بحرانی که سخت می‌گذرد!

براساس آمار وزارت نیرو در سال های گذشته 130 میلیارد مترمکعب آب استحصالی در کشور وجود داشته اما در شرایط فعلی این رقم به 88 میلیارد مترمکعب کاهش یافته که این موضوع بیانگر کاهش 25 درصدی میزان آب استحصالی کشوراست. همچنین به علت تغییر اقلیم، کاهش بارندگی و فرسایش خاک و از بین رفتن مراتع، کاهش روان آب در کشور رخ داده که در این شرایط سهم بخش کشاورزی از 88 میلیارد مترمکعب روان آب موجود در کشور 64 میلیارد مترمکعب است.

از سوی دیگر در حال حاضر 120 میلیارد مترمکعب کسری مخزن در کشور وجود دارد و قرار است طی برنامه 20 ساله این عدد به صفر برسد که انسداد چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتورهای هوشمند در چاه‌های کشاورزی و کاهش دبی خروجی آب چاه‌های مجاز از جمله اقدامات در راستای جبران کسری مخزن آب تدوین شده است.

البته موضوع به همین جا بسنده نمی شود، چراکه ایران در بین 180 کشور دنیا از لحاظ برخورداری از منابع آب در رتبه 50 قرار گرفته همچنین در بین این کشورها از لحاظ سرانه منابع آب در جایگاه 112 دنیا قرار دارد،علاوه بر این سرانه منابع آب در ایران در سال 1390، حدود 1704 مترمکعب بوده در حالی که سرانه منابع آب در دنیا و کشورهای پردرآمد به ترتیب 3.6 و 6.65 برابر ایران است.

همچنین در حالی که به ازای هر مترمکعب آب در کشور، 0.9 کیلوگرم محصول کشاورزی تولید می شود در جهان به ازای هر مترمکعب آب 2 تا 2.5 کیلوگرم محصول تولید می شود و این موضوعات در حالیست که از دیدگاه مصرف کنندگان آب کشاورزی، میزان مصرف منتسب به این بخش تقریبا 0.6 مقدار اعلام شده است و علت این اختلاف را می توان در عدم پایش میزان آب تحویل داده شده سر مزرعه و تلفات آب از منابع تنظیم تا مبادی توزیع جست وجو کرد.

علاوه بر این نیز در حال حاضر ۵۴ درصد از آب شرب کشور در شهرها و ۸۰ درصد از آب روستاها از آب های زیرزمینی تامین می شود، به طور میانگین می توان گفت که ۶۳ درصد از آب شرب کشور از آب‌های زیرزمینی و ۸۸ درصد از منابع آب تجدیدپذیر تامین می شود اما وزارت نیرو در تلاش است که این میزان را به حدود 60 درصد برساند.

طبق شاخص برداشت کمیسیون توسعه پایدار ملل متحد، کمتر از 10 درصد برداشت از آب‌های تجدیدپذیر در حد مطلوب ارزیابی می‌شود و برداشت‌های 10-20 درصد، 20-40 درصد، 40-60 درصد و بیش از 60 درصد به ترتیب در حد بحران کم، بحران متوسط، بحران بالا و فاجعه هستند. در ایران 80 درصد برداشت از آب‌های تجدیدپذیر انجام می‌شود که این رقم در حد فاجعه است. با وجود تمام این تفاسیر دولت یازدهم عزم خود را برای رفع بحران آبی جزم کرده و به نظر می رسد که با ایجاد یک بسیج همگانی بین تمام ارگان ها و سازمان ها بتوان این بحران را تا حد زیادی مدیریت کرد.