ریشه کنی جذام در ایران به زودی

به گزارش ایرنا، 28 ژانویه روز جهانی کمک به جذامیان نامیده شده است. جذام یک بیماری عفونی مسری است که بیشتر پوست، اعصاب محیطی، چشم‌ها و مخاط دستگاه تنفسی فوقانی را درگیر کرده و به مرور به دیگر اعضای بدن سرایت می‌کند.این بیماری به وسیله باسیل های مقاومی به نام مایکوباکتریوم لپره به وجود می آید و یکی از راه های نادر منتقل شدن این بیماری میزبان واسط یعنی نوعی موش به نام آرمادیلو است اما انتقال اصلی جذام از طریق ترشحات بینی یا تماس با پوست فرد مبتلا صورت می گیرد.این میکروب در درجه حرارت پایین به بقا و رشد خود ادامه می دهد به همین دلیل به نقاطی از بدن با درجه حرارت کم یعنی پوست و سیستم اعصاب محیطی مانند دست، پا و چشم حمله می کند.بیشترین شیوع جذام مربوط به آسیا، آفریقا، تاحدودی آمریکای مرکزی و جنوبی و اقیانوسیه است. کشورهای راس جذام بومی شامل هند، برزیل و اندونزی است. این کشورها حدود ۸۵ درصد موارد تشخیص داده شده جذام را دارا هستند.این بیماری در گذشته در برخی مناطق ایران مانند مازندران، گیلان، زنجان و آذربایجان، به کردستان و کرمانشاه شایع بود و به دلیل ناشناخته بودن بیماری و نبود روش های درمانی موثر، میزان ابتلا به آن تقریبا زیاد بود اما اکنون با پیشرفت های حاصله در تشخیص و درمان بیماری، میزان ابتلا به آن به مقدار قابل توجهی کاهش یافته است.بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت زمانی که شیوع یک بیماری در کشوری به یک در هر 10 هزار مورد برسد، آن بیماری حذف شده تلقی می شود. به گفته کارشناسان، ایران سال ها است که به این عدد رسیده است. تعداد موارد کشف شده جذام در ایران در سال ۱۳۷۰ معادل ۱۹۱ بود که در سال ۱۳۸۶شیوع این بیماری به ۳۷ نفر کاهش یافت.

به گفته دکتر علیرضا فیروز رئیس مرکز تحقیقات پوست و جذام دانشگاه علوم پزشکی تهران، میزان ابتلا به این بیماری در ایران درحال حاضر به حدود 10 تا 20 مورد در سال رسیده است.وی روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا درخصوص این بیماری اظهار کرد: عامل جذام یک میکروب به نام مایکوباکتریوم یا باسیل هانسن است که محل تکثیر اصلی آن در دستگاه فوقانی انسان است و در حیوانات وجود ندارد؛ بنابراین از انسان به انسان منتقل می شود.وی ادامه داد: میزان عفونت زایی این باسیل بسیار کم است به طوری که حدود 95 درصد مردم دنیا به صورت ژنتیکی نسبت به این باسیل مقاوم هستند و اگر این باسیل وارد بدن آنها شود، به طور کامل آن را از بین می برند و هیچگاه دچار چنین بیماری نمی شوند و تنها پنج درصد افراد به صورت ژنتیک نسبت به این باسیل حساس هستند و اگر شرایط فراهم باشد، ممکن است مبتلا شوند.

