استقلال دانشگاه؛ زیربنای توسعه کشور

 مراسم آیین بازگشایی دانشگاه ها عمدتاً به صورت سخنرانی برگزار می‌شود و نه گفت و شنود و پرسش و پاسخ. اما اعتراض تشکل‌های دانشجویی به نبودن برنامه پرسش و پاسخ در این مراسم با ابراز تأسف رئیس جمهوری نسبت به پیش‌بینی نشدن این امکان در برنامه این مراسم مواجه شد و ایشان گفتند که حضورشان در دانشگاه، بیشتر برای شنیدن است تا حرف زدن. با این حال در مجموع این مراسم فرصت مغتنمی بود برای طرح مسائل مهم آموزش عالی و نهاد دانشگاه توسط مؤثرترین مجریان و کارگزاران آن

۱- در سخنرانی‌های رؤسای دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران و وزرای علوم و بهداشت بر یک موضوع کانونی و پر اهمیت یعنی نقش استقلال دانشگاه در توسعه کشور تأکید شد. موضوعی که در ادبیات جهان با مفهوم خودگردانی مالی، اداری و علمی دانشگاه‌ها تعریف می‌شود. همانگونه که انسان را بدون کلام و زبان نمی‌توان معرفی کرد، دانشگاه را نیز نمی‌توان بدون مفهوم استقلال و خودگردانی مالی، اداری و علمی شناخت و تعریف کرد. دانشگاه به مثابه مهم ترین مرکز تولید دانش و با حضور صدها نخبه علمی اعم از استاد و دانشجو باید متکی بر سازوکارهایی اداره شود که بتواند به صورت لحظه‌ای به رصد دانش در گذشته و حال و آینده بپردازد و آن را به امکانی برای مدیریت و برنامه‌ریزی حل مشکلات جامعه تبدیل سازد. این مهم در صورت چابکی،‌ اختیارات ویژه مالی و اداری و ارتباط دائم و پیوسته با شبکه جهانی دانش است که محقق خواهد شد.

در جهانی که توسعه علمی شرط بقای جوامع است؛ نهاد مدیریت علم یعنی دانشگاه‌ها باید بتوانند در مقابل تغییرات لحظه‌ای دانش منعطف و هوشمند عمل کنند، با استفاده از حداکثر ظرفیت استادان، دانشمندان، مدیران لایق و کارآمد و دانشجویان خود به خلق و جذب ایده‌ها و کشف مجهولات مبادرت ورزند و با یک نگاه آینده پژوهانه به رصد مسائل مبتلابه جامعه در عرصه‌های مختلف و ارائه راهکار برای آن بپردازند. دانشگاه درصورتی می‌تواند نقش موتور محرک و توسعه ساز خود را بخوبی ایفا ‌کند که‌ مقررات دست و پاگیر مالی و اداری و استخدامی پیچیده کنونی آن را زنجیر نکرده باشد.

۲- پیام سخنان ریاست محترم جمهوری نیز در مراسم بازگشایی دانشگاه‌ها حائز اهمیت ویژه‌ای بود. الف- محورهای سخنان آقای روحانی هرچند به ظاهر متنوع به نظر می‌رسید اما جملگی آنها حکایت از یک نکته مهم داشت و آن اینکه باید دانشگاه و مناسبات علمی، مدیریتی و فرهنگی آن را به رسمیت شناخت و به آن اعتماد کرد.

ب- در بیانات رئیس جمهوری نگرانی‌های متعددی ابراز گردید. « نحوه برخورد غیر اصولی و غیر اخلاقی با برخی از استادان»، «ضرورت به رسمیت شناختن نقد علمی»، «ضرورت به رسمیت شناختن پرسشگری و پاسخ علمی به پرسش ها»، «ضرورت به رسمیت شناختن تنوع و تکثر فضای دانشگاه» ،« ضرورت پرهیز از هرگونه برخورد امنیتی در محیط‌های دانشگاهی»، «نگرانی شدید از برخوردهای سلیقه‌ای و نکته‌بینی‌های غیر اخلاقی و غیراسلامی»، « تأکید بر انتخاب اصلح جامعه دانشگاهی در مدیریت آموزش عالی در یک سال گذشته و توجه دادن به صلاحیت‌های اخلاقی و علمی وزرای پیشنهادی و خصوصاً تأکید بر صلاحیت‌های ویژه علمی، اعتقادی و انقلابی دکتر فرجی دانا» از جمله موضوعات مهمی بود که در سخنان دکتر حسن روحانی مطرح شد.

ج- ریاست محترم جمهوری انتظارات خود از دانشگاه را نیز در این سخنان مطرح کرد که طبیعتاً انجام این انتظارات بحق در گرو به رسمیت شناختن ساز و کارهای ذاتی دانشگاه‌ها است. انتظار مهم ریاست جمهوری از دانشگاه‌ها این بود که در کنار دولت به اصلی‌ترین مشکلات و معضلات جامعه مانند مشکلات زیست محیطی، بحث آب و انرژی و مسائل مهم مبتلابه جامعه توجه و راه حل ارائه کنند. مجموع سخنان مهم ارائه شده توسط مدیران آموزش عالی و رئیس جمهوری در مراسم بازگشایی دانشگاه‌ها بار دیگر تأکیدی است بر این نکته که دانشگاه و مراکز علمی، مهمترین پایه‌های توسعه پایدار کشور هستند و قدر این نعمت بزرگ را باید با درک مقتضیات آن دانست.