تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۴/۱۸ ساعت ۱۷:۲۶
کد مطلب : ۱۸۲۲۰۱
دلایل اولتیماتوم فیفا به فدراسیون فوتبال برای ورود زنان به ورزشگاه
پشت‌پرده نامه اضطراری فیفا به ایران چه بود؟
گروه ورزشی: روزنامه شهروند در گزارشی نوشت: آنها از نزدیک دیده بودند که دو نفرشان را برده‌اند. دیده بودند دو خواهر را که اتفاقا خواهران یکی از بازیکنانی بودند که همزمان داشت در زمین بزرگ و دور از دسترس آنها مقابل سوریه بازی می‌کرد، جلوی چشم زنان ممنوع از ورود به ورزشگاه آزادی برده اند.
١٧ خرداد، در عصر تابستانی گرم تهران، زن‌ها با چشم‌هایی گریان جلوی دوربینی آمده و گفته بودند برای چندمین بار آمده‌اند تا پشت میله‌های سفت و سخت آزادی و نتوانسته‌اند بروند داخل؛ همان‌ها که آبان سال پیش برای نخستین بار همراه با هزار زن دیگر و زیر چشمان منتظر اینفانتینو، رئیس فیفا در بازی پرسپولیس–کاشیما به ورزشگاه رفته بودند و حالا دوباره درها به رویشان بسته شده بود.
چند روز بعد اما چه شد که جانی اینفانتینو، رئیس میانسال فیفا نامه‌ای صریح به مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال ایران نوشت و از آنچه «بدقولی» نامید، گله کرد؟ خبرهای غیررسمی نشان می‌دهد آن فیلم کار خودش را کرده است؛ فیلم گروهی از زنان روزنامه‌نگار و فعال که حالا براساس گفته‌شان، اشاره اینفانتینو در نامه‌اش درباره زنان بازداشتی مربوط به فیلم آنهاست: «نوامبر سال گذشته سفر بسیار خوبی به تهران داشتم. در این اقامت کوتاه در ایران، فیفا روابط دوستانه خودش را تقویت کرد. می‌خواهم یک بار دیگر از شما بابت این پذیرایی دوستانه تشکر کنم. من واقعا احساس خوبی از حضور در مرحله برگشت فینال لیگ قهرمانان آسیا در تهران داشتم. در دیدار پرسپولیس و کاشیما، در یک دیدار تاریخی حاضر بودم. وقتی بعد از ۴۰سال زنان ایرانی توانستند دوباره به ورزشگاه بیایند و از یک مسابقه فوتبال رسمی لذت ببرند. این یعنی بیش از هزار زن ایرانی توانستند تیم محبوبشان را در فینال لیگ قهرمانان آسیا تشویق کنند، در مهمترین بازی فصل. باید صادقانه بگویم که این تجربه، بدون شک، تاکنون یکی از مهمترین و شاخص‌ترین دستاوردهای من در سمت ریاست فیفا بوده است، به‌خصوص که به شخصه شاهد پیشرفت در وضع تضمین حضور زنان برای حضور در ورزشگاه بودم. هیچ چیز برای من بااهمیت‌تر از این نیست، من قصد دارم تشکر صمیمانه خودم را به شما و مسئولان مربوطه در این امر ابراز کنم که تلاش کردید این مهم اتفاق بیفتد و برای رسیدن به آن تلاش کردید. این حقیقت که این گام‌های اولیه برداشته شدند و من شخصا شاهد آن بودم، من را بیشتر ناامید می‌کند که نتوانستم خاطرات مثبتش را در ذهنم حفظ کنم و بیش از این شاهد پیشرفت در این موضوع در بازی دوستانه میان ایران و سوریه باشم. جایی که درهای ورود به ورزشگاه به روی هواداران زن بسته بود و جایی که تعدادی از زنان خواهان حضور در ورزشگاه بودند و توسط نیروهای امنیتی ساعت‌ها بازداشت شدند. متاسفانه مجبورم بگویم این برخلاف قولی است که در مارس ۲۰۱۸ دکتر روحانی به ما داد. جایی که به ما اطمینان داده شد به‌زودی پیشرفت‌های مهمی در این زمینه حاصل خواهد شد.»
«آن فیلم را ما گرفتیم»
«نگار»، «الهه»، «مهتاب»، «منیژه» و دوستانشان حالا سال‌هاست که برای به دست آوردن حق ورود زنان به ورزشگاه‌ها تلاش می‌کنند. آخرین بار، ١٧ خرداد گذشته بود که آنها برای رفتن به ورزشگاه آزادی تلاش کردند و با در بسته روبه‌رو شدند. دو‌سال پیش همان‌ها بودند که برای دیدن بازی ایران و سوریه باز هم به ورزشگاه آزادی رفته بودند و با وجود وارد شدن زنان سوری به ورزشگاه نتوانسته بودند سد ورود را بشکنند و در آخر، سر از بازداشتگاه وزرا درآوردند.
نگار، الهه، مهتاب، منیژه و دوستانشان همان کسانی بودند که ١٧خرداد و باز هم بعد از آن‌که نتوانستند برای بازی ایران و سوریه وارد ورزشگاه شوند، در فیلمی توضیح دادند چه اتفاقی افتاد و ١٤ روز بعد، با رسیدن خبر به اینفانتینو، او با انتشار نامه‌ای اضطراری از فدراسیون فوتبال ایران درخواست کرد تا مرحله مقدماتی جام‌جهانی ۲۰۲۲ را با حضور زنان در ورزشگاه‌ها آغاز کند؛ موضوعی که گفته می‌شود اگر اتفاق نیفتد ممکن است ایران را با گرفتن میزبانی در رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی تا کسر امتیاز و حتی حذف تیم‌ملی از رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی روبه‌رو کند. رئیس فیفا در نامه‌اش به رئیس فدراسیون ایران نوشته است، سپاسگزار خواهد شد مهدی تاج هر چه سریع‌تر و در هر حال نه دیرتر از پانزدهم ژوئیه ۲۰۱۹ که ۲۵تیر۹۸ می‌شود، فیفا را در جریان اقدامات مشخص فدراسیون فوتبال و نهادهای دولتی ایران که تهیه بلیت تماشای دیدارهای مقدماتی جام‌جهانی را برای تمام زنان ایرانی و غیرایرانی علاقه‌مند ممکن می‌کند، قرار دهد.
