رتبه نخست ایران در مصرف آدامس در جهان

در این میان اما تعداد محدودی از مواد خوراکی همچون آدامس طی زمان جذابیت خود را برای مصرف‌کننده حفظ کرده‌اند. اسناد تاریخی موجود و تحقیقات باستان‌شناسان حاکی از این است که مصرف این ماده به دوران باستان بازمی‌گردد. بنا به گفته محققان، یونانی‌ها نخستین کسانی بودند که ماده به دست آمده از درخت «ماستیک» را پس از ترکیب با موم عسل به‌عنوان آدامس مورد استفاده قرار می‌دادند.

در آن دوره مصرف آدامس تنها جنبه سرگرمی داشت. اما، سرخپوستان «نیوانگلند» آمریکا نخستین گروهی بودند که از آدامس به‌عنوان کالایی تجاری استفاده کردند. در واقع، آنها صمغ به دست آمده از درخت صنوبر را پس از فرآوری به‌صورت ماده‌ای جویدنی درمی‌آوردند و می‌فروختند. نخستین آدامس دست‌ساز به معنای امروزی آن نیز در سال 1869 میلادی و سال‌ها پس از آنکه صمغ درختان مختلف جویده شدند، تولید شد. تاریخچه تولید آدامس در ایران اما چندان طولانی نیست. با وجود آنکه بسیاری از ایرانیان در گذشته از سقز به جای آدامس امروزی استفاده می‌کردند، نخستین کارخانه‌های تولید آدامس در کشور از دهه 30 شروع به فعالیت کردند.

در آن دوران، آدامس خروس تنها برند تولید آدامس و موفق‌ترین تولیدکننده آدامس در داخل ایران بود. تولید این آدامس در سال ۱۳۳۵ آغاز شد و تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران ادامه داشت. درحال حاضر اما نشانی از کارخانه تولید آدامس خروس در دست نیست چراکه این خط تولید در سال 1371 در قالب برنامه‌های خصوصی‌سازی دولت واگذار شد.

نوآوری در طعم آدامس؛ جذب مشتریان بی‌شمار
استقبال گسترده از مصرف آدامس و رغبت مردم به قراردادن این ماده خوراکی در سبد کالای غذایی موجب شد تا در سال‌های اخیر، کارخانه‌های تولید آدامس با ایجاد تغییر و تحول در کالای خود به جذابیت هر چه بیشتر این ماده خوراکی بیفزایند. به طوری که درحال حاضر انواع مختلف آدامس با برند‌ها، طعم‌ها و مزه‌های مختلف در دسترس مردم قرار دارد. تنوع آدامس‌ها اما تنها به مزه و طعم ختم نمی‌شود.

چراکه در برخی از کشور‌ها از جمله هلند، آدامس نه تنها ماده ای خوراکی که یکی از عوامل جذب توریست به این کشور است. در واقع، تولید آدامس‌هایی حاوی ماری‌جوانا در این کشور سالانه تعداد قابل‌توجهی از توریست را روانه هلند می‌کند. آدامس‌های حاوی الکل نیز از دیگر انواع آدامس‌هایی هستند که در بسیاری از کشور‌ها به وفور یافت می‌شود.

رتبه نخست ایران در مصرف آدامس
شاید باور این موضوع که ایران رتبه نخست مصرف آدامس در دنیا را به خود اختصاص داده، سخت باشد اما، تحقیقات انجام شده در سال 2012، نشان می‌دهد که 82 درصد مردم ایران آدامس می‌جوند. کشورهای عربستان سعودی با 79 درصد و آمریکا با 59 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. مبتنی بر نتایج این تحقیق، اگر چه بزرگترین کمپانی‌های تولید آدامس در غرب است، کشورهای خاورمیانه همچون ایران و عربستان سعودی بالاترین میزان مصرف آدامس در جهان را دارند.

سهم ایرانی‌ها در مصرف این محصول جویدنی، همچنان رو به رشد است به نحوی که تولید آدامس در سال 1384، حدود 25 تن بود که این رقم در سال 1388به دو هزار و 463 تن رسید. براساس آمار موجود، ایرانی‌ها سالانه 500 میلیارد تومان خرج آدامس جویدن می‌کنند.

