آیا پروپاگاندای روسیه در ایران موفق است؟

گروه سیاسی: احسان مهرابی (روزنامه نگار ایرانی مقیم خارج) در گزارشی نوشت: پروپاگاندای روسیه درباره حمله به اوکراین اگر چه بیشتر اروپا را هدف قرار گرفته است اما رسانه‌های روسیه، از جمله «اسپوتنیک فارسی» و هم‌چنین سفارت روسیه در تهران، شهروندان ایران را نیز فراموش نکرده‌اند.
هم‌زمان با حمله روسیه به اوکراین، سفارت این کشور به مناسبت «روز میهن»، به یادمان سربازان این کشور در سفارت تاج گل اهدا کرد و چند روز بعد نیز از همراهی مردم با حمله به اوکراین خبر داد. با این که فعالیت اسپوتنیک و برخی از شبکه‌های روسی محدود شده‌، اسپوتنیک فعالیت خود را پس از حمله روسیه به اوکراین گسترش داده است. البته در روز جمعه ۱۳ اسفند ۱۴۰۰ این وب‌سایت ساعاتی اختلال داشت.
یکی از اخبار این سایت که توسط سفارت روسیه در ایران نیز تبلیغ شده، حمایت گروهی از مردم ایران از حمله به اوکراین است! این سایت و سفارت روسیه اعلام کردند تعدادی از کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی با نظامیان روسیه در اوکراین اعلام هم‌بستگی کرده‌اند. علامت «Z» که در تصاویر نشان داده شده، برگرفته از علامت هک شده بر روی خودروهای نظامی روسی در اوکراین است. این اقدام در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌هایی به دنبال داشت و گروهی از کاربران با انتشار ویدیوهایی، عکس پوتین را پاره کردند. اسپوتنیک فارسی و برخی از رسانه‌های عربی روسی هم‌چنین اخباری را منتشر می‌کردند که در رسانه‌های دیگر و حتی رسانه‌های خود روسیه یافت نمی‌شدند؛ از جمله توپ‌باران شدن اتباع چینی توسط اوکراین. اسپوتنیک روز جمعه ۱۳ اسفنده ۱۴۰۰ نیز به نقل از رییس دومای روسیه خبر داد که «ولودیمیر زلنسکی»، رییس جمهوری اوکراین، کی‌یف را ترک کرده و به لهستان رفته است! پس از حمله روز جمعه روسیه به نیروگاه هسته‌ای «زاپروژیا» در اوکراین و آتش سوزی این نیروگاه نیز اسپوتنیک از تلاش برای اقدامات تحریک‌آمیز در نیروگاه هسته‌ای زاپروژیا توسط ملی گرایان اوکراین خبر داده است.
در اسپوتنیک فارسی، هم‌زمان با جنگ روسیه و اوکراین، چه خبرهایی منتشر می‌شود؟
یکی از گزارش‌های عجیب این خبرگزاری این بود که ساکنان اوکراین هنگام ورود به کشورهای دیگر، حیوانات خانگی خود را نیز همراه می‌برند. این گزارش شاید با این هدف منتشر می‌شد که اوضاع را در اوکراین عادی نشان دهد. چرا که همراه بردن حیوانات خانگی برای ایرانیان نیز خبری عادی تلقی می‌شود. توزیع کمک‌های بشردوستانه در مناطق اوکراین که توسط نیروهای روس توزیع شده‌اند، از جمله در «خرسون»، از جمله اخبار و فیلم‌های این خبرگزاری است. در این خبرگزاری هم‌چنین تحلیل‌هایی منتشر می‌شد که روسیه با حمله خود به اوکراین، به «ناتو» رو دست زده و به تعبیری، حمله پیش‌گیرانه انجام داده است. مطرح کردن مشابهت تحریم‌های غرب علیه روسیه و ایران نیز یکی از مطالب این خبرگزاری بود و مصاحبه‌هایی را نیز با برخی از تحلیل‌گران نزدیک به روسیه در این باره منتشر کرد. کلاس درس دور زدن تحریم‌ها به سبک ایرانی برای روسیه یکی از عناوین مطالبی است که در این رسانه منتشر شده است. در این مطلب، با «شعیب بهمن» به عنوان کارشناس مسایل خاورمیانه گفت‌وگو شده و او گفته است این کشورها می‌توانند تجربیات خود را در اختیار یک‌دیگر قرار دهند و با همکاری با هم، تحریم‌ها را کم‌اثر و یا بی‌اثر کنند. خبرهای این سایت در روزنامه‌های اصول‌گرای ایران نیز بازتاب داشتند، از جمله روزنامه «کیهان» خبرهایی را از اسپوتنیک درباره تبعیت نکردن چین و کشورهای دیگر از تحریم‌های غرب منتشر کردند. روزنامه «جوان» نیز گزارش‌های این خبرگزاری و دیگر رسانه‌های روسی علیه اوکراین را منتشر می‌کرد. این رسانه‌ها پیش از حمله روسیه به اوکراین نیز اعلام می کردند که مقامات روس در دیدار و گفت‌وگو با برخی مقامات اروپا و امریکا، به صراحت گفته‌اند که قصد حمله به اوکراین ندارند اما غرب با هدف فشار بر مسکو، هم‌چنان اصرار به شروع چنین جنگی دارد.
