چرا فحش می‌دادند؟

گروه سیاسی: دکتر محمد فاضلی، جامعه شناس در یادداشتی تلگرامی نوشت: یکی از پرسش‌هایی که در اعتراضات سال گذشته مطرح می‌شد این بود: «چرا بخشی از معترضان فحش می‌دادند؟» ناسزا گفتن در فرهنگ‌های مختلف کارکردهای مختلفی دارد، اما یک شاهد تاریخی نشان می‌دهد که ناسزا گفتن، ابزار و هنجاری برای مهار قدرت نیز هست.

◽️ شاهد تاریخی
مردم سیه‌نا در شمال ایتالیا نیز در قرون وسطی و حدود قرون ۱۲ تا ۱۴ میلادی هنجارهایی (قواعد اجتماعی) برای مهار سیاست‌مداران بسط داده بودند. آن‌ها می‌توانستند روی سیاست‌ مدارانی که بیش از اندازه بزرگ می‌شدند، به‌واسطه تجاوزات‌شان «اسم ناجور» بگذارند. آن‌ها روی جراردو کاگاپیستوی میلانی که در سال‌های ۱۱۴۱ تا ۱۱۸۰ چهار بار عضو شورا بود اسم کاگاپیستو به معنای «پیستوی مدفوع» گذاشته بودند. برادران کاکائینارکا نام خانوادگی‌شان «مدفوع در جعبه» بود، و آندریکو کاگائینوسا به «مدفوع در شلوارت» ترجمه می‌شد، و کاکارنا «مدفوع قورباغه» و کاگاتوسیچی به معنای «مدفوع سمی» بود. «اگر کسی زیادی قدرتمند می‌شد یا کژرفتاری می‌کرد با این خطر مواجه بود که یک نام خانوادگی با پیشوندی از مدفوع بگیرد.» (راه باریک آزادی، ص. ۱۷۴)
 
◽️ فحش‌های ۱۴۰۱
✔️ ناسزاهای عمدتاً رکیک همیشه در جامعه و بالاخص در اجتماعات خاصی نظیر مدارس پسرانه، جمع‌های دوستانه مردانه و در میان برخی رسته‌های شغلی، رواج داشته‌اند. اما این‌که در یک موقعیت سیاسی، کاربرد گسترده‌ای پیدا کنند، نشان‌دهنده مقصود خاص استفاده‌کنندگان از ناسزاست.
✔️ مردم سیه‌نا در ایتالیا با پیشوندی از کلمه «مدفوع» اصحاب قدرت را مخاطب قرار می‌دادند و نه فقط در زمانه خودشان، بلکه در تاریخ نیز بدنام می‌کردند. به این ترتیب، پیشوند ساختن، ناسزا گفتنی بود که هنجاری برای ابراز نارضایتی از قدرت و تلاش برای مهار کردن آن به‌شمار می‌رفت.
✔️ فحش‌های اعتراضات ۱۴۰۱ را نیز می‌توان تلاش آگاهانه و حتی ناخودآگاه برای ابراز نارضایتی شدید از شیوه اعمال قدرت، قدرتمندان و کردار قدرت صاحبان قدرت در ایران امروز به حساب آورد. 
✔️جامعه بی‌ادب‌تر از گذشته نشده، و این ناسزاها هم عباراتی نبوده‌اند که در فرهنگ ایرانی سابقه نداشته باشند. آن‌ها در سطح جامعه و در مواقع و گروه‌های خاص رواج داشته‌اند. آن‌ها که ناسزا را بر زبان جاری نمی‌کنند هم این عبارات را می‌شناسند، فقط به‌کار نمی‌برند. اما یک موقعیت سیاسی، بستری شده بود تا ناسزا کارکرد خود برای ابراز نارضایتی و تلاش برای مهار قدرت از طریق هنجاری زبانی را آشکار کند.

◽️ چرا ناسزاهای ۱۴۰۱ مهم‌اند؟
✔️چون چنان که پیش‌تر نوشته‌ام، جامعه ایرانی تلاش ۱۱۵ ساله گذشته خود برای مهار زدن بر قدرت نامقید را ادامه می‌دهد و در این مسیر از ابزارهای گوناگون برای بیان مطالبات خود و مهار قدرت نامقید استفاده می‌کند. 
✔️ناسزاها، صورتی البته زننده و به همان اندازه در تداوم این تلاش یک قرنی هستند. ناسزا، برآمده از یک نیروی اجتماعی و البته ابزاری در دست این نیروی اجتماعی است تا قدرت سیاسی را مهار کند. مردمی که ابزارهای مؤثرتری برای مهار قدرت سیاسی داشته باشند، ناسزا نمی‌گویند.