** راه های انتقال بیماری
رئیس مرکز تحقیقات پوست و جذام دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: برای انتقال این بیماری تماس نزدیک و طولانی لازم است؛ تا باسیل از بیمار به فرد سالم منتقل شود؛ از این رو بیشتر بستگان نزدیک بیماران در معرض خطر قرار دارند و افراد عادی در معرض این بیماری نیستند.فیروز ادامه داد: بیماران جذامی بر اساس پاسخ سیستم ایمنی بدن به دو گروه تقسیم می شوند؛ آنهایی که ایمنی خوبی دارند، به آنها کم باسیل گفته می شود و میکروب در بدن آن بسیار کم است و به همین خاطر بیماری آنها مسری نیست زیرا به دلیل کم بودن میکروب نمی توانند آن را به فرد دیگر منتقل کنند.وی گفت: گروهی از بیماران که باسیل در بدن آنها بسیار زیاد است می توانند منتقل کننده بیماری باشند و به آنها پرباسیل گفته می شود؛ بنابراین ترسی که نسبت به انتقال این بیماری وجود دارد، اشتباه است شاید حدود 40 سال پیش که اطلاعات زیادی در مورد این بیماری نبود، این ترس منطقی به نظر می رسید اما اکنون دیگر نباید نسبت به آن نگرانی وجود داشته باشد.

** میزان شیوع
فیروز گفت: به دلیل پیشرفت های حاصله در تشخیص و درمان این بیماری، تعداد 10 هزار بیمار جذامی در پیش از انقلاب اکنون به حدود 10 تا 20 بیمار در سال رسیده است و این ها نیز افرادی هستند که یا دیر به پزشک مراجعه کرده اند و یا اینکه پزشکان در تشخیص اشتباه کرده و بیماری تاحدود پیشرفت کرده است.وی ادامه داد: امیدواریم با تشخیص سریعتر بیماران جدید و بیمارانی که اکنون مبتلا هستند و درمان کامل آنها، در آینده نزدیک بتوانیم این بیماری را مانند بسیاری از کشورهای دیگر ریشه کن کنیم.فیروز اظهار کرد: بیمارانی که مبتلا شده و درمان شده اند، دیگر جزو مبتلایان به شمار نمی آیند؛ این بیماری مانند بیماری های دیگر که بیمار پس از طی دوره درمان بهبود می یابد، پس از تکمیل دوره درمان برای بیماران بهبودی حاصل شده و از نظر سازمان بهداشت جهانی جزو بیماران به شمار نمی آیند.وی گفت: شاید معلولیت هایی به دلیل تشخیص و درمان دیرهنگام برای بیماران ایجاد شده باشد؛ مثلا اینکه دچار نابینایی یا تغییر شکل ظاهری شده باشند اما دیگر بیمار نیستند.

** شیوع استانی
رئیس مرکز تحقیقات پوست و جذام دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: زمانی که بیماری در کشور شیوع داشت، کانون هایی در کشور مانند استان خراسان، قزوین، گیلان، آذربایجان، کردستان داشتیم اما اکنون که میزان ابتلا به این بیماری کم شده و پدیده مهاجرت نیز زیادشده است، این تعداد (سالانه 10 تا 20 بیمار) در همه جای کشور پراکنده است و هیچ استان خاصی برای شیوع این بیماری نداریم.

** علائم اولیه
فیروز در مورد علائم اولیه جذام گفت: این بیماری ابتدا به صورت یک لکه روی پوست نمایان می شود اگر بیمار پوست تیره داشته باشد، لک ایجادشده کمی روشن تر از پوست می شود اگر بیمار پوست روشنی داشته باشد، این لک قرمزرنگ می شود.وی افزود: مشخصه ای که این لک دارد این است که به مرور زمان حس این ناحیه از بین می رود به طوری که اگر سرما، گرما، زخم یا ضربه ای ایجاد شود، بیمار متوجه نمی شود.رئیس مرکز تحقیقات پوست و جذام گفت: از بین رفتن حس مهمترین علامتی است که می تواند در تشخیص جذام به پزشکان کمک کند. به تدریج موهای منطقه لک نیز می ریزد و تعریق آن ناحیه نسبت گذشته کم شده و خشک و پوسته پوسته می شود.فیروز خاطرنشان کرد: این لک می تواند در همه نقاط بدن که سردتر از سایر نقاط است، ایجاد شود زیرا میکروب جذام در سرما تکثیر می کند به همین دلیل در زیر بغل، کشاله ران و پوست سر این لک ها ایجاد نمی شود.وی ادامه داد: به مرور زمان اعصاب دیگر نیز گرفتار می شوند؛ عضلات دست را گرفتار می کند به طوری که بیمار یک مداد را نیز نمی تواند در دست بگیرد، یا ضعف در عضلات پا ایجاد می شود و مجبور می شود که پای خود را هنگام راه رفتن روی زمین بکشد یا اینکه اگر زخم یا تاولی ایجاد شود، متوجه نشود و زخم عفونی شود و سپس باعث تخریب استخوان، غضروف و مفصل شود و معلولیت ها و بدشکلی هایی در مراحل پیشرفته ایجاد کند.
فیروز تاکید کرد: اگر بیمار دقت کرده و به موقع مراجعه کند و تشخیص صحیح انجام شود، بیماری به موقع درمان شده و معلولیت های بعدی ایجاد نمی شود.

