در همایش نکوداشت حافظ چه گذشت؟

مخمل‌زاده، مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خوزستان، در این همایش گفت: ‌آن چه حافظ را برای ما حافظ می‌کند و به شعر او جلوه جادویی می‌بخشد هم هنر شاعری و رفتار زبانی او و هم ساختار معنایی پیچیده‌ پر از رمز و راز اوست. او در ادامه بیان کرد:‌ شعر حافظ با همه پیچیدگی‌هایش و با جادوی خود عارف و عامی را دربرمی‌گیرد و عارف و عامی بر گرد او به گردش درمی‌آیند. در نتیجه معمای بزرگ فرهنگ ما از همین جا رقم می‌خورد.

مخمل‌زاده اظهار کرد:‌ این فرهنگ معمای بزرگی است که راه بردن به لایه‌های زیرین آن کاری بس دشوار است. او ادامه داد: حافظ نه فقط صاحب ویژگی‌های ادیبانه است بلکه نکته ظریفی که کمتر به آن پرداخته می‌شود این است که حافظ دردآشنای زمانه خودش نیز بوده است. حافظ با رندی خاص خود نقاب از چهره تزویر، ریا و دورویی برمی‌دارد. حافظ هنرمندانه آسیب‌های اجتماعی زمانه خودش را در شعر به تصویر می‌کشد و تعهد اجتماعی و اخلاقی را به خوبی در آثارش نشان می‌دهد.

در ادامه و بعد از اجرای موسیقی توسط گروه آوای سکوت همایون قنواتی، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان، گفت: ‌امیدوارم این گردهمایی ادبیانه کمک کند تا همه ما در بستر فرهنگی و فضایی که با شعر و غزل حافظ و عارفان پر شده به آرامش برسیم. او خاطرنشان کرد: ما همواره در لحظات و وقت‌هایی که خیلی خسته‌ایم یا اضطراب داریم و در مسایل و مشکلاتی زندگی تفالی به حافظ می‌زنیم و به سراغ او می‌رویم چراکه آرامش به ما دست می‌دهد. دلیل آرامش این است که حافظ حرف ما را می‌زند. به همین خاطر حافظ همیشه و همواره با ما بوده است.

قنواتی ادامه داد: بخش بسیار زیادی از فرهنگ ما را حافظ جمع کرده است و آثار او میراثی معنوی برای همه ما محسوب می‌شود. مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان اظهار کرد: از همه کسانی که این همایش را بر پا کردند تشکر می‌کنم و امیدوارم همانطور که از جلسه برمی‌آید به مساله حافظ‌پژوهی توجه شود و ما نیز شرایطی را ایجاد کنیم تا جمعی از استادان ما بتوانند بخشی از کارهای تحقیقی و پژوهشی را درباره حافظ انجام دهند. سپس مژگان امیری، مسؤول انجمن حافظ پژوهان خوزستان، گفت:‌ حیات فکری و معنوی جامعه در گرو پویایی و بالندگی فرهنگی آن جامعه است و خوشبختانه فرهنگ غنی ایرانی ‌اسلامی ما به دلیل برخورداری از وجود چهره‌های برجسته و نمایان همچون فردوسی، مولانا، سعدی، حافظ و ده‌ها تن دیگر مانند گوهر شب ‌چراغ در دل تاریکی‌های قرون می‌درخشند و نه تنها فرهنگ خودی بلکه فرهنگ جهانی را از پرتو نور خود منور ساخته‌اند.

امیری توضیح داد: حافظ در این میان شاعری منحصر به فرد است که در زبان فارسی تا‌کنون کسی نتوانسته نظیر عالمی را که او با نیروی کلمات آفریده است بیافریند. دیوان حافظ چون قصری است که پنجره‌های رنگارنگ و نقش و نگارهای زیبای آن هستی را به صورت مکانی افسانه‌ای و زیبا به روی تماشاگران خود گشوده است. او تصریح کرد: ‌حافظ تنها کسی است که تعارض‌ها را آشتی داده و طبایع مختلف را در کنار هم نشانده و جهانی خلق کرده که هر کسی می‌تواند آرمان‌ها و آرزوهای خود را در دنیای خیالی و واقعی جست‌وجو کند. او بیان کرد: رسالت حافظ آن بوده است که با شعر زیبا و منشورگونه خود ما را به استعدادهای درونی و فطرت پاک انسانی‌مان آشنا سازد چنان که خود می‌گوید: "حافظ از بهر تو آمد سوی اقلیم وجود/ قدمی نه به وداعش که روان خواهد شد".

