مردی که به قلب‌ها نفوذ کرد

این جمله‌ها را اسرافیل شیرچی درباره‌ی غلامحسین امیرخانی می‌گوید؛ هنرمند خوشنویسی که در 75سالگی هنوز خوشنویسی می‌کند و به قول شاگردان، دوستان و همکارانش هنوز هم یکه‌تاز عرصه‌ای است که خود آغازگر آن بوده است. دوم دی‌ماه سالروز تولد غلامحسین امیرخانی است. خوشنویسی که درباره‌ی هنرش گفته است: «نستعلیق تماما زیبایی و ظرافت و به‌نوعی تجسم شعر و موسیقی است. نرمش، درونگرایی و رازگونه بودن از جمله مهم‌ترین مولفه‌هایی است که در این نوع خط به‌چشم می‌خورد. نستعلیق زبان حال و زبان تاریخ است و هرگز کهنه نمی‌شود و از یادها نمی‌رود. در واقع خط فارسی این موفقیت را داشته که جلوه‌های جمیلی را در شعر و ادبیات ثبت کند. می‌توان گفت نستعلیق در میان سایر خطوط این ویِژگی را دارد که به قلب نفوذ کند و با روحیات آدم‌های اجتماع سازگاری یابد.»

امیرخانی؛ یکی از «غلامحسین‌»‌های هنرمند ایران
اسرافیل شیرچی - خوشنویس و از شاگردان امیرخانی - درباره‌ی استادش اظهار کرد: استاد غلامحسین امیرخانی از انسان‌های بزرگی است که مانند هم‌نام‌هایش «غلامحسین درویش» و «غلامحسین بنان» نام درخشانی در هنر این کشور دارد. جایگاه او رفیع و ژرف است و من افتخار می‌کنم که از سال 1356 شاگرد ایشان بوده‌ام. از همان زمان هم شاهد ژرف‌نگری و مسوولیت تاریخی این مرد بزرگ در حیطه فرهنگ و هنر بوده‌ام. استاد امیرخانی به‌خاطر ویژگی‌های اخلاقی و منش‌های آسمانی که در وجودش هست، فقط به تعالی و رشد فرهنگ و هنر ایران اندیشیده و خط فاخر نستعلیق و ترویج آن را دغدغه‌ی خویش قرار داده است.

او ادامه داد: ما هنرمندی را سراغ نداریم که در چهار دهه فعالیت هنری، نام خود را این‌قدر پررنگ نگه دارد. هنرمندان معمولا یک دوران رنگ‌پریدگی دارند، ولی استاد امیرخانی با تکیه بر ایمان و تقوای فرهنگی و هنری ژرف خود همچنان استوار مانده است. تولد ایشان، تولد فرهنگ و معنویت فرهنگی ایران، بخصوص خط و خوشنویسی است. به‌عنوان کسی که سال‌هاست در کنار او هستم، خیراندیشی، وفا، هنر و فرهنگ، وسعت دید و رفیق‌نوازی این مرد بزرگ را دیده‌ام. این هنرمند اضافه کرد: سالروز تولد این استاد فرزانه را به جامعه‌ی هنری و فرهنگی کشور تبریک می‌گویم و امیدوارم تکریم این استاد بزرگ مدل‌سازی و الگوسازی برای نسل‌های نوخیز و نوجوی معاصر ما باشد.

مردی که استاد سه نسل خوشنویسی ایران است
علی شیرازی - خوشنویس و عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران - نیز با بیان این‌که غلامحسین امیرخانی از شخصیت‌های چندوجهی در هنر است، اظهار کرد: فقط نمی‌توان روی بُعد خوشنویسی او تکیه کرد، هرچند استاد امیرخانی به‌عنوان بزرگ‌ترین خوشنویس معاصر شناخته می‌شود و خیلی استادان تراز اول خوشنویسی در کشور از شاگردان او هستند، اما جنبه‌های دیگر شخصیت ایشان هم قابل توجه است. یکی از این جنبه‌ها مدیریت او است. امیرخانی از اول انقلاب تا کنون خوشنویسی را در کشور مدیریت کرده و در قالب رییس انجمن خوشنویسان ایران، عضو شورای ارزشیابی این انجمن، یکی از اعضای خانه‌ی هنرمندان ایران و فرهنگستان هنر، این مدیریت را به‌وضوح در رفتار و کنش او دیده‌ایم.

او به تأثیر امیرخانی در رشد هنر خوشنویسی در کشور اشاره کرد و گفت: خوشبختانه یکی از جاهایی که در کشور، با وجود آمار منفی موارد دیگر، رشد و پیشرفت خوبی داشته، انجمن خوشنویسان و به‌طور کلی، هنر خوشنویسی بوده است. غلامحسین امیرخانی کسی بود که انجمن را با 10 - 15 کلاس تحویل گرفت و حالا آن را به جایی رسانده که بیش از 250 شعبه در کشور و چند شعبه در خارج از کشور دارد.

این هنرمند در ادامه بیان کرد: یکی دیگر از جنبه‌های شخصیت امیرخانی، وارد کردن خوشنویسی به خانه‌های مردم بود. از یک دوره‌ای به بعد می‌بینیم که خوشنویسی حتی در موارد مصرفی و کاربردی، تابلوهای مغازه‌ها، پلاکاردها و بنرها هم دیده می‌شود. تحول عظیمی که از 30 سال قبل در این هنر به‌وجود آمد، مدیون این استاد بزرگ است. آموزش مستقیم به سه نسل از هنرجویان کشور از دیگر فعالیت‌های مهم استاد امیرخانی به‌شمار می‌رود. کاری که هنوز و در سن 75سالگی هم آن را ادامه می‌دهد.