نگار، الهه، مهتاب، منیژه و دوستانشان حالا امیدوارند تلاش‌هایشان، آن هم به این زودی به نتیجه برسد؟ پاسخ نگار و مهتاب مثبت است. «نگار انسان»، فعال حوزه ورزش زنان معتقد است در بخشی از نامه اینفانتینو درباره اتفاق ١٧خرداد امسال اشاره شده آنها فیلم را دیده و با تاثیر از آن، نامه را نوشته‌اند. «این‌که ما در آن فیلم می‌گفتیم دو نفر از همراهانمان را برده‌اند، در نامه آنها انعکاس داشت و آنها این را مطرح کرده‌اند. با وجود این‌که این قول داده شده بود، باز هم درِ ورزشگاه‌ها به روی زنان بسته و دراین‌باره بدقولی شده است.» او مثل همه این سال‌ها امیدوار است مسأله‌ای که به نظرش ساده است، حل شود و مثالش آزادی ورود زنان به ورزشگاه‌ها بدون هیچ مسأله سیاسی و حاد و پیچیده است. نگار همه این سال‌ها با خودش فکر کرده که چرا یک موضوع ورزشی در ایران به این اندازه پیچیده شده است؟ «در ایران این موضوع را پیچیده کرده‌اند، درحالی‌که می‌دانیم مشکلی پیش نخواهد آمد اگر زنان به ورزشگاه بروند، ما تجربه‌اش را در بازی پرسپولیس–کاشیما داشتیم و دیدیم که هیچ مسأله‌ای پیش نیامد. اتفاقا وقتی آن روز ما وارد ورزشگاه شدیم، مردان تماشاگر ایستاده زن‌ها را تشویق می‌کردند و فضا خیلی مثبت بود. این فقط یک تصور ذهنی است که فضای مخربی را از استادیوم توصیف می‌کنند و می‌گویند جای زن‌ها نیست، اتفاقا به نظر من اگر زنان و مردان با هم در ورزشگاه باشند، فضای خیلی فوتبالی‌تر و ورزشی‌تری را شاهد خواهیم بود، درحالی‌که با فضای مردانه کنونی ورزشگاه، جو فرق می‌کند.
امیدوارم این مشکل و با پیگیری فیفا زودتر حل شود تا حداقل زنان نسل جدید بتوانند بازیکنان مورد علاقه‌شان را از نزدیک و در ورزشگاه تشویق کنند، نه در قاب تلویزیون.»
«مهتاب قلی‌زاده»، روزنامه‌نگار یکی دیگر از کسانی است که در سال‌های گذشته برای رساندن صدای زنان خواستار تماشای فوتبال در ورزشگاه‌ها به دیگران تلاش کرده است. به گمان مهتاب، فعالیت‌های کوچکی که زنان در سال‌های گذشته برای ورود به ورزشگاه‌ها انجام داده‌اند، باعث شده جسته‌وگریخته توجه فیفا، ای‌اف‌سی و مجامع جهانی به این موضوع جلب شود. او می‌گوید تا زمانی که زنان دراین‌باره تحرک نداشته باشند، دلیلی هم ندارد که توجه مجامع جهانی به این موضوع جلب شود: «یکی از عواملی که باعث شد حضور آن روز ما هم خوب دیده شود این بود که تعدادی از ما روزنامه‌نگار بودیم و توانستیم از فضای مجازی به نفع دیده‌شدن این ماجرا استفاده کنیم. در هر صورت این حرکت‌ها دیده می‌شود و برای هموار کردن راه سخت ورود زنان به ورزشگاه‌ها تاثیرگذار بوده. ما الان نمی‌دانیم که چه اتفاقی خواهد افتاد. به هرحال می‌دانیم که اینفانتینو نامه‌ای نوشته و در آن به فدراسیون هشدار داده که اگر زنان نتوانند در ایران وارد ورزشگاه شوند، ایران نخواهد توانست میزبانی را داشته باشد.» او درحالی به حل شدن مشکل ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها امیدوار است که تعدادی از فعالان این حوزه چندان به ورود آزادانه زنان به استادیوم خوشبین نیستند و بیشترشان معتقدند باز هم فدراسیون عده‌ای از زنان را به صورت گزینشی وارد ورزشگاه‌ها خواهد کرد، اما با این حال مهتاب معتقد است حتی اگر این اتفاق هم بیفتد، خودش نوعی عقب‌نشینی فدراسیون از تصمیمات قبلی‌اش است و این موضوع به هرحال خوب است: «ما نباید انتظار داشته باشیم که گشایش یک‌باره حاصل بشود، همه فعالیت‌های مدنی با چالش روبه‌رو بوده و طولانی‌مدت است. این حقی است که ما باید برایش تلاش کنیم. هرچند جالب است بگویم من شخصا هیچ علاقه‌ای ندارم بازی‌های تیم‌های موردعلاقه‌ام مثل پرسپولیس یا تیم‌ملی یا حتی رئال‌مادرید را در ورزشگاه ببینم، ولی فکر می‌کنم تلاش‌کردن برای گرفتن حقمان، وظیفه من است و باید برایش تلاش کنم.»