وی توضیح داد: حافظ در واقع ما را از خطر آلوده شدن به تمام مظاهری که می‌تواند ما را از آن فطرت پاک و گوهر خدادادی دور سازد آگاه می‌کند. مسؤول انجمن حافظ‌پژوهان خوزستان گفت:‌ شعر حافظ شعر یأس و ناامیدی نیست. شعر حافظ آینه اندیشه و امید به آینده است. اگر حافظ فریاد می‌زند که: "نفس باد صبا مشک‌فشان خواهد شد/ عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد" می‌خواهد تلاش، تکاپو، حرکت، ساختن و پرداختن را در ذهن خواننده خود نهادینه کند.

او افزود: عشق و عرفانی که در کلام این استاد نهفته است حتی آن‌گاه که با چاشنی تلخ همراه می‌شود ما را به سرچشمه پاک و زلال دین و معرفت رهنمون می‌کند و دست ما را می‌گیرد و آرام آرام به حقیقت زندگی و زندگی حقیقی می‌برد و آن گاه غنیمت شمردن فرصت‌ها را به ما گوش‌زد می‌کند. امیری با بیان این که‌ شعر حافظ شعر همه دغدغه‌های انسانی است توضیح داد: شعر حافظ مشمول زمان نمی‌شود و در هر زمان کارایی خاص خود را دارد و اگر ما با تشکیل انجمنی به نام انجمن حافظ پژوهان خوزستان و با استمداد از روح بلند خواجه شیراز و پیروی و تمسک به قرآنی که او در سینه دارد می‌خواهیم قدمی در راه شناخت این دغدغه‌ها به ویژه کشف و درمان آن چه که می‌تواند جوانان ما را متاثر، نگران و رنجور سازد برداریم، کاری عجیب و شگفت نخواهد بود.

مسؤول انجمن حافظ پژوهان خوزستان ادامه داد: خوشبختانه در این چند صباحی که از عمر این انجمن می‌گذرد توفیق آن را داشته‌ایم که با جذب جوانان و آشنا کردن آن‌ها با مظاهر راستین فرهنگ اسلامی ایرانی به ویژه بهره‌وری از دیوان حافظ و با مساعدت مسؤولان و معاضدت استادان فرهیخته گام‌های موثری برداریم و بدون تردید استمرار همکاری‌ها می‌تواند از به هرز رفتن این سرمایه‌های گران‌قدر جامعه‌مان یعنی جوانان بکاهد و آن‌ها را در مسیری قرار دهد که در آینده روشن کشور اسلامی‌مان به آن نیاز داریم.

امیری تصریح کرد: در این زمان تهاجم نه روزگار تفاخر چه خوب بود اگر دیو را بیرون می‌راندیم و فرشته را به جایش ستایش می‌کردیم که فرشته فرهنگ ما نه حدیث دیروز و امروز دارد بلکه ثباتش بر جریده عالم ثبت است. وی گفت: ‌ای کارش در لحظه‌های بی‌همدمی به جای دوست گرفتن غریبه‌ای نادان به نام تهاجم ماهواره‌ها محرم دل می‌شدیم و در حریم یار می‌ماندیم. بانگ چنگ خوش است یا صدای سازی بی‌هویت که هر ضربه‌اش پتکی است بر سر و ریشه ما؟

او بیان کرد: دوستی به من گفت چرا حافظ و چرا سعدی، مولانا و... را انتخاب نکردی؟ باید به این دوست عزیز بگویم حافظ بهانه‌ای است برای گام برداشتن در مسیر فرهنگ وگرنه برای بنده حقیر حافظ یا سعدی و دیگر شاعران فرقی ندارند. وی گفت: هدف من از برپایی این همایش فقط نجات عزیزانمان است. فرزند من و فرزند شما هیچ فرقی با هم ندارند. تربیت فرزندان میهنم مثل تربیت فرزندان خودم مهم است. امیری اظهار کرد: ‌من همچنین از صدا و سیمای مرکز خوزستان گله می‌کنم چراکه بارها و بارها برای صدا و سیما فکس فرستادیم و دعوت کردیم که پیش‌خبر این همایش را قبل از همایش اعلام کند که متاسفانه این کار را انجام نداد.

او ادامه داد: ‌دستگاه‌هایی همچون اداره کل امور اجتماعی استانداری خوزستان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان، شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت فولاد خوزستان، شرکت ملی حفاری ایران، دانشگاه پیام نور اهواز و استادان دانشکده ادبیات دانشگاه شهید چمران اهواز با ما همکاری بسیاری داشتند. در ادامه حسن گرمسیری، استاد دانشگاه، گفت: ‌حافظ یکی از چند شاعر طراز اول زبان و ادب پارسی است و من معتقدم حافظی که ادعا می‌کند هیچ کسی مانند او نتوانسته زلف سخن را شانه بزند مدیون قرآن است.

او با بیان تاثیر قرآن بر کلام حافظ توضیح داد: همان‌طور که می‌دانیم حافظ، حافظ قرآن بود. وقتی ما به حافظ که حافظ قرآن است یا هر شخص دیگری که این موهبت الهی نصیبش شده است نگاه می‌کنیم اولین چیزی که به ذهن‌مان می‌رسد قدرت حافظه و استعدادهایی است که خداوند به او داده است.