اقدامات سفارت روسیه در تهران در جریان حمله به اوکراین چه بود؟
سفارت روسیه در اوکراین نیز در زمان حمله به اوکراین فعال بود و سفیر این کشور در مصاحبه با رسانه‌های ایران گفت: «ما اصلا تمایلی به این جنگ نداشتیم اما مجبور شدیم و چاره دیگری نداشتیم.» این سفارت هم‌چنین از برافراشته شدن پرچم اوکراین توسط سفارت بریتانیا در تهران انتقاد کرد و نوشت کشورهایی که به عراق حمله کرده و لیبی و سوریه را ویران کردند و از افغانستان فرار «ننگین» داشتند، حق اخلاقی ندارند روسیه را محکوم کنند. رسانه‌های وابسته به دولت و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در ملامت کردن سفارت بریتانیا با سفارت روسیه همراه شدند؛ از جمله «نظام‌الدین موسوی»، سخن‌گوی هیات رییسه مجلس ایران خطاب به سفیر بریتانیا نوشت: «اگر به نشانه هم‌بستگی با کشورهای مورد تهاجم، تجاوز و استعمار غیرقانونی دولت فخیمه خودتان هم پرچم برافرازید، قطعاً سفارت انگلیس تبدیل به فروشگاه پرچم خیابان فردوسی می‌شود.» روزنامه دولتی «ایران» نیز در مطلبی با عنوان «سرمشق انگلیسی»، از این اقدام سفارت بریتانیا انتقاد کرد و نوشت: «شواهد نشان می‌دهند این اقدام پوپولیستی و مردم‌فریبانه سفارت انگلیس برای استقبال از اقدامات جریان تحریف در داخل ایران است و این کشور اساساً اقدام جدی در حمایت از اوکراین انجام نداده است. هم‌بستگی با مردم اوکراین، اسم رمز حمله رسانه‌ای به ایران پس از دروغ حمایت ایران از اقدام نظامی علیه کی‌یف است.»
آیا پروپاگاندای روسیه در ایران موفق است؟
در مقابل واکنش منتقدان حکومت به روسیه که از سال ۱۳۸۸ اوج گرفته، با حمله روسیه به اوکراین بار دیگر فضایی برای اعتراض بروز یافته است.
معترضان که تجمع در مقابل سفارت روسیه را مقدور نمی‌دیدند، در مقابل سفارت اوکراین تجمع کردند و شعار «‌سفارت روسیه، لانه جاسوسیه» سر دادند. هم‌چنین شعار «مرگ بر پوتین» به زبان انگلیسی روی دیوار سفارت روسیه در تهران نوشته شد. این اقدامات، واکنش اکانت‌های «ارزشی» در توییتر را به دنبال داشت و آن‌ها این تجمع را با توییت‌های سفیر بریتانیا در تهران مرتبط دانستند.
ارتش روسیه پیش از این به وجود برنامه‌ مفصل خود در عرصه اشاعه پروپاگاندا اذعان کرده بود. قاعدتا بخشی از این پروپاگاندا در ایران نیز هست اما روسیه برای جا انداختن تبلیغات خود، کار سختی پیش رو دارد. چرا که موضوع سیاست خارجی در ایران تابع درگیری‌های داخلی نیز هست و هر چه روابط حکومت با روسیه بیشتر شده، حملات به این کشور در داخل از سوی گروهی از سیاست‌مداران و مردم افزایش یافته است.
از سوی دیگر، روسیه بر خلاف گذشته، گروه‌های حامی در ایران ندارد و در میان گروه‌های مستقل نیز فضایی برای حمایت از این کشور موجود نیست. در فضای فعلی، برخی از اتفاقات معمول در سابق، از جمله ادای احترام سفیر روسیه به یادمان «الکساندر گریبایدوف»، تدوین‌ کننده قرارداد «ترکمنچای» در ایران بازتاب منفی پیدا می‌کند.