اهداف طرح انتقال آب به اراضی دشت سیستان

محمدجواد صالحی‌نژاد در نشست خبری اظهار کرد: دولت یازدهم با پیگیری‌هایی که برای انجام خدمات زیربنایی در بخش آب و خاک انجام داد و با عنایت ویژه مقام معظم رهبری از منابع صندوق توسعه ملی، مبالغ قابل توجهی برای زیرساخت‌های بخش کشاورزی غرب، شمال غرب کشور، خوزستان، ایلام و منطقه سیستان و بلوچستان اختصاص یافت که امروزه شاهد دستاوردهای خوبی از این اقدامات هستیم.وی ادامه داد: طرح انتقال آب به اراضی دشت سیستان در سفر هیات دولت در سال ۹۳ مورد تصویب قرار گرفت. با توجه به شرایط اقلیمی سختی که طی دو دهه گذشته در دشت سیستان واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان حاکم بود، طرح انتقال آب به اراضی این دشت از پیشنهادات مسئولان استان بود که مورد تصویب دولت قرار گرفت و با پیگیری‌های وزارت جهاد کشاورزی و ریاست جمهوری و عنایات مقام معظم رهبری موافقت شد در این منطقه مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی به این طرح اختصاص داده شود.

وی اضافه کرد: ۴۰۰ میلیون دلار از این مبلغ برای وزارت جهاد کشاورزی و ۱۰۰ میلیون دلار نیز برای وزارت نیرو در نظر گرفته شد.مدیرعامل موسسه جهاد نصر با بیان اینکه مساحت دشت سیستان بالغ بر ۲۰۰ هزار هکتار است که ۱۵۰ هزار هکتار آن قابلیت کشاورزی دارد، گفت: منابع تامین آب دشت سیستان از رودخانه هیرمند در کشور افغانستان است که آورد این رودخانه‌ها طی سال‌های مختلف متفاوت است. بطوریکه طی سه دهه گذشته از آمار صفر تا حدود شش، هفت هزار متر مکعب داشته‌ایم.

وجود چهار چاه نیمه در دشت سیستان
به گفته وی، ورودی آب دشت سیستان از رودخانه‌های این منطقه و رودخانه‌های فصلی صورت می‌گیرد. بخشی از این آورده در مخازنی به نام چاه نیمه ذخیره می‌شود. چهار چاه نیمه در دشت سیستان وجود دارد که یکی از آنها برای تامین آب شرب منطقه سیستان تخصیص یافته است. در سال بیش از ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب از چاه نیمه ۳ برای آب آشامیدنی در نظر گرفته می‌شود و بطور کل ظرفیت چاه نیمه‌ها حدود یک میلیارد و ۴۶۰ میلیون متر مکعب است.صالحی‌نژاد تصریح کرد: چاه نیمه‌های ۱، ۲ و ۳ مجموعا ۶۰۰ میلیون متر مکعب و چاه نیمه ۴ بیش از ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب در خود ذخیره می‌کند. بخشی عمده‌ای از این آب‌ها به دلیل شرایط اقلیمی سخت منطقه تبخیر می‌شود، بطوریکه بیش از ۴۰۰۰ میلیمتر تبخیر سالیانه دارد.وی افزود: کشاورزی منطقه تا قبل از اجرای این طرح ناپایدار بود و بسته به میزان ورودی آب سطح زیر کشت انجام می‌شد. قرار است با این طرح انتقال آب به اراضی دشت سیستان ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب از چاه نیمه‌های ۱، ۲، ۴ برای این بخش مصرف شود.

طراح انتقال آب به اراضی دشت سیستان اهمیت فنی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی دارد
مدیرعامل موسسه جهاد نصر در ادامه اهداف طرح انتقال آب به اراضی دشت سیستان را تشریح کرد و گفت: هدف از انجام طرح کشاورزی پایدار و بهبود راندمان آبیاری بود. از طرفی تثبیت جمعیت سیستان از لحاظ امنیتی برای کشور مهم است. یعنی این طرح علاوه بر توجیهات فنی و اقتصادی از نظر اجتماعی و امنیتی هم اهمیت بسیاری دارد.صالحی‌نژاد ادامه داد: در این طرح دو الزام داشتیم، الزام اول این بود که به تمام کسانی که دارای حق‌آبه در دشت سیستان هستند و پراکنده‌اند آب منتقل کنیم و الزام دیگر این بود که تنها می‌توانستیم به ۴۶ هزار هکتار آب دهیم.همچنین موضوع دیگر حائز اهمیت در این طرح این بود که پراکندگی‌های دشت سیستان را به صورت گروه‌های هم‌آب درآورده و تجمیع صورت گیرد، زیرا اگر می‌خواستیم برای همه کسانی که در دشت پراکنده بودند یک حوضچه قرار دهیم، اعتبار بسیار زیادی نیاز داشتیم. به همین جهت اولین اقدام در این طرح توجه به نظام بهره برداری و پیوست اجتماعی طرح بود.

