خوش‌خیالی‌ها درباره تحریم

گروه اقتصادی: برخی از فعالان سیاسی و تصمیم‌گیران کشور روایتی متفاوت از تحریم‌های سخت نفتی، دارند و بر این باور هستند که ایجاد موانع متعدد بر سر راه صادرات نفت ایران می‌تواند سبب کاهش اتکای اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی شود و راه را برای پایه‌گذاری اقتصاد منهای نفت بگشاید.

آنان با یادآوری خطرات و آسیب‌های ناشی از وابستگی کامل اقتصاد ایران به صادرات نفت بر این نکته تاکید دارند که تحریم نفتی فرصتی است که می‌توان از آن برای به صفر رساندن اتکای بودجه و به طور کلی اقتصاد کشور به نفت استفاده برد. چنین نگاهی به تحریم‌ها که از طریق تریبون‌های رسمی همچون صداوسیما نیز تبلیغ می‌شود با نوعی خوشبینی و خوش‌خیالی همراه است و از سویی دیگر می‌تواند نشانگر عدم درک دقیق برخی مسئولان از ساختار تحریمی نیز باشد.

توضیح بیشتر آنکه مشکل اساسی که اقتصاد ایران در موضوع تحریم‌ها در حال دست و پنجه نرم کردن با آن است تحریم صادرات نفت، تحریم پتروشیمی، تحریم فلزات و... نیست بلکه مانع و تحریم اصلی موضوع تحریم‌های مرتبط با نقل و انتقالات پولی و بانکی است.  به بیان دیگر اگر در همین لحظه هم دولت دونالد ترامپ به هر دلیلی تمامی تحریم‌ها به استثنا تحریم بانکی را به کلی لغو کند، در عمل تفاوت چندانی با وضعیت امروز ایجاد نخواهد شد زیرا فروش منهای نقل و انتقال پول همان تقریبا هیچ خواهد بود.

حتی برخی تحلیلگران بر این عقیده هستند که مهم‌ترین دلیل برای ملموس نبودن دستاوردهای اقتصادی توافق هسته‌ای نیز به همین موضوع بازمی‌گشت که پس از برجام، دستورالعمل‌های FATF در دستور کار کشور قرار نگرفت و در نتیجه فضای کافی برای تسهیل روابط بانکی در دوران پسابرجام هم به وجود نیامد.

بنابراین اگر با نگاهی دقیق‌تر و جدی‌تر به ساختار تحریمی بنگریم به این نتیجه خواهیم رسید که آنچه تحریم‌ها را کارآمد کرده است به تحریم‌های پولی و بانکی بازمی‌گردد که در عمل تمامی نقل و انتقالات مالی کشور در حوزه‌های مختلف از صنعت و صادرات نفت تا پتروشیمی و حتی ورزش را در عمل قفل کرده است.

حال در چنین شرایطی سخن از این موضوع که تحریم سبب کاهش اتکای اقتصاد ملی به درآمدهای نفتی شده و ظرفیت‌های غیرنفتی اقتصاد ایران را فعال‌سازی می‌کند بیشتر به یک شوخی و نگاهی خوشبینانه به موضوع پیچیده تحریم شبیه است.