دنیای‌مجازی راهی برای فرار از خویشتن یا...

غریب سجادی

---

گروه مقالات: اکثر انسان ها اسیر دنیایی شده اند به نام دنیای مجازی، دنیایی که به کمک آن تعریف جدیدی از هویت خویش ارائه می دهند خویشتنی که چه بسا هیچ شباهتی با هویت واقعی آنها نداشته باشد! در این دنیا به راحتی هم می توان لباس تقوا بر تن کرد، مرد و زن خوبی شد و بر اریکه گفتمان های من در آوردی سوار شد و اسب آرزو و تخیل را به دور دست ها برد، در این فضا می توان علاوه بر بازتعریف هویت خویش به بازتعریف هویت دیگران هم پرداخت و کسانی که باب میل ما رفتار نمی‌کنند را بدون هیچ ترسی از افشا شدن بر لب پرتگاه توحش ذهنی خودمان ببریم و دست به ترور شخصیت آنها بزنیم، با کمترین هزینه! تنها کافی است امکاناتی نظیر گوشی موبایل ، شماره تلفن و بسته های اینترنتی در اختیار داشته باشیم تا به راحتی در فضاهای مجازی مختلف همچون فیس بوک؛ وایبر؛ واتس آپ و... برای خود هویت جدیدی تعریف کنیم و چه بسا در هر کدام از آنها هویت متفاوتی برای خود تعریف کنیم و به جای یک چهره صاحب چندین چهره بشویم.

«مل تامپسون» در کتاب خود به نام «من» که توسط سونا انزابی نژاد ترجمه شده در نقد زندگی در فضای مجازی رفتار انسان ها در دنیای مجازی را بسان انگشتر «گوگس» می داند که هر کدام از ما آن را در دست کرده ایم. داستان ابن انگشتر را افلاطون در جلد دوم کتاب جمهوری بیان کرده است. گوگس که چوپانی بود در خدمت پادشاه یک روز گله را به چرا برده بود طوفانی در گرفت و زلزله ای شد و زمین شکافت برداشت. در میان شکاف اسبی برنزی را دید که درون آن جسد برهنه ی مردی را یافت که فقط یک انگشتر به دستش بود. انگشتر را برداشت و به دست کرد. وقتی وی نزد چوپانان دیگه رفت تصادفا انگشتر را چرخاند و متوجه شد با چرخاندن انگشتر می تواند به راحتی از نظرها غیب شود. گوگس به محض آن كه به این امر پی برد، بی درنگ ترتیبی داد كه او نیز به عنوان یكی از قاصدان به نزد شاه فرستاده شود و زمانی كه به كاخ رفت همسر شاه را اغوا كرد و با كمك وی بر شاه تاخت و او را كشت و پادشاهی را به چنگ آورد.

افلاطون قصدش از بیان داستان این است تا به مقایسه رفتار انسان ها در چنین موقعیتی بپردازد. او می پرسد اگر فرضا به دو نفر که یکی از آنها درستکار و یکی بدکار است چنین انگشتر جادویی بدهیم، رفتارشان چه فرقی با هم خواهد داشت؟آیا انسانها زمانی که متوجه بشوند به راحتی می توانند هر کاری که باب دلشان است و هیچ مجازاتی هم برای رفتار غیر اخلاقیشان متصور نیست باز پایبند اصول اخلاقی خواهند بود؟آیا اخلاقی رفتار کردن ما صرفا ترس از دیگران و مکافات است یا یک باور قلبی؟
تامپسون بر این باور است که امروزه تکنولوژی جدید باعث شده که انسان دوباره انگشتر گوگس را پیدا بکند اما نه در دل شکاف زمین بلکه در دنیای مجازی. انگشتری که انسان را قادر می کند زندگی دومی برای خود درست بکند به نام دنیای مجازی!

در این دنیا به راحتی می توان خود را در نقشی دید که آرزویش را دارید در کمترین زمان می توانید هر وقت که دلتان خواست شخصیت، ظاهر و حتی جنسیتتان را تغییر بدهید و هر زمان که احساس خطر کردید می توانید از سیستم خارج شوید و با چرخاندن انگشتر گوگس از دیدگان غیب می شوید.
شما در این دنیا بدون ترس از عقوبت کارهایتان هر کاری که دوست دارید می توانید انجام بدید. هر وقت دلتان برای آزادی تنگ شد می توانید مدافع آن شوید! هر وقت خواستید منتقد اجتماعی شوید به راحتی این امر برای شما امکان پذیر خواهد شد! شما حتی می توانید با کمی وقت خود را مدافع دموکراسی و آزادی بیان جلوه دهید بدون آنکه هیچ باوری به حقوق انسانی داشته باشید!

شما می توانید با یک شماره ایرانسل و دانلود برنامه وایبر واتس آپ و ده ها نرم افزار دیگه برای خود هویتی تعریف کنید که ارزوی آن را داشته اید. هویتی که بعضا هیچ مرز اخلاقی را رعایت نمی‌کند و به راحتی می تازد و دیگران را لگد مال می کند. بسان همان چوپان انگشتر به دست. الغرض اگر رفتار متفاوت انسانها برایتان سوال است نباید زیاد دلخور شد، آن هم از رفتار کسانی که هویت خویش را فراموش کرده اند چرا که از لحاظ جامعه شناختی به قول گافمن کسانی که دوست دارند با هویتی متفاوت با آنچه که هستند خود را معرفی کنند به این خاطر است که هویت واقعی آنها داغ ننگی است که می‌خواهند از آن فرار کنند و در پشت این دنیای مجازی دلخوش به آنند که هستند و گمان می برند که هویت واقعی و مجازی آنها یکی است البته که دیر یا زود پرده ها کنار خواهند رفت و هویت واقعی انسان ها نمایان می شود و آنان که چوپان درونشان سودای شاه شدن در سر داشته به زیر کشیده خواهند شد و در مقابل کسانی که همچون انسان های درستکار درست از این انگشتر استفاده کرده اند و از هویتشان فرار نکرده اند سربلند خواهند ماند حتی اگر انگشترشان قادر به جادو نباشد.