سالمرگ سلطان کمدی سینمای کلاسیک

«سر چارلز اسپنسر چاپلین» معروف به «چارلی چاپلین» 16 آوریل 1889 از والدینی هنرمند در لندن به‌دنیا‌ آمد و 25 دسامبر 1977 در سن 88سالگی در سوییس درگذشت. «چاپلین» به‌راستی از خلاق‌ترین و تأثیرگذارترین شخصیت‌های عصر فیلم‌های صامت بود که هم‌زمان با بازیگری در فیلم‌هایش، کارگردانی، تهیه‌کنندگی و ساخت موسیقی آن‌ها را نیز برعهده داشت و می‌توانست درد و رنج را در کنار عشق و انسانیت به تصویر بکشد. او 65 سال از عمرش را وقف سینما و دنیای سرگرمی کرد؛ کار او از سالن ویکتوریا انگلستان در سن پنج سالگی آغاز شد و تا سن 88سالگی نیز ادامه یافت. یک‌سال پس از مهاجرت همراه خانواده‌اش از انگلستان به آمریکا، «چاپلین» که به‌واسطه‌ی مادرش، علاقه‌ی فراوانی به بازیگری پیدا کرده بود، برای اولین‌بار در فیلم «در تلاش معاش» بازی کرد که البته چندان مورد قبول مدیران کمپانی «کی‌استون» قرار نگرفت.

با این‌ حال آن‌ها تصمیم گرفتند فرصت دوباره‌ای به چاپلین جوان بدهند. او در سن 24سالگی در دومین فیلم‌اش با نام «مسابقات اتومبیل‌رانی کودکان» بازی کرد. سبک خاص راه‌ رفتن سنگین او در این فیلم و همچنین فیلم بعدی‌اش «مخمصه‌ غریب میبل» مورد توجه تماشاگران قرار گرفت و محبوبیت ویژه‌ای پیدا کرد. سال 1915 آغاز دوران حرفه‌ای بازیگری «چاپلین» بود که با عقد قرارداد جدید با استودیوهای جدید و راه‌اندازی کمپانی فیلم خودش همراه بود. یک سال بعد، «چاپلین» با دریافت دستمزد 670 هزار دلار، در مدت 18 ماه، 12 فیلم کمدی برای کمپانی «میوچال فیلم» ساخت که جزو تأثیرگذارترین فیلم‌های کمدی تاریخ سینما محسوب می‌شوند. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به «خیابان آرام»، «ساعت یک صبح»، «ماجراجو» و «سمساری» اشاره کرد.

تکنیک‌های خاص فیلم‌سازی «چارلی چاپلین» تا زمان حیات او برای همه ناشناخته باقی ماند و او هرگز درباره‌ی آن‌ها صحبتی نمی‌کرد. در سال 1983، شش سال بعد از مرگ چاپلین، یک مستند انگلیسی با نام «چاپلین ناشناخته» به بررسی دقیق سکانس‌ها و هنر فیلم‌سازی چاپلین پرداخت. وسواس بسیار زیاد «چاپلین» در این‌که بازیگران فیلم‌هایش حتما آنچه را که او در نظر دارد، بازی کنند، از دلایلی بود که او در مقایسه با دیگر رقبایش، مدت طولانی‌تری را وقف ساخت فیلم‌هایش می‌کرد.

در این سال‌ها، چاپلین برخی از آثار ماندگارش را مانند «پسربچه» (1920)، «زائر» (1923) و «دوش‌فنگ» (1918) ساخت. او به‌واسطه‌ی مشغله‌کاری زیاد که هم‌زمان برای استودیو شخصی‌اش و دیگر استودیوها فیلم می‌ساخت، کمتر فرصت پیدا می‌کرد تا خودش نیز نقشی بازی کند. «زن پاریسی» (1923)، «جویندگان طلا» (1925) و «سیرک» (1928) از جمله فیلم‌های دهه 30 بودند که چاپلین نقش کوتاهی در آن بازی کرد. پیش از ورود به عصر فیلم‌های ناطق، «چاپلین» در سال 1931 «روشنایی‌های شهر» و در سال 1936 نیز «عصر جدید» را ساخت که به‌راستی از ماندگارترین آثار او هستند.