** درمان
فیروز ادامه داد: در گذشته با وجود اینکه باسیل این بیماری کشف شده بود، اما درمانی برای آن وجود نداشت اما از سال 1980 میلادی درمان این بیماری کشف شد و آنتی بیوتیک های خاصی برای آن تهیه شد؛ بیماران کم باسیل دو نوع آنتی بیوتیک را به مدت 6 ماه و بیماران پرباسیل سه نوع از این دارو را به مدت یک سال مصرف می کنند و پس از پایان این دوره میکروب از بدن آنها پاک می شود و بیمار کاملا بهبود می یابد.وی اظهار کرد: داروهای این بیماری رایگان است و از سوی سازمان بهداشت جهانی در اختیار تمام کشورها قرار می گیرد و بیماران هزینه ای برای درمان بیماری خود متقبل نمی شوند.

** برنامه ریشه کنی جذام
رئیس مرکز تحقیقات پوست و جذام درخصوص برنامه ریشه کنی بیماری جذام نیز گفت: اکنون در مرحله کنترل بسیار خوبی از بیماری قرار داریم و امیدواریم با تداوم مرحله کنترل به فاز ریشه کنی هم برسیم.فیروز اظهار کرد: کلاس های آموزشی دوره ای برای پزشکان در قالب این برنامه ریشه کنی اجرا می شود تا بتوانند این بیماری را به درستی تشخیص دهند. همچنین کمیته مرکزی بررسی بیماری علائم بیماران در مرکز پوست و جذام دایر شده است تا افرادی که تشخیص نوع بیماری آنها مشکل است یا از نظر درمانی دچار مشکلاتی هستند به این مرکز ارجاع داده شوند و مشکل آنها زودتر حل شود.وی اظهار کرد: لک در تشخیص افتراقی بسیاری از بیماری ها می تواند قرار گیرد؛ از این رو تشخیص دقیق جذام نیاز به آموزش و تجربه زیادی دارد.فیروز به بخش دیگری از این برنامه اشاره کرد و گفت: در قالب برنامه ریشه کنی جذام از آنجایی که بستگان درجه یک بیماران بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا هستند، آنها را تحت بررسی های پزشکی قرار می دهیم تا اگر آنها نیز مبتلا شده اند، هرچه زودتر درمان آغاز شود.وی ادامه داد: همچنین به آنها آموزش می دهیم که اگر مشکلی پیدا کردند یا ضایعه ای مشاهده کردند زودتر مراجعه کنند تا در صورت ابتلا به جذام به موقع تشخیص و درمان شوند.فیروز خاطرنشان کرد: به طورکل این برنامه عمدتا بر اساس آموزش پزشکان و کادر درمانی پایه ریزی شده است که باید در امر تشخیص خبره شوند زیرا از نظر درمانی مشکلی نداریم و اگر بتوانیم به خوبی تشخیص دهیم درمان و ریشه کنی این بیماری قطعی خواهد بود.