قلی‌زاده می‌گوید خیلی از مخالفان استدلال می‌کنند که فضای ورزشگاه برای زنان مناسب نیست، اما او با این نظر مخالف است: «ما حدود یک‌سال‌ونیم است یک گروه تلگرامی ٣٠ نفره داریم که با هم در کافه‌های مختلف فوتبال می‌بینیم. مردانی که با ما می‌آیند کافه فوتبال می‌بینند، جزو کسانی بوده‌اند که در استادیوم شعارهای بد می‌دادند، اما وقتی ما همه با هم در کافه هستیم، آنها واژه‌های بد را برمی‌دارند و به جایش واژه‌های خوب می‌گذارند. همین یک نشانه کوچک دارد به ما می‌گوید که حضور زنان در ورزشگاه‌ها باعث می‌شود اگر مردی همراه با همسر، دختر یا خواهرش به ورزشگاه برود، جلوی آنها رویش نمی‌شود فحش جنسیتی بدهد. به هرحال این راه سخت است و ما هم انتظار نداریم یک‌دفعه در ورزشگاه ١٠٠هزار نفری زن‌ها را راه بدهند. پیشنهاد من این است که مثلا فدراسیون بگوید برای بازی‌هایی که تا یک روز قبلش ٢٠هزار بلیت فروش می‌رود، برای شروع، زن‌ها هم می‌توانند به ورزشگاه بیایند. بقیه ورزشگاه‌ها هم همینطور. اینطوری کم‌کم سازوکارش مهیا می‌شود که زنان بتوانند وارد ورزشگاه شوند.»
داستانی طولانی؛ از ٨٣ تا به حال
قصه ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها به‌ویژه ورزشگاه‌های فوتبال سر دراز دارد. نخستین‌بار سال ٨٣ بود که ماموران اجازه ندادند زنانی که برای تماشای بازی ایران و بحرین به ورزشگاه آزادی رفته بودند، وارد ورزشگاه شوند. هر چند آن روز وقتی که رئیس دولت اصلاحات با هیأت همراه از در اصلی مجموعه ورزشی آزادی عبور کرد و با صحنه تجمع زنان روبه‌رو شد، اجازه حضور آنها در ورزشگاه را برای دیدن این مسابقه صادر کرد. آن روز این زنان بازی ایران-بحرین را تماشا کردند و حتی در جشن صعود تیم‌ملی به مسابقات جام‌جهانی هم حضور داشتند ولی پس از پایان آن دیدار باز هم زنان پشت درهای استادیوم ماندند. بعد از آن بود که فعالان حقوق زنان کمپینی را برای ورود به ورزشگاه‌ها تشکیل دادند و خواسته‌هایشان را برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها به گوش مسئولان رساندند. بعد از آن و در سال ٨٥ محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت نهم، با ارسال نامه‌ای به رئیس سازمان تربیت‌بدنی خواستار فراهم‌کردن امکانات حضور زنان در ورزشگاه‌ها شد. در این دستورالعمل آمده بود که «بسترسازی برای حضور دختران در ورزشگاه‌ها در اولویت قرار بگیرد. » این نامه با سخنان متفاوتی در میان مسئولان کشور، نمایندگان مجلس شورای و خبرگزاری‌های خارجی همراه شد. چند روز بعد از انتشار این نامه، عده‌ای درباره آن انتقادات صریحی کردند و با شدت‌گرفتن این اعتراض‌ها محمود احمدی‌نژاد از تصمیم خود صرف نظر کرد. در آن زمان احمد خاتمی، خطیب نمازجمعه تهران، مهمترین عامل مخالفت روحانیون با حضور زنان در ورزشگاه‌ها را اهمیت رعایت حجاب و عفاف دانست و گفت که نمی‌توان بر رعایت آن در صورت حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات ورزشی تضمینی داد.
در هشت سال دولت‌های نهم و دهم بارها موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌ها خبرساز شد؛ حتی یک بار رئیس دولت از آزادی ورود زنان گفت که با مخالفت مراجع روبه‌رو و منتفی شد.
اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی وقت یکی از مخالفان سرسخت حضور زنان در ورزشگاه‌ها بود. او حتی حضور زنان در مراسم پخش مسابقات فوتبال را هم مجاز نمی‌دانست و معتقد بود که «وقتی گلی در بازی‌هایی که از سینما پخش می‌شد ردوبدل می‌شد، سن به جایگاه جشن و پایکوبی دختر و پسر تبدیل می‌شد.» از آن‌سال تا به‌حال، بارها این موضوع محل بحث فراوان بوده است؛ بعدها ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌های محل بازی‌های والیبال هم اضافه شد و تعدادی از مسئولان دولتی مانند شهیندخت مولاوردی، معاون سابق امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری را مشغول رفع و رجوع مسأله کرد. موضوعی که بعدها در سال٩٦ و همین اخیرا در ارومیه با راه‌یافتن زنان به ورزشگاه، شکل دیگری به خود گرفت. موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌ها در دو‌سال گذشته و در دولت دوم حسن روحانی هم همچنان داغ است؛ سال گذشته بود که معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری برای ورود زنان به ورزشگاه از انجمن‌ها و تشکل‌های هواداران کمک خواست. او از مطالعه‌ای هم در این‌باره گفت: «اخیرا در مطالعه‌ای، با چند جامعه‌شناس در حوزه ورزش مصاحبه شده است. به‌طور مشخص همه این صاحبنظران حضور زنان در ورزشگاه‌ها را مفید ارزیابی کرده‌اند. آنها معتقدند که حضور زنان در ورزشگاه‌ها می‌تواند آسیب‌ها و خشونت‌ها را کم کرده و حتی به رعایت ادب در ورزشگاه‌ها کمک کند.» موافقان حضور زنان در ورزشگاه‌ها دلایل مختلفی دارند برای حرف‌هایشان؛ مثلا توران ولی‌مراد، فعال حقوق زنان می‌گوید که وجودنداشتن اجازه برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها به نظر شخصی تعدادی از مسئولان