دلیل هم هرگونه تغییر در مالکیت یا مدیریت این آبراه می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر تجارت جهانی و روابط دیپلماتیک داشته باشد.
به گزارش فرارو، ترامپ که در یک گردهمایی در ایالت آریزونا شرکت کرده بود در جمع هواداران خود گفت که اجازه نخواهد داد کانال پاناما به «دست غیر خودی» بیافتد. دونالد ترامپ اضافه کرد: «این کانال به پاناما و مردم پاناما داده شده، اما با شرایطی. اگر اصول اخلاقی و قانونی این هدیه بزرگ رعایت نشود، ما خواستار بازگرداندن کامل کانال پاناما به ایالات متحده خواهیم شد.» ترامپ همچنین تصویری در شبکه اجتماعی خود «تروث سوشال» (Truth Social) منتشر کرد که در آن پرچم آمریکا در مسیر این آبراه به اهتزاز درآمده بود و در توضیح آن نوشت: «به کانال ایالات متحده خوش آمدید!»
ایالات متحده ساخت کانال پاناما را در اوایل دهه ۱۹۰۰ آغاز کرد و دهه‌ها بر آن کنترل داشت. اما بر اساس توافق‌نامه‌ای که در سال ۱۹۷۷ بین ایالات متحده و پاناما امضا شد، واشنگتن کنترل این مسیر آبی را به طور کامل در سال ۱۹۹۹ به دولت پاناما واگذار کرد. این کانال که حدود ۲.۵ درصد از تجارت دریایی جهانی را تسهیل می‌کند، برای اقتصاد پاناما حیاتی است و سالانه حدود ۱۴ هزار کشتی از آن عبور می‌کنند.
اظهارات دونالد ترامپ نمونه‌ای نادر از تهدید یک رهبر آمریکایی برای بازپس‌گیری قلمروی یک کشور مستقل بوده و نشان‌دهنده تغییری احتمالی در دیپلماسی ایالات متحده تحت رهبری اوست. این نخستین بار نیست که ترامپ ایده گسترش قلمرو ایالات متحده را مطرح می‌کند. وی در دوران ریاست‌جمهوری قبلی خود، علاقه‌اش را به خرید گرینلند، (Greenland) قلمروی خودمختار دانمارک، ابراز کرده بود. امری که با مخالفت شدید مقامات دانمارکی رو‌به‌رو شد. با این حال ترامپ اخیراً در انتخاب «کن هاوری» (Ken Howery)، سفیر پیشین آمریکا در سوئد و سفیر جدید ایالات متحده آمریکا در دانمارک بار دیگر بر اهمیت کنترل گرینلند تأکید کرد و نوشت: «برای امنیت ملی و آزادی در سراسر جهان، مالکیت و کنترل گرینلند برای ایالات متحده ضروری است.» همین رفتار‌ها و خط و نشان‌هاست که می‌گوید دوران رفتار‌های دیپلماتیک بایدن تمام است و ترامپ با رویکرد‌های تند همیشگی خود با نقشه‌هایی متفاوت در راه کاخ سفید است.»
با این وجود، لحظاتی پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا، برنامه‌های خود برای بازپس گیری کانال پاناما را مطرح کرد، رئیس جمهور پاناما گفت که این کانال تحت کنترل کشورش باقی خواهد ماند. «خوزه رائول مولینو»، رئیس‌جمهور پاناما که در اوایل سال جاری تعهد کرده بود به ایالات متحده نزدیک‌تر خواهد شد، ادعا‌های ترامپ را مبنی بر اینکه ایالات متحده می‌تواند این آبراه مهم استراتژیک را بازپس گیرد، رد کرد. او همچنین شکایات ترامپ مبنی بر اینکه از کشتی‌های آمریکایی هزینه‌های ناعادلانه و گزافی برای سفر از طریق کانال دریافت می‌کنند را نیز رد کرد.