وی اضافه کرد: بیش از ۲۰۸۰ گروه هم‌آب در دشت سیستان شکل گرفت و محل حوضچه‌ها نیز در این گروه‌ها تعیین شد. همچنین مساحت هر گروه هم‌آب نیز بین ۱۸ تا ۲۰ هکتار است.به گفته وی، کل دشت سیستان به ۱۶ ناحیه عمرانی در پنج شهرستان تقسیم شد که بیشترین سطح مربوط به شهرستان هامون با مساحت ۱۲ هزار و ۴۰۰ هکتار در چهار ناحیه عمرانی است و بعد از آن به ترتیب شهرستان هیرمند ۱۲ هزار و ۹۰ هکتار در چهار ناحیه عمرانی، شهرستان نیمروز با مساحت ۷۷۰۰ هکتار در سه ناحیه عمرانی، شهرستان زهک با مساحت ۷۴۰۰ هکتار با سه ناحیه عمرانی و شهرستان زابل با مساحت ۶۲۰۰ هکتار در دو ناحیه عمرانی است.مدیرعامل موسسه جهاد نصر اظهار کرد: این طرح در نیمه‌های دوم سال ۹۴ به اجرا رفت و مدت آن نیز چهار سال پیش‌بینی شد. از طرفی در سال ۹۷ تکمیل اعتباری برای آن صورت گرفت و ۳۵۰ میلیون دلار به طرح اضافه شد. تفاوت این طرح با طرح‌های خوزستان و ایلام این است که اقدامات در خصوص شبکه‌های اصلی و فرعی و ایستگاه‌های پمپاژ بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.

آبیاری ۲۷ هزار هکتار اراضی از طریق شبکه تا پایان بهمن ماه
وی با بیان اینکه این طرح بیش از ۹۶ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است، گفت: این طرح در دو بخش صورت گرفت. یکی از این بخش‌ها انتقال آب تا محل حوضچه‌های پنج هکتاری است که منصوبات بیش از ۲۲ هزار هکتار آماده شده است و قرار است ۲۲ هزار هکتار از طریق شبکه آبیاری شود. به عبارت دیگر با همکاری پیمانکاران، مشاورین، توانستیم از ۳۰۰۰ هکتار در کمتر از ۴۰ روز به ۲۲ هزار هکتار برسیم و قرار است تا پایان بهمن ماه ۲۷ هزار هکتار از طریق شبکه آبیاری شود و تا پایان سال نیز ۴۶ هزار هکتار آب را تا قطعات پنج هکتاری برسانیم و کشت بهاره را در دشت سیستان از شبکه آبیاری کنیم.

وی ادامه داد: بخش دوم در این طرح مربوط به آبیاری داخل مزرعه است و در این راستا مطالعات بیش از ۱۲ هزار هکتار از ۴۶ هزار هکتار انجام شده است و تامین لوازم نیز صورت گرفته است.مدیرعامل موسسه جهاد نصر در ادامه به وضعیت رودخانه‌های غرب و شمال غرب کشور نیز اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از طرح‌های زیربنایی بخش کشاورزی که در دولت یازدهم و دوازدهم مورد توجه قرار گرفت و با عنایات مقام معظم رهبری همراه شد و از صندوق توسعه ملی نیز تامین اعتبار شد، اجرای شبکه‌های آبیاری و زهکشی متناظر با شبکه‌های اصلی رودخانه‌های غرب و شمال غرب کشور بود. یعنی همزمان وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی متعهد شدند که شبکه‌های اصلی و فرعی را به منظور مهار و تنظیم آب‌های خروجی از مرزهای غربی انجام دهند.

وی ادامه داد: هدف این طرح در واقع حفظ امنیت مناطق غرب کشور از طریق اشتغالزایی، جلوگیری از مهاجرت، افزایش بهره‌وری از منابع آب و خاک کشور و افزایش سطح زیر کشت محصولات باغی و زراعی، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای کشت‌های متراکم و گلخانه‌ای، ایجاد نظام بهره‌برداری مناسب در راستای بالا بردن بهره‌وری و توسعه پایدار بخش کشاورزی بود.صالحی‌نژاد اضافه کرد: این طرح در سال ۹۳ مصوبه دولت و از سال ۹۴ نیز اجرایی شد و سطح ۲۲۷ هزار هکتار ابلاغ نهایی طرح در حقیقت هدف اولیه این بود که هفت میلیارد متر مکعب آب مهار شود که نهایتا ۵.۶ میلیارد متر مکعب از آن نهایی شد و این ۵.۶ میلیارد متر مکعب به بخش کشاورزی اختصاص داده شد.

تبدیل ۱۶۲ هزار هکتار اراضی دیم به اراضی آبی
مدیرعامل موسسه جهاد نصر در ادامه به دستاوردهای این طرح اشاره کرد و گفت: یکی از دستاوردهای این طرح این بود که از ۲۲۷ هزار هکتار اراضی دیم ۱۶۲ هزار هکتار تبدیل به اراضی آبی شد. همچنین در این طرح برای ۲۰۰ هزار نفر نیز اشتغال پایدار پیش‌بینی شد و با اجرای این طرح بیش از سه میلیون تن تولید محصولات کشاورزی خواهیم داشت.