بازمی‌گردد: «ما در این سال‌ها شاهد بوده‌ایم که تعداد زیادی از مسئولان وقتی خودشان با یک مسأله مخالف بوده‌اند، پشت مسئولان دیگر سنگر گرفته‌اند و اجازه نداده‌اند که آن مسأله عملی شود. این یک نگاه غلط است که زنان نباید در ورزشگاه‌ها حضور داشته باشند. مگر ورزش زنانه و مردانه است که تماشایش را زنانه و مردانه کنیم. غیر از موضوع ورزش، حالا ما می‌بینیم که در جشن‌های ملی هم از حضور زنان در ورزشگاه‌ها جلوگیری می‌شود. این دخالت بیجا در حوزه خصوصی افراد و علاقه‌هایشان است.» اشرف گرامی‌زادگان، حقوقدان هم می‌گوید که حضور زنان در ورزشگاه‌ها هیچ منع قانونی ندارد و این منع از نظر شخصی بعضی از مسئولان برآمده است. زهره ارزنی، وکیل و فعال حقوق زنان هم یکی از موافقان حضور زنان در ورزشگاه‌هاست. او می‌گوید که این یک رویه غلط است که در سال‌های گذشته به راه افتاده و از حضور زنان در ورزشگاه‌ها جلوگیری شده است:
«ما در این سال‌ها دیده‌ایم که این فقط زنان ایرانی‌اند که نمی‌توانند برای تماشای مسابقات ورزشی به ورزشگاه‌ها بروند و زنان خارجی همراه با تیم‌هایی که به ایران می‌آیند، به ورزشگاه‌ها وارد می‌شوند. علاوه بر ملاحظات فقهی و رویکرد بعضی از مسئولان، این نگاه سنتی بعضی از افراد جامعه است که با حضور زنان در ورزشگاه‌ها مخالف است و باید این نگاه در بین این افراد اصلاح شود.» ارزنی معتقد است همان‌طور که در اتوبوس‌ها و مترو جای ویژه‌ای برای زنان درنظر گرفته شده، می‌توان در ورزشگاه‌ها هم همین کار را کرد: «با این راهکار هم مخالفت وجود دارد ولی با وجود این ما دیده‌ایم که در بعضی از همایش‌ها، زنان همراه مردها به ورزشگاه‌ها رفته‌اند و هیچ اتفاقی هم نیفتاده است.»
جلسه ویژه وزرای کشور و ورزش؛ به‌زودی
مهدی تاج، مخاطب اصلی اینفانتینو، از زمان رسیدن نامه او چه واکنشی نشان داده است؟ هیچ. پس از گذشتن دو هفته از نوشتن این نامه، فدراسیون فوتبال چندان واکنش خاصی در این‌باره نشان نداده و مهدی تاج، رئیس آن هم اظهارنظری نکرده است. تنها کسی که در این‌باره صحبت کرده، «حمیرا اسدی» رئیس کمیته روابط بین‌الملل فدراسیون فوتبال است؛ پس از آن‌که ابراهیم شکوری، سرپرست دبیرکلی فدراسیون فوتبال گفت که اسدی به روزنامه ایران ورزشی گفته که فدراسیون بلافاصله بعد از رسیدن نامه فیفا آن را ترجمه کرده و برای وزیر ورزش و جوانان فرستاده است: «به هر حال این موضوع تنها وابسته به نظر فدراسیون فوتبال نیست و ما مسائل داخل کشور را پیش رو داریم. فراهم‌شدن بستر لازم برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها همکاری همه نهادهای مرتبط را می‌طلبد. در همین راستا باید موافقت مراجع تقلید و افرادی که مخالف حضور زنان هستند، جلب شود.» اسدی امیدوار است که ورود بانوان به استادیومهای فوتبال عملی شود، مانند والیبال.
طیبه سیاوشی، نماینده تهران در مجلس و یکی از کسانی که در سال‌های گذشته تلاش زیادی برای حل مشکل ورود زنان به ورزشگاه‌ها کرده در گفت‌وگو با «شهروند» خبرهای جدیدی در این‌باره می‌دهد. او می‌گوید که قرار است به‌زودی و برای نخستین‌بار وزیر ورزش و وزیر کشور جلسه‌ای را با موضوع ویژه ورود زنان به ورزشگاه‌ها برگزار کنند. آن‌طور که او می‌گوید، نامه اینفانتینو برای رسیدگی به دفتر وزیر کشور فرستاده شده و سلطانی‌فر، وزیر ورزش به دنبال برگزاری جلساتی با او، ویژه این موضوع است. «این قدم خوبی است به هر حال همین‌قدر که این جلسات باشد، در حالی که پیش از این نبوده، اتفاق خوبی است. ولی به نظر من فدراسیون فوتبال باید اقدامی کند؛ چون این فدراسیون طرف صحبت فیفا است. موضوع مهم دیگر این است که بحث در شورای عالی امنیت ملی یا شورای تأمین استان است؛ باید حل‌وفصل شود و البته نه فقط در تهران، بله در همه شهرها. موضوع دیگر این است که فدراسیون فوتبال به لحاظ مالی و دیگر مسائل این جایگاه را دارد که بتواند کار را پیش ببرد اما متاسفانه هیچ اقدام مناسبی در این‌باره نکرده و حتی واکنش درستی هم به نامه رئیس فیفا نشان نداده است.»
سیاوشی معتقد است سازمان لیگ که برگزار‌کننده بازی‌ها است، می‌تواند بحث بلیت‌فروشی و آماده‌سازی صندلی‌ها و... را ساماندهی کند و از این نظر مقدمات حضور زنان در ورزشگاه‌ها از لحاظ فیزیکی فراهم شود. به گفته این نماینده مجلس، این مباحث را به تنهایی یک دستگاه نمی‌تواند حل‌وفصل کند و موضوعات زیادی به تعهدات فدراسیون برمی‌گردد اما چون تکلیف این فدراسیون مشخص نیست که دولتی یا خصوصی یا خصولتی است، خیلی راحت از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کند. «ما می‌دانیم این موضوع فراتر از حدود فدراسیون و دولت است ولی فدراسیون می‌تواند زیرساخت‌های امنیتی را در این‌باره فراهم کند.» سیاوشی معتقد است همان‌طور که هزار زن در بازی پرسپولیس–کاشیما و در بازی‌های والیبال توانستند به ورزشگاه‌ها بروند و هیچ اتفاقی هم نیفتاد، حالا که فوتبال ایران در معرض خطر جدی است، ماجرای ورود زنان به ورزشگاه‌ها به سادگی قابل حل است.