آیا دولت آمریکا حقی بر گردن پاناما دارد؟
طرفداران ترامپ در شبکه‌های اجتماعی به سرعت فعال شده‌اند و با باز نشر پیام‌های او علیه پاناما سعی دارند یادآوری کنند که ایالات متحده به پاناما در کسب استقلال از کلمبیا در آغاز قرن بیستم کمک کرد، همچنین مدعی هستند این آمریکا بود که به پاناما کمک کرد بتواند آبراهی را از طریق تنگه بسازد و اقیانوس آرام و اطلس را به هم متصل کرده و حمل و نقل دریایی منطقه را تا حد زیادی سرعت ببخشد. برای چندین دهه، ایالات متحده مدیریت این کانال و منطقه‌ای از قلمرو اطراف آن را به نام منطقه کانال پاناما داشت. نکته جالب این داستان تاریخی این است که «جان مک کین» سناتور سرشناس آمریکا سناتور جمهوری خواه سرشناس پیشین آمریکا از ایالت آریزونا که در سال ۲۰۱۸ درگذشت نیز در سال ۱۹۳۶ در آنجا متولد شد.
بدیهی است که تجربه نشان داده هر نقطه ارزشمندی در این جهان، مدعیان زیادی دارد. کانال پاناما یک آبراه حیاتی برای تجارت جهانی است که با اتصال اقیانوس‌های اطلس و اقیانوس آرام به کشتی‌ها اجازه می‌دهد تا با عبور از وسط قاره آمریکا از سفر‌های طولانی و خطرناک اطراف جنوبی‌ترین نقطه آمریکای جنوبی اجتناب کنند. پس از بروز تنش‌ها بر سر منطقه کانال، دولت جیمی کارتر، رئیس جمهور پیشین آمریکا که مشتاق بود بر اتهامات شوروی در مورد امپریالیسم ایالات متحده آب سردی بیندازد، در سال ۱۹۷۷ دو معاهده با «عمر توریخوس»، دیکتاتور نظامی آن کشور امضا کرد که طبق مفاد این معاهدات، کنترل این آبراه حیاتی تا سال۱۹۹۹  در دستان مقامات پاناما قرار می‌گرفت. البته این معاهدات استثنائی هم داشت و آن این بود که دستان آمریکا برای مداخله نظامی به منظور آنچه حفظ بی طرفی در کنترل این شاهرا دریایی قید شده، باز گذاشته شده بود. 
اکنون ترامپ نیز بر همین شواهد تاریخی تاکید دارد و می‌گوید آمریکا این آبراه حیاتی را ساخته و آن را به نشان همکاری تحویل پاناما داده، اما پاناما از آن زمان تاکنون با ایالات متحده منصفانه رفتار نکرده است. ترامپ معتقد است هزینه‌هایی که پاناما دریافت می‌کند مضحک و بسیار ناعادلانه است، به ویژه با اطلاع مقامات پاناما از این امر که ساخت این آبراه، هدیه‌ای فوق العاده سخاوتمندانه از سوی آمربکا بوده است. برخی تحلیلگران معتقدند که «تفکر پانامایی ترامپ» را باید در ابعادی وسیع‌تر از یک تهدید لحظه‌ای و مقطعی مورد رصد قرار داد و انتظار می‌رود رویکرد او به ویژه در رابطه با چین، کانادا و اتحادیه اروپا، تغییراتی خواهد داشت. اخیرا فایننشال تایمز گزارش داد که تیم ترامپ به مقامات اروپایی گفته اند ترامپ از کشور‌های عضو ناتو می‌خواهد که هزینه‌های دفاعی خود را به ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود افزایش دهند.
هنوز مشخص نیست که ترامپ چگونه می‌تواند به دنبال بازپس گیری کنترل این شاهراه حیاتی مهم در جهان باشد و آیا اصلا این سخنان را به شکل تهدید جدی مطرح کرده است و یا صرفا قصد دارد روی پاناما برای کاهش تعرفه‌ها فشار وارد کند. اگر او تصمیم به تصرف این گذرگاه داشته باشد، طبق قوانین بین‌الملل حقی نخواهد داشت، اما ترامپ همیشه ثابت کرده اگر نقشه اعمال فشار داشته باشد، راهی پیدا خواهد کرد.