فیلم‌های ناطق و همراه‌ با دیالوگ «چارلی چاپلین» با شاهکار معروفش «دیکتاتور بزرگ» در سال 1940 آغاز شد. هرچند اولین‌باری که صدای چاپلین را تماشاگران شنیدند، در سکانس پایانی فیلم «عصر جدید» بود که آواز نامفهومی از چاپلین شنیده می‌شد. با وجود شکوفایی دوران فیلم‌های ناطق در دهه 30، چاپلین هم‌چنان سینما را یک هنر پانتومیک می‌دانست و عقیده داشت که بازی، بسیار بیشتر از کلمات و دیالوگ‌ها از سوی تماشاگر درک می‌شود. وی با فیلم «لایم‌لایت» در سال 1972 جایزه‌ی اسکار بهترین موسیقی را کسب کرد، هرچند دهه‌ها بعد از ساخت آن بود که با تأخیر حدودا 30 ساله در لس‌آنجلس اکران شد.

«چاپلین» در سال 1929 در دو بخش بهترین بازیگر و بهترین کارگردان کمدی برای فیلم «سیرک» نامزد جوایز اسکار بود، اما برگزارکنندگان جوایز اسکار با خارج‌ کردن نام او از فهرست نامزدها، تصمیم گرفتند فقط یک اسکار افتخاری به وی اعطا کنند. این کمدین بزرگ در سال 1972 دومین جایزه افتخاری اسکار را گرفت و برای اولین‌بار در مراسم حضور یافت. در تاریخ برگزاری اسکار، «چاپلین» رکوردار طولانی‌ترین مدت تشویق از سوی حضار است که 5 دقیقه به طول انجامید.

«چارلی چاپلین» دو فیلم آخرش را در لندن ساخت؛ «سلطانی در نیویورک» در سال 1957 و «کونتسی از هنگ‌کنگ» در سال 1967 که کارگردانی، نگارش فیلم‌نامه و تهیه‌کنندگی آن‌ها برعهده‌ی خود چاپلین بود. فیلم «کونتسی از هنگ‌کنگ» با بازی «مارلون براندو» و «سوفیا لورن» آخرین حضور چاپلین در عرصه سینما بود. «چاپلین» پس از خداحافظی از بازیگری، بین سال‌های 1969 تا 1976، موسیقی فیلم‌های صامتش را می‌ساخت و آن‌ها را دوباره عرضه می‌کرد. وی روز چهارم مارس 1975 به‌جهت سال‌ها خدمت هنری به جامعه انگلستان از سوی ملکه الیزابت دوم به مقام شوالیه رسید و لقب «سر» را دریافت کرد.

سلامت جسمانی چاپلین تقریبا پس از پایان ساخت فیلم «کونتسی از هنگ‌کنگ» و به‌طور شدیدتر پس از دریافت جایزه اسکار در سال 1972 روبه وخامت گذاشت. از سال 1977 او روی «ویلچر» می‌نشست و سرانجام روز 25 دسامبر 1977 در سن 88 سالگی درگذشت. وی طی چند دهه فعالیت سینمایی موفق به کسب جوایز متعددی مانند جایزه اسکار بهترین موسیقی برای «لایم‌لایت» در سال 1973، جایزه اسکار افتخاری در سال 1972، نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه در سال 1948 برای «آقای وردو»، نامزد اسکار بهترین بازیگر مرد و بهترین فیلم‌نامه در سال 1941 برای «دیکتاتور بزرگ»، جایزه اسکار افتخاری در سال 1929 برای فیلم «سیرک»، جایزه افتخاری از انجمن کارگردانان آمریکا، جایزه ربان نقره‌ای بهترین فیلم خارجی از انجمن روزنامه‌نگاران فیلم ایتالیا در سال 1953 برای «لایم‌لایت»، جایزه شیر طلای افتخاری ونیز در سال 1972 شد.

از مهم‌ترین آثار کارنامه فیلم‌سازی چارلی چاپلین می‌توان از «ولگرد»،‌ «شغل»، «بانک»، «مامور آتش‌نشانی»، «خیابان آرام»، «زندگی سگی»، «دوش‌فنگ»، «پسربچه»، «زائر»، «زن پاریسی»، «جویندگان طلا»، «سیرک»، «روشنایی‌های شهر»، «عصر جدید»، «دیکتاتور بزرگ»، «موسیو وردو»، «لایم‌لایت»، «سلطانی در نیویورک»، «کنتسی از هنگ‌کنگ»، «خانه‌به‌دوش»، «پروفسور» و «طبقه مرفه» نام برد.