١٧ خرداد، در عصر تابستانی گرم تهران، زن‌ها با چشم‌هایی گریان جلوی دوربینی آمده و گفته بودند برای چندمین بار آمده‌اند تا پشت میله‌های سفت و سخت آزادی و نتوانسته‌اند بروند داخل؛ همان‌ها که آبان سال پیش برای نخستین بار همراه با هزار زن دیگر و زیر چشمان منتظر اینفانتینو، رئیس فیفا در بازی پرسپولیس–کاشیما به ورزشگاه رفته بودند و حالا دوباره درها به رویشان بسته شده بود.
چند روز بعد اما چه شد که جانی اینفانتینو، رئیس میانسال فیفا نامه‌ای صریح به مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال ایران نوشت و از آنچه «بدقولی» نامید، گله کرد؟ خبرهای غیررسمی نشان می‌دهد آن فیلم کار خودش را کرده است؛ فیلم گروهی از زنان روزنامه‌نگار و فعال که حالا براساس گفته‌شان، اشاره اینفانتینو در نامه‌اش درباره زنان بازداشتی مربوط به فیلم آنهاست: «نوامبر سال گذشته سفر بسیار خوبی به تهران داشتم. در این اقامت کوتاه در ایران، فیفا روابط دوستانه خودش را تقویت کرد. می‌خواهم یک بار دیگر از شما بابت این پذیرایی دوستانه تشکر کنم. من واقعا احساس خوبی از حضور در مرحله برگشت فینال لیگ قهرمانان آسیا در تهران داشتم. در دیدار پرسپولیس و کاشیما، در یک دیدار تاریخی حاضر بودم. وقتی بعد از ۴۰سال زنان ایرانی توانستند دوباره به ورزشگاه بیایند و از یک مسابقه فوتبال رسمی لذت ببرند. این یعنی بیش از هزار زن ایرانی توانستند تیم محبوبشان را در فینال لیگ قهرمانان آسیا تشویق کنند، در مهمترین بازی فصل. باید صادقانه بگویم که این تجربه، بدون شک، تاکنون یکی از مهمترین و شاخص‌ترین دستاوردهای من در سمت ریاست فیفا بوده است، به‌خصوص که به شخصه شاهد پیشرفت در وضع تضمین حضور زنان برای حضور در ورزشگاه بودم. هیچ چیز برای من بااهمیت‌تر از این نیست، من قصد دارم تشکر صمیمانه خودم را به شما و مسئولان مربوطه در این امر ابراز کنم که تلاش کردید این مهم اتفاق بیفتد و برای رسیدن به آن تلاش کردید. این حقیقت که این گام‌های اولیه برداشته شدند و من شخصا شاهد آن بودم، من را بیشتر ناامید می‌کند که نتوانستم خاطرات مثبتش را در ذهنم حفظ کنم و بیش از این شاهد پیشرفت در این موضوع در بازی دوستانه میان ایران و سوریه باشم. جایی که درهای ورود به ورزشگاه به روی هواداران زن بسته بود و جایی که تعدادی از زنان خواهان حضور در ورزشگاه بودند و توسط نیروهای امنیتی ساعت‌ها بازداشت شدند. متاسفانه مجبورم بگویم این برخلاف قولی است که در مارس ۲۰۱۸ دکتر روحانی به ما داد. جایی که به ما اطمینان داده شد به‌زودی پیشرفت‌های مهمی در این زمینه حاصل خواهد شد.»
«آن فیلم را ما گرفتیم»
«نگار»، «الهه»، «مهتاب»، «منیژه» و دوستانشان حالا سال‌هاست که برای به دست آوردن حق ورود زنان به ورزشگاه‌ها تلاش می‌کنند. آخرین بار، ١٧ خرداد گذشته بود که آنها برای رفتن به ورزشگاه آزادی تلاش کردند و با در بسته روبه‌رو شدند. دو‌سال پیش همان‌ها بودند که برای دیدن بازی ایران و سوریه باز هم به ورزشگاه آزادی رفته بودند و با وجود وارد شدن زنان سوری به ورزشگاه نتوانسته بودند سد ورود را بشکنند و در آخر، سر از بازداشتگاه وزرا درآوردند.
نگار، الهه، مهتاب، منیژه و دوستانشان همان کسانی بودند که ١٧خرداد و باز هم بعد از آن‌که نتوانستند برای بازی ایران و سوریه وارد ورزشگاه شوند، در فیلمی توضیح دادند چه اتفاقی افتاد و ١٤ روز بعد، با رسیدن خبر به اینفانتینو، او با انتشار نامه‌ای اضطراری از فدراسیون فوتبال ایران درخواست کرد تا مرحله مقدماتی جام‌جهانی ۲۰۲۲ را با حضور زنان در ورزشگاه‌ها آغاز کند؛ موضوعی که گفته می‌شود اگر اتفاق نیفتد ممکن است ایران را با گرفتن میزبانی در رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی تا کسر امتیاز و حتی حذف تیم‌ملی از رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی روبه‌رو کند. رئیس فیفا در نامه‌اش به رئیس فدراسیون ایران نوشته است، سپاسگزار خواهد شد مهدی تاج هر چه سریع‌تر و در هر حال نه دیرتر از پانزدهم ژوئیه ۲۰۱۹ که ۲۵تیر۹۸ می‌شود، فیفا را در جریان اقدامات مشخص فدراسیون فوتبال و نهادهای دولتی ایران که تهیه بلیت تماشای دیدارهای مقدماتی جام‌جهانی را برای تمام زنان ایرانی و غیرایرانی علاقه‌مند ممکن می‌کند، قرار دهد.