او در ادامه گفت: من معتقدم از میان حافظان قرآن فقط دو تن توانسته‌اند به سرچشمه زلال و پاک این کتاب الهی دسترسی پیدا کنند و اثری جاودان از خود به جای بگذارند؛ یکی حضرت علی (ع) است که کتاب نهج‌البلاغه او گنجی بی‌بدیل است و دیگری حافظ شیرازی. او ادامه داد: من از مسؤولان تقاضا دارم که روزی را به عنوان روز قرآن و نهج‌البلاغه انتخاب کنند تا آن روز بهانه‌ای برای بررسی این دو کتاب شود. اولین تاثیری که قرآن بر کلام حافظ داشته بلاغت قران است. بسیاری از غزل‌های حافظ ویژگی‌ بلاغت را دارند. هیچ شاعری را در ادب پارسی نداریم که غزلیاتش به راحتی حافظ حفظ شوند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد:‌ نکته دومی که فکر می‌کنم حافظ از قرآن اقتباس کرده چندلایه‌گی شعر حافظ است. اگر بخوهیم به طور کلی نگاهی به اشعار شاعران کلاسیک بیندازیم می‌بینیم که بعضی شاعران شعرشان در سطح است و رژف‌ساختی ندارند و شعرشان برای هر کسی قابل فهم است. بعضی شاعران نیز شعرشان هم روساخت و هم رژف‌ساخت دارد. کسانی نیز مثل خاقانی اشعارش ژرف‌ساخت است و معنی را در عمق پنهان کرده است.

او خاطرنشان کرد:‌ تنوع و لایه‌های متفاوت جز در شعر حافظ در شعر هیچ کسی دیده نمی‌شود و هر کسی می‌تواند از ظن خود یار حافظ شود و این ویژگی‌ اشعارش را از قرآن دارد. همچنین فرهاد طهماسبی، استاد دانشگاه، گفت: من می‌خواهم پیرامون عالم و آدم شعر حافظ سخن بگویم. حافظ در شعر خود می‌گوید: " آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به دست/ عالم دیگر بباید ساخت و زنو آدمی".

او ادامه داد: بحثی که در حوزه آفرینش هنری از زمان ارسطو به بعد مطرح می‌شود محاکات است‌. محاکات آفرینی است که بخشی از آن از واقعیت موجود گرفته می‌شود و بخش عمده‌ای از آن حاصل تخیل و آفرینش ذهنی هنرمند است. در واقع محاکات منجر به ساختن عالم جدید می‌شود. وی یادآوری کرد: زمان حافظ یکی از آشوب‌ناک‌ترین زمانه‌های تاریخی در جغرافیای فرهنگی و تاریخی سرزمین ما است چراکه کمی قبل از تولد حافظ حمله چنگیز تمام شد و در آستانه پایان عمر حافظ تیمور به ایران حمله می‌کند.

طهماسبی بیان کرد: ‌حافظ راوی چنین دوره‌ای است و در چنین دوره‌ای است که حافظ آرزو می‌کند عالم بهتری ساخته شود و در آن عالم تازه آدم دگرگونه‌ای خلق شود. او بیان کرد: دیوان حافظ، دیوان حسب حال‌های شاعرانه‌ای است که هنرمندان با کلیت زندگی جاوید و آرمانی‌شان گره خورده است. به همین دلیل ما در غم‌ها، شادی‌ها و حالات مختلف به سراغ دیوان حافظ می‌رویم و اضطراب‌هایمان را با دیوان حافظ به آرامش تبدیل می‌کنیم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: قهرمان اصلی شعر حافظ آدم است؛ از آدم‌های خوب گرفته تا آدم‌های بد و جولانگاه قهرمان عرصه شعر حافظ نیز از زمین تا آسمان است اما گستره عمل‌گرایی این آدم روی زمین است و آرمان‌های او والا و الهی هستند اما در زمین با آدم‌ها حضور پیدا می‌کند. در واقع آدم شعر حافظ یک آدم زندگی‌گرای مرگ‌اندیش است. در عین حال که به مرگ فکر می‌کند با زندگی پیوند می‌خورد و یک آدم شناور و نسبی است.

طهماسبی توضیح داد: آدم شعر حافظ آدمی است که در جست‌و‌جوی هویت و فردیت زمینی خویش است. جهان شعر حافظ جهانی ممکن است. در حالی که جهان شعر دیگران غالباً جهانی موهوم و آرمانی است. حافظ کوشش کرده است از موهوم به موجود روی بیاورد و انسان را آن گونه که مطلوب جهان معنوی، روحانی و الهی است در عرصه زمین تعریف کند. در پایان این مراسم از اعضای انجمن، گروه موسیقی آوای سکوت و چند نفر دیگر قدردانی و تشکر شد.