لمپن‌های مطبوعاتی و دفاع از آرمان ها
رعایت اخلاق رسانه‌ای همواره از دغدغه‌های جدی اهالی رسانه بوده است؛ برخی از کارشناسان رسانه معتقدند زیر پا گذاشتن اخلاق حرفه‌ای در رسانه‌ها و استفاده از عبارت‌ها و لغت‌هایی که در ادبیات عموم جامعه مورد قبول نیستند، نه تنها باعث می‌شود که قبح استفاده از این کلمه‌ها در جامعه فروبریزد و به ناهنجاری منجر شود، بلکه جامعه را نیز به این کار ترغیب می‌کند.
به همین منظور خبرنگار ایسنا در گفت‌وگو با علی گرانمایه‌پور - استاد روزنامه‌نگاری و ارتباطات - این پرسش‌ها را به بحث گذشته است که چرا برخی از رسانه‌ها به سمت بی‌اخلاقی پیش رفته‌اند و این حرمت‌شکنی‌های رسانه‌ای چه تاثیراتی روی جامعه دارد؟
گرانمایه‌پور اظهار کرد: حدود ۱۰ سال است که طیفی از نشریات (تصویری، صوتی، فصل‌نامه، دو هفته‌نامه و ...) پیدا شده‌اند که به دلیل ادعای وابستگی به ارگان و جریان‌های زیرزمینی و روزمینی فکر می‌کنند می‌توانند هر چه دوست دارند بنویسند، هر ادعایی بکنند و هر صفت و لفظی را به روزنامه‌نگاران، هنرمندان و قشرهای مختلف جامعه نسبت بدهند. از لحاظ رسانه‌ای و علمی به این دست از مطبوعات، رسانه زرد می‌گویند؛ رسانه زرد، رسانه‌ای است که شایعات را درباره هنرمندان و ... می‌نویسد و عامه‌پسند است، ولی این مطبوعات که از آنها یاد کردیم، لُمپن‌های سیاسی هستند که سعی می‌کنند در قالب ارزش‌های سیاسی، اعتقادی و فرهنگی و با توجه به وابسته دانستن خودشان به برخی جریان‌ها، به خودشان اجازه دهند هرچه می‌خواهند بنویسند و بقیه هم چیزی نگویند.
او ادامه داد: به عنوان مثال دی یا بهمن‌ماه سال گذشته که حملات عربستان به یمن اوج گرفته بود و یک روز مدرسه‌ای را بمباران کرد، یکی از همین روزنامه‌ها که خودش را مدعی اخلاق رسانه‌ای می‌دانست و می‌داند، عکس صورت یک دختر را که متلاشی شده بود منتشر کرد؛ این در حالی است که یکی از اصول حرفه‌ای و اخلاق رسانه‌ای که در صفحه‌بندی وجود دارد، عدم استفاده از عکس‌های فجیع است. همین روزنامه یا امثال آن بعد از حوادث تروریستی پاریس هم عکس کاور یک جنازه را منتشر کرد و نوشت «بفرمایید شام!».
این استاد روزنامه‌نگاری با بیان اینکه اخلاق حرفه‌ای اساسی‌ترین اصول حرفه‌ای هر شغلی است، یادآور شد: از پست‌ترین شغل‌های اجتماعی تا عالی‌ترین آنها را اگر در نظر بگیرید، متوجه می‌شوید که اخلاق اساس آنها است. دین، ورزش، سیاست و ... بدون اخلاق قابل پذیرش نیستند. متاسفانه در ۱۰ سال گذشته افرادی به اسم روزنامه‌نگار، روشنفکر، نماینده مجلس، وزیر و وکیل آمدند و در گفتارشان از الفاظ زشت استفاده کردند؛ زمانی که در میان سیاسیون اخلاق بی‌ارزش باشد، این بی‌اخلاقی به مطبوعات هم سرایت پیدا می‌کند.
گرانمایه‌پور در پاسخ به این پرسش که چرا برخی رسانه‌ها بی‌توجه به رعایت اصول اخلاقی مطلب منتشر می‌کنند، گفت: سه عامل مهم وجود دارد که باعث می‌شود رسانه‌ها بدون توجه به اصول اخلاقی به فعالیتشان ادامه بدهند؛ اول اینکه متاسفانه قانون همه را به یک چشم نمی‌بیند و تا زمانی که قانون استثنا قائل شود و برای برخی اجرا شود و برای برخی نه، این روال همچنان ادامه دارد. دوم اینکه انجمن صنفی یا سندیکای رسانه‌ای یا مطبوعاتی نداریم که یک نشریه را بتواند تحریم کند و سوم اینکه هیچ وحدت و انسجام شغلی میان همکاران رسانه‌ای و مطبوعاتی وجود ندارد که اعتراض کنند یا بیانیه‌ای بنویسند.
او افزود: تا زمانی که این سه عامل وجود داشته باشند، فرهنگ لمپنیسم مطبوعاتی شکل می‌گیرد؛ اصولاً ادعا دارند که از ارزش‌ها و آرمان‌ها دفاع می‌کنند و کسانی که در جریان‌های سیاسی از این دست از نشریات دفاع می‌کنند، بدانند که این نشریات بیشترین آسیب را به باورها و اعتقادات سیاسی و اجتماعی مردم می‌زنند؛ چون این نشریات اصول و اخلاقیاتی را از بین می‌برند که بازسازی آنها خیلی سخت است.
این روزنامه‌نگار باسابقه نشریاتی را که اصول اخلاقی را در نظر نمی‌گیرند غیرحرفه‌ای برشمرد و گفت: افراد حرفه‌ای خوشنام هیچ‌گاه به خودشان اجازه نمی‌دهند که با این نوع نشریات و رسانه‌ها همکاری کنند. در حال حاضر آن چه مهم است آسیب‌شناسی است؛ اینکه چرا رسانه‌ها به سمت بی‌اخلاقی می‌روند؟ چرا روز به روز اخلاق حرفه‌ای در مطبوعات کمرنگ‌تر می‌شود؟ و اینکه چرا به افکار عمومی احترام نمی‌گذارند؟
گرانمایه‌پور با اشاره به پرسش‌های مذکور اظهار کرد: یکی از جواب این سوالات این است که وقتی غیرحرفه‌ای‌ها و افراد ناآگاه به اصول روزنامه‌نگاری، امتیاز انتشار روزنامه می‌گیرند، این اتفاقات هم می‌افتد. در بی‌اخلاقی‌های اخیر که رخ داد، وزارت فرهنگ و ارشاد سکوت معناداری کرد و پیگیری ضعیفی انجام داد؛ عملاً این نشریه و نشریات متشابه توانستند به قانون، وزارت ارشاد و صنف روزنامه‌نگاران دهن‌کنجی کنند.
او با بیان اینکه این دست از نشریات روی موج پوپولیسم حرکت می‌کنند و موج‌های پوپولیستی هم زود فروکش می‌کند، متذکر شد: برخی از مطبوعات دوست دارند با بدنامی مشهور شوند. در هر صورت باید بدانند که به باورها و اعتقاد مردم صدمه می‌زنند. ما امروز روزنامه‌هایمان از نظر تیراژ و مخاطب شرایط خوبی ندارند و این اتفاقات هم که می‌افتد، باعث می‌شود همین تعداد هم کاهش پیدا کند.