نگار، الهه، مهتاب، منیژه و دوستانشان حالا امیدوارند تلاش‌هایشان، آن هم به این زودی به نتیجه برسد؟ پاسخ نگار و مهتاب مثبت است. «نگار انسان»، فعال حوزه ورزش زنان معتقد است در بخشی از نامه اینفانتینو درباره اتفاق ١٧خرداد امسال اشاره شده آنها فیلم را دیده و با تاثیر از آن، نامه را نوشته‌اند. «این‌که ما در آن فیلم می‌گفتیم دو نفر از همراهانمان را برده‌اند، در نامه آنها انعکاس داشت و آنها این را مطرح کرده‌اند. با وجود این‌که این قول داده شده بود، باز هم درِ ورزشگاه‌ها به روی زنان بسته و دراین‌باره بدقولی شده است.» او مثل همه این سال‌ها امیدوار است مسأله‌ای که به نظرش ساده است، حل شود و مثالش آزادی ورود زنان به ورزشگاه‌ها بدون هیچ مسأله سیاسی و حاد و پیچیده است. نگار همه این سال‌ها با خودش فکر کرده که چرا یک موضوع ورزشی در ایران به این اندازه پیچیده شده است؟ «در ایران این موضوع را پیچیده کرده‌اند، درحالی‌که می‌دانیم مشکلی پیش نخواهد آمد اگر زنان به ورزشگاه بروند، ما تجربه‌اش را در بازی پرسپولیس–کاشیما داشتیم و دیدیم که هیچ مسأله‌ای پیش نیامد. اتفاقا وقتی آن روز ما وارد ورزشگاه شدیم، مردان تماشاگر ایستاده زن‌ها را تشویق می‌کردند و فضا خیلی مثبت بود. این فقط یک تصور ذهنی است که فضای مخربی را از استادیوم توصیف می‌کنند و می‌گویند جای زن‌ها نیست، اتفاقا به نظر من اگر زنان و مردان با هم در ورزشگاه باشند، فضای خیلی فوتبالی‌تر و ورزشی‌تری را شاهد خواهیم بود، درحالی‌که با فضای مردانه کنونی ورزشگاه، جو فرق می‌کند.
امیدوارم این مشکل و با پیگیری فیفا زودتر حل شود تا حداقل زنان نسل جدید بتوانند بازیکنان مورد علاقه‌شان را از نزدیک و در ورزشگاه تشویق کنند، نه در قاب تلویزیون.»
«مهتاب قلی‌زاده»، روزنامه‌نگار یکی دیگر از کسانی است که در سال‌های گذشته برای رساندن صدای زنان خواستار تماشای فوتبال در ورزشگاه‌ها به دیگران تلاش کرده است. به گمان مهتاب، فعالیت‌های کوچکی که زنان در سال‌های گذشته برای ورود به ورزشگاه‌ها انجام داده‌اند، باعث شده جسته‌وگریخته توجه فیفا، ای‌اف‌سی و مجامع جهانی به این موضوع جلب شود. او می‌گوید تا زمانی که زنان دراین‌باره تحرک نداشته باشند، دلیلی هم ندارد که توجه مجامع جهانی به این موضوع جلب شود: «یکی از عواملی که باعث شد حضور آن روز ما هم خوب دیده شود این بود که تعدادی از ما روزنامه‌نگار بودیم و توانستیم از فضای مجازی به نفع دیده‌شدن این ماجرا استفاده کنیم. در هر صورت این حرکت‌ها دیده می‌شود و برای هموار کردن راه سخت ورود زنان به ورزشگاه‌ها تاثیرگذار بوده. ما الان نمی‌دانیم که چه اتفاقی خواهد افتاد. به هرحال می‌دانیم که اینفانتینو نامه‌ای نوشته و در آن به فدراسیون هشدار داده که اگر زنان نتوانند در ایران وارد ورزشگاه شوند، ایران نخواهد توانست میزبانی را داشته باشد.» او درحالی به حل شدن مشکل ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها امیدوار است که تعدادی از فعالان این حوزه چندان به ورود آزادانه زنان به استادیوم خوشبین نیستند و بیشترشان معتقدند باز هم فدراسیون عده‌ای از زنان را به صورت گزینشی وارد ورزشگاه‌ها خواهد کرد، اما با این حال مهتاب معتقد است حتی اگر این اتفاق هم بیفتد، خودش نوعی عقب‌نشینی فدراسیون از تصمیمات قبلی‌اش است و این موضوع به هرحال خوب است: «ما نباید انتظار داشته باشیم که گشایش یک‌باره حاصل بشود، همه فعالیت‌های مدنی با چالش روبه‌رو بوده و طولانی‌مدت است. این حقی است که ما باید برایش تلاش کنیم. هرچند جالب است بگویم من شخصا هیچ علاقه‌ای ندارم بازی‌های تیم‌های موردعلاقه‌ام مثل پرسپولیس یا تیم‌ملی یا حتی رئال‌مادرید را در ورزشگاه ببینم، ولی فکر می‌کنم تلاش‌کردن برای گرفتن حقمان، وظیفه من است و باید برایش تلاش کنم.»