شیرازی در بخش دیگری از سخنانش، اظهار کرد: از اواخر دوره‌ی قاجار تا اوایل انقلاب، خوشنویسی یک هنر کاربردی، مصرفی و تبلیغاتی برای نوشتن کتاب بود. امیرخانی از جمله کسانی بود که این هنر را به‌عنوان یک هنر موزه‌ای معرفی کرد و فرم‌هایی در خط به‌وجود آورد که با دنیای معاصر همسو هستند. کارهای او در قالب ده‌ها پوستر در انجمن خوشنویسان به مناسبت‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ماندگار و بی‌نظیر هستند.

این خوشنویس افزود: یکی دیگر از کارهای او، کتابت با قلم‌های خوشنویسی در ابعاد حداکثر دو میلی‌متر است. او چند کتاب مهم را تا کنون کتابت کرده است که از جمله‌ی نفیس‌ترین آن‌ها می‌توان به «دیوان حافظ» اشاره کرد که در سال 1367 در بزرگداشتی که برای حافظ از طرف یونسکو در شیراز برگزار شد، رونمایی شد. این کتاب که به همت انتشارات «سروش» منتشر شده، با وجود تیراژ بالا، هنوز هم به چاپ می‌رسد و از کتاب‌های پرفروش خوشنویسی بوده است.

امیرخانی هنوز یکه‌تاز میدان هنر خود است
نصرالله افجه‌ای - هنرمند و چهره ماندگار هنر خوشنویسی - نیز درباره‌ی ویژگی‌های هنری غلامحسین امیرخانی و ورود او به دنیای هنر، گفت: امیرخانی با زمینه‌ی قبلی در این هنر، مشغول به کار شد و مدت زیادی نگذشت که استعداد، قدرت و تسلط خود را در این هنر به‌دست آورد و از طرف استادانش (حسن و حسین میرخانی) مورد تقدیر قرار گرفت. با تأسیس انجمن خوشنویسان ایران به مدیریت او، این هنر به‌صورت کلاس‌های مستقل در شهرهای مختلف تدریس شد.

او ادامه داد: توجه به دانش و معنی هنر باعث شد امیرخانی در سبک و سیاق خودش به استقلال برسد. معمولا اساتید پس از گذراندن حدی از مهارت به سبک و سیاق خاص خود دست پیدا می‌کنند. امیرخانی با نگاه خاص و مطالعاتی‌اش، خطوط قرون مختلف و معاصر را تلفیق و سبکی برای خود ابداع کرد که شناسنامه‌ی او به‌شمار می‌رود. وقتی قطعه‌ای از آثار او را می‌بینیم، متوجه می‌شویم که این قطعات معرف شخصیت امیرخانی است. این سبک و سیاق خاص به‌آسانی به‌دست نمی‌آید و نیازمند مطالعه و توجه به تاریخ است.

این هنرمند خوشنویس همچنین اظهار کرد: مدیریت انجمن خوشنویسان ایران و علاقه و استعدادی که بین هنرجویان و جوانان وجود داشت، باعث شد سبک ایشان روشن‌تر از گذشته شود و خواسته و ناخواسته مورد تقلید دیگران قرار بگیرد و این هم به نظر من، اشکالی ندارد. امیرخانی آن‌قدر قلمش در دوره‌ی معاصر تأثیر داشت که افراد زیادی سبک و سیاق او را دنبال کردند؛ اما با این حال، هنوز خود او یکه‌تاز این میدان است.

افجه‌ای در بخش دیگری از سخنانش درباره‌ی آینده‌ی هنر خوشنویسی در ایران، گفت: غلامحسین امیرخانی را نمی‌توان آخرین حلقه‌ی خوشنویسی فاخر در کشور دانست، باید دید در آینده چه پیش می‌آید و چه اتفاقاتی می‌افتد. گاه می‌بینیم که آوازه‌خوانی در اوج قدرت و محبوبیت در برابر جوانی که حرف تازه‌ای برای گفتن در موسیقی دارد، قرار می‌گیرد. باید به یاد داشته باشیم که زمان پدیده‌زا است. استاد صبا که در موسیقی هنرمند بزرگی بود، با دیدن کار جوانان و شاگردانش به آن‌ها احسنت می‌گفت.

او اضافه کرد: امیرخانی کسی بود که جای پای خود را در هنر باقی گذاشت و همیشه هم این‌گونه بوده است که نخبه‌ها می‌آیند، می‌درخشند و آرام‌آرام کنار می‌روند. به‌عنوان مثال، استاد محمدرضا شجریان یک پدیده در موسیقی ایران است، اما با این حال به جوانان دیگر نیز بها می‌دهد و کارشان را ارزشمند می‌داند. در خوشنویسی هم باید منتظر ماند و دید که در آینده، جوان‌ها و استعدادهای نسل جوان چه کاری برای هنر خوشنویسی کشور خواهند کرد.

 غلامحسین امیرخانی دوم بهمن‌ماه سال 1318 در «تکیه ناوه» شهرستان طالقان متولد شد. او نقطه‌ی عطف زندگی‌اش را حضور در مکتب می‌داند که درس خواندن در آنجا به جای مدرسه‌ی دولتی، مرسوم بود. تخصص امیرخانی در نوشتن خط نستعلیق است. خود او معتقد است که خط نستعلیق به‌دلیل سازگاری‌ای که با روحیات جامعه دارد، بهترین و مقبول‌ترین خط است. این استاد خوشنویسی سال‌ها به تدریس خوشنویسی در انجمن خوشنویسان ایران پرداخت و شاگردان زیادی را در این زمینه تربیت کرد. او در سال 1378 نشان درجه‌ی یک فرهنگ و هنر را گرفت و در سال 1388 به‌عنوان چهره‌ی برگزیده‌ی فرهنگستان هنر انتخاب شد.