مصرف بالای آدامس در کشور و فقدان کارخانه‌های مورد نیاز برای تولید آدامس مورد نیاز بازار موجب شد تا در سال‌های اخیر بخش قابل‌توجهی از این محصول از کشور‌هایی چون ترکیه، امارات و لهستان به ایران وارد شود. طبق آمارها، در سال‌های گذشته، ۸۰ درصد آدامس‌ها به صورت قاچاق وارد کشور می‌شد. این میزان به طور تقریبی سالانه 100 میلیون دلار تخمین زده می‌شود.

به نظر می‌رسد ایجاد محدودیت‌ تعرفه‌ای بر واردات، قاچاق آسان و سود بالای قاچاق موجب شد تا قاچاق آدامس به کشور طی سال‌های اخیر تشدید شود. در شرایط فعلی و بر اساس اولویت‌بندی کالاها آدامس در اولویت 10 قرار گرفته و ثبت سفارش آن متوقف شده است. این عامل زمینه برای تشدید قاچاق این محصول را فراهم کرد.

تشدید قاچاق آدامس به ایران در شرایط کمبود کارخانه‌های داخلی و رقابت تنگاتنگ شرکت‌های خارجی برای به‌دست گرفتن بازار ایران موجب شد تا در سال‌های اخیر تلاش برای بهره‌بردن از بخشی از این تجارت پرسود در جای‌جای شهرها دیده شود. به طوری که درحال حاضر، انواع گوناگون آدامس‌های خارجی را به راحتی می‌توان در بساط فروشنده‌های خرده‌پا و دستفروشان به‌ویژه دستفروشان مترو یافت.

شیوع مصرف آدامس و نگاه منفی جامعه
محمد دوایی، روانشناس با اشاره به ارتباط فرهنگ غذایی و سبک زندگی در جوامع می‌گوید: یکی از ابعاد فرهنگی در هر جامعه، نوع غذا و نحوه غذاخوردن است. در واقع، نحوه غذاخوردن هر فرد نشان از سبک زندگی او دارد. او در ادامه تصریح می‌کند: جویدن آدامس ازجمله مواردی است که در فرهنگ ما از گذشته وجود داشته و نوع نگاه و برخورد فرهنگ عمومی جامعه به این موضوع دوگانه است.

این روانشناس می‌گوید: اصل آدامس‌جویدن در ذات خود امر مذمومی نیست. اما نحوه جویدن آدامس، مکان آدامس‌جویدن و موقعیت اجتماعی فردی که آدامس می‌جود، بسیار مهم است. به این معنی که گاهی نحوه آدامس‌خوردن فرد نه تنها بی‌احترامی به دیگران بلکه بی‌احترامی به شخصیت خود فرد است. دوایی همچنین مطرح می‌کند: در فرهنگ ما نحوه آدامس‌جویدن افراد به یکی از شاخصه‌های شخصیت تبدیل شده است به طوری که، فرهنگ حاکم از زنان توقع ندارد که به راحتی در مکانی عمومی آدامس بجوند. اگرچه این موضوع درحال حاضر، فراوانی دارد اما جامعه هنوز برخی از افراد را به همین دلیل زیر سوال می‌برد.

رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران نیز با اشاره به فواید و مضرات مصرف آدامس می‌گوید: مصرف به اندازه این ماده خوراکی که به تازگی بسیار مرسوم شده است با خود فوایدی دارد. هضم بهتر غذا و کاهش اضطراب و استرس ازجمله کارکرد‌های مصرف آدامس است. اما نباید از عوارض مصرف این ماده غذایی چشم پوشید.

ایرج خسرونیا در ادامه عنوان می‌کند: قند موجود در آدامس، مواد رنگی گاه غیرمجاز، پلاستیک دور آدامس و در نهایت کالری حاصل از مواد قندی آدامس از جمله مضرات این ماده خوراکی است. او بیان می‌کند: به تازگی هم آدامس‌هایی از کشور‌های چین و کوبا به بازار وارد شده که حاوی رنگ‌ها و اسانس‌های غیرمجاز است که می‌تواند آسیبی جدی به بدن وارد کند. ضمن اینکه، وزارت بهداشت در چند وقت اخیر، آدامس‌هایی حاوی مواد تحریک‌کننده و موادمخدر کشف کرده است که تمامی این موارد ضرورت توجه مصرف‌کنندگان به نوع آدامسی که مصرف می‌کنند را می‌طلبد.