قلی‌زاده می‌گوید خیلی از مخالفان استدلال می‌کنند که فضای ورزشگاه برای زنان مناسب نیست، اما او با این نظر مخالف است: «ما حدود یک‌سال‌ونیم است یک گروه تلگرامی ٣٠ نفره داریم که با هم در کافه‌های مختلف فوتبال می‌بینیم. مردانی که با ما می‌آیند کافه فوتبال می‌بینند، جزو کسانی بوده‌اند که در استادیوم شعارهای بد می‌دادند، اما وقتی ما همه با هم در کافه هستیم، آنها واژه‌های بد را برمی‌دارند و به جایش واژه‌های خوب می‌گذارند. همین یک نشانه کوچک دارد به ما می‌گوید که حضور زنان در ورزشگاه‌ها باعث می‌شود اگر مردی همراه با همسر، دختر یا خواهرش به ورزشگاه برود، جلوی آنها رویش نمی‌شود فحش جنسیتی بدهد. به هرحال این راه سخت است و ما هم انتظار نداریم یک‌دفعه در ورزشگاه ١٠٠هزار نفری زن‌ها را راه بدهند. پیشنهاد من این است که مثلا فدراسیون بگوید برای بازی‌هایی که تا یک روز قبلش ٢٠هزار بلیت فروش می‌رود، برای شروع، زن‌ها هم می‌توانند به ورزشگاه بیایند. بقیه ورزشگاه‌ها هم همینطور. اینطوری کم‌کم سازوکارش مهیا می‌شود که زنان بتوانند وارد ورزشگاه شوند.»
داستانی طولانی؛ از ٨٣ تا به حال
قصه ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها به‌ویژه ورزشگاه‌های فوتبال سر دراز دارد. نخستین‌بار سال ٨٣ بود که ماموران اجازه ندادند زنانی که برای تماشای بازی ایران و بحرین به ورزشگاه آزادی رفته بودند، وارد ورزشگاه شوند. هر چند آن روز وقتی که رئیس دولت اصلاحات با هیأت همراه از در اصلی مجموعه ورزشی آزادی عبور کرد و با صحنه تجمع زنان روبه‌رو شد، اجازه حضور آنها در ورزشگاه را برای دیدن این مسابقه صادر کرد. آن روز این زنان بازی ایران-بحرین را تماشا کردند و حتی در جشن صعود تیم‌ملی به مسابقات جام‌جهانی هم حضور داشتند ولی پس از پایان آن دیدار باز هم زنان پشت درهای استادیوم ماندند. بعد از آن بود که فعالان حقوق زنان کمپینی را برای ورود به ورزشگاه‌ها تشکیل دادند و خواسته‌هایشان را برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها به گوش مسئولان رساندند. بعد از آن و در سال ٨٥ محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت نهم، با ارسال نامه‌ای به رئیس سازمان تربیت‌بدنی خواستار فراهم‌کردن امکانات حضور زنان در ورزشگاه‌ها شد. در این دستورالعمل آمده بود که «بسترسازی برای حضور دختران در ورزشگاه‌ها در اولویت قرار بگیرد. » این نامه با سخنان متفاوتی در میان مسئولان کشور، نمایندگان مجلس شورای و خبرگزاری‌های خارجی همراه شد. چند روز بعد از انتشار این نامه، عده‌ای درباره آن انتقادات صریحی کردند و با شدت‌گرفتن این اعتراض‌ها محمود احمدی‌نژاد از تصمیم خود صرف نظر کرد. در آن زمان احمد خاتمی، خطیب نمازجمعه تهران، مهمترین عامل مخالفت روحانیون با حضور زنان در ورزشگاه‌ها را اهمیت رعایت حجاب و عفاف دانست و گفت که نمی‌توان بر رعایت آن در صورت حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات ورزشی تضمینی داد.
در هشت سال دولت‌های نهم و دهم بارها موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌ها خبرساز شد؛ حتی یک بار رئیس دولت از آزادی ورود زنان گفت که با مخالفت مراجع روبه‌رو و منتفی شد.
اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی وقت یکی از مخالفان سرسخت حضور زنان در ورزشگاه‌ها بود. او حتی حضور زنان در مراسم پخش مسابقات فوتبال را هم مجاز نمی‌دانست و معتقد بود که «وقتی گلی در بازی‌هایی که از سینما پخش می‌شد ردوبدل می‌شد، سن به جایگاه جشن و پایکوبی دختر و پسر تبدیل می‌شد.» از آن‌سال تا به‌حال، بارها این موضوع محل بحث فراوان بوده است؛ بعدها ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌های محل بازی‌های والیبال هم اضافه شد و تعدادی از مسئولان دولتی مانند شهیندخت مولاوردی، معاون سابق امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری را مشغول رفع و رجوع مسأله کرد. موضوعی که بعدها در سال٩٦ و همین اخیرا در ارومیه با راه‌یافتن زنان به ورزشگاه، شکل دیگری به خود گرفت. موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌ها در دو‌سال گذشته و در دولت دوم حسن روحانی هم همچنان داغ است؛ سال گذشته بود که معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری برای ورود زنان به ورزشگاه از انجمن‌ها و تشکل‌های هواداران کمک خواست. او از مطالعه‌ای هم در این‌باره گفت: «اخیرا در مطالعه‌ای، با چند جامعه‌شناس در حوزه ورزش مصاحبه شده است. به‌طور مشخص همه این صاحبنظران حضور زنان در ورزشگاه‌ها را مفید ارزیابی کرده‌اند. آنها معتقدند که حضور زنان در ورزشگاه‌ها می‌تواند آسیب‌ها و خشونت‌ها را کم کرده و حتی به رعایت ادب در ورزشگاه‌ها کمک کند.» موافقان حضور زنان در ورزشگاه‌ها دلایل مختلفی دارند برای حرف‌هایشان؛ مثلا توران ولی‌مراد، فعال حقوق زنان می‌گوید که وجودنداشتن اجازه برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها به نظر شخصی تعدادی از مسئولان بازمی‌گردد: «ما در این سال‌ها شاهد بوده‌ایم که تعداد زیادی از مسئولان وقتی خودشان با یک مسأله مخالف بوده‌اند، پشت مسئولان دیگر سنگر گرفته‌اند و اجازه نداده‌اند که آن مسأله عملی شود. این یک نگاه غلط است که زنان نباید در ورزشگاه‌ها حضور داشته باشند. مگر ورزش زنانه و مردانه است که تماشایش را زنانه و مردانه کنیم. غیر از موضوع ورزش، حالا ما می‌بینیم که در جشن‌های ملی هم از حضور زنان در ورزشگاه‌ها جلوگیری می‌شود. این دخالت بیجا در حوزه خصوصی افراد و علاقه‌هایشان است.» اشرف گرامی‌زادگان، حقوقدان هم می‌گوید که حضور زنان در ورزشگاه‌ها هیچ منع قانونی ندارد و این منع از نظر شخصی بعضی از مسئولان برآمده است. زهره ارزنی، وکیل و فعال حقوق زنان هم یکی از موافقان حضور زنان در ورزشگاه‌هاست. او می‌گوید که این یک رویه غلط است که در سال‌های گذشته به راه افتاده و از حضور زنان در ورزشگاه‌ها جلوگیری شده است:
«ما در این سال‌ها دیده‌ایم که این فقط زنان ایرانی‌اند که نمی‌توانند برای تماشای مسابقات ورزشی به ورزشگاه‌ها بروند و زنان خارجی همراه با تیم‌هایی که به ایران می‌آیند، به ورزشگاه‌ها وارد می‌شوند. علاوه بر ملاحظات فقهی و رویکرد بعضی از مسئولان، این نگاه سنتی بعضی از افراد جامعه است که با حضور زنان در ورزشگاه‌ها مخالف است و باید این نگاه در بین این افراد اصلاح شود.» ارزنی معتقد است همان‌طور که در اتوبوس‌ها و مترو جای ویژه‌ای برای زنان درنظر گرفته شده، می‌توان در ورزشگاه‌ها هم همین کار را کرد: «با این راهکار هم مخالفت وجود دارد ولی با وجود این ما دیده‌ایم که در بعضی از همایش‌ها، زنان همراه مردها به ورزشگاه‌ها رفته‌اند و هیچ اتفاقی هم نیفتاده است.»
جلسه ویژه وزرای کشور و ورزش؛ به‌زودی
مهدی تاج، مخاطب اصلی اینفانتینو، از زمان رسیدن نامه او چه واکنشی نشان داده است؟ هیچ. پس از گذشتن دو هفته از نوشتن این نامه، فدراسیون فوتبال چندان واکنش خاصی در این‌باره نشان نداده و مهدی تاج، رئیس آن هم اظهارنظری نکرده است. تنها کسی که در این‌باره صحبت کرده، «حمیرا اسدی» رئیس کمیته روابط بین‌الملل فدراسیون فوتبال است؛ پس از آن‌که ابراهیم شکوری، سرپرست دبیرکلی فدراسیون فوتبال گفت که اسدی به روزنامه ایران ورزشی گفته که فدراسیون بلافاصله بعد از رسیدن نامه فیفا آن را ترجمه کرده و برای وزیر ورزش و جوانان فرستاده است: «به هر حال این موضوع تنها وابسته به نظر فدراسیون فوتبال نیست و ما مسائل داخل کشور را پیش رو داریم. فراهم‌شدن بستر لازم برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها همکاری همه نهادهای مرتبط را می‌طلبد. در همین راستا باید موافقت مراجع تقلید و افرادی که مخالف حضور زنان هستند، جلب شود.» اسدی امیدوار است که ورود بانوان به استادیومهای فوتبال عملی شود، مانند والیبال.
طیبه سیاوشی، نماینده تهران در مجلس و یکی از کسانی که در سال‌های گذشته تلاش زیادی برای حل مشکل ورود زنان به ورزشگاه‌ها کرده در گفت‌وگو با «شهروند» خبرهای جدیدی در این‌باره می‌دهد. او می‌گوید که قرار است به‌زودی و برای نخستین‌بار وزیر ورزش و وزیر کشور جلسه‌ای را با موضوع ویژه ورود زنان به ورزشگاه‌ها برگزار کنند. آن‌طور که او می‌گوید، نامه اینفانتینو برای رسیدگی به دفتر وزیر کشور فرستاده شده و سلطانی‌فر، وزیر ورزش به دنبال برگزاری جلساتی با او، ویژه این موضوع است. «این قدم خوبی است به هر حال همین‌قدر که این جلسات باشد، در حالی که پیش از این نبوده، اتفاق خوبی است. ولی به نظر من فدراسیون فوتبال باید اقدامی کند؛ چون این فدراسیون طرف صحبت فیفا است. موضوع مهم دیگر این است که بحث در شورای عالی امنیت ملی یا شورای تأمین استان است؛ باید حل‌وفصل شود و البته نه فقط در تهران، بله در همه شهرها. موضوع دیگر این است که فدراسیون فوتبال به لحاظ مالی و دیگر مسائل این جایگاه را دارد که بتواند کار را پیش ببرد اما متاسفانه هیچ اقدام مناسبی در این‌باره نکرده و حتی واکنش درستی هم به نامه رئیس فیفا نشان نداده است.»
سیاوشی معتقد است سازمان لیگ که برگزار‌کننده بازی‌ها است، می‌تواند بحث بلیت‌فروشی و آماده‌سازی صندلی‌ها و... را ساماندهی کند و از این نظر مقدمات حضور زنان در ورزشگاه‌ها از لحاظ فیزیکی فراهم شود. به گفته این نماینده مجلس، این مباحث را به تنهایی یک دستگاه نمی‌تواند حل‌وفصل کند و موضوعات زیادی به تعهدات فدراسیون برمی‌گردد اما چون تکلیف این فدراسیون مشخص نیست که دولتی یا خصوصی یا خصولتی است، خیلی راحت از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کند. «ما می‌دانیم این موضوع فراتر از حدود فدراسیون و دولت است ولی فدراسیون می‌تواند زیرساخت‌های امنیتی را در این‌باره فراهم کند.» سیاوشی معتقد است همان‌طور که هزار زن در بازی پرسپولیس–کاشیما و در بازی‌های والیبال توانستند به ورزشگاه‌ها بروند و هیچ اتفاقی هم نیفتاد، حالا که فوتبال ایران در معرض خطر جدی است، ماجرای ورود زنان به ورزشگاه‌ها به سادگی قابل حل است.
