چگونه مانع سیگار کشیدن نوجوانمان شویم؟

رضا فریدی روانشناس بالینی و درمانگر اعتیاد  درباره چگونگی دور کردن نوجوانان از سیگار، اظهار کرد: نوجوانان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری اعتیاد هستند، زیرا سن اعتیاد در سال‌های اخیر کاهش پیدا کرده است و از دوران راهنمایی و دبیرستان آغاز می‌شود. بیشتر افرادی که برای اولین بار مصرف موادمخدر را تجربه کرده‌اند در همین سنین قرار داشتند و پس از آن، وابستگی و اعتیاد پیدا کرده‌اند.این روانشناس بیان کرد: پیشگیری از اعتیاد و مصرف دخانیات در سنین نوجوانی باید مورد اهمیت بیشتری قرار گیرد، زیرا این دوران یکی از پیچیده‌ترین مراحل زندگی هر انسان است؛ دورانی که فرد نه کودک محسوب می‌شود و نه بزرگسال، اما به استقلال شخصیتی نیاز دارد و در این دوران به دلیل تغییرات هورمونی، فوران احساسات، عواطف، هیجانات، خشونت و پرخاشگری در وی پدیدار می‌شود.وی افزود: اینکه علت گرایش نوجوانان و جوانان به استعمال دخانیات و اعتیاد چیست، باید عرض کنم که گرایش به موادمخدر و دخانیاتی همچون کشیدن سیگار، تنها یک عامل ندارد و ممکن است عوامل مختلفی در آن دخیل باشند مانند تأثیرپذیری از گروه همسالان و دوستانی که رفتار‌های پرخطر، شکست‌های مکرر تحصیلی و یا سابقه فرار از مدرسه را تجربه کرده‌اند، شکست‌های عاطفی، وجود مشکلاتی مانند بدسرپرستی، جدایی والدین و سابقه رفتار‌های پرخطر در کانون خانواده، الگو‌ها و شیوه‌های نامناسب فرزندپروری، گرایش به کنجکاوی، تفریح، سرگرمی و لذت طلبی، زندگی در محیط‌هایی که افراد پر خطر بیشتر در آنجا حضور دارند و نیز کم توجهی به آموزش‌های خود مراقبتی در خانواده و مدرسه نیز می‌توانند از جمله عوامل گرایش افراد به ویژه نوجوانان به مصرف سیگار و بعد موادمخدر باشند.

فریدی ادامه داد: امروزه گرایش جوانان و نوجوانان به استعمال دخانیات به یکی از مشکلات جدی جامعه ما تبدیل شده و تنها مورد مسلم این است که ما به عنوان والدین یا به عنوان عضوی از جامعه باید نسبت به این مسئله حساس باشیم و درست عمل کنیم.این روانشناس اضافه کرد: از دیگر علل استعمال سیگار و قلیان در نوجوانان و جوانان می‌توان به خودنمایی مخرب اشاره کرد، چرا که طبق بررسی‌های انجام شده مصرف سیگار در نوجوانان، بیشتر جنبه خودنمایی دارد و کم کم برای کسب لذت صورت می‌گیرد، غافل از اینکه استعمال سیگار تا قبل از ۲۰ سالگی یعنی در سنین بحرانی بسیار خطرناک است، زیرا این دوران زمان شخصیت سازی افراد است و هر تجربه‌ای را تا آخر عمر الگوی راه خود قرار می‌دهند.وی افزود: متأسفانه برخی از پسران نوجوان سیگاری با هر پُکی که به سیگار می‌زنند، احساس مردانگی می‌کنند و این باور و روش به مرور تبدیل به بخشی از شخصیت آن‌ها می‌شود.فریدی با اشاره به اینکه کنجکاوی نادرست نیز از دیگر عوامل گرایش به اعتیاد است، گفت: کنجکاوی در امتحان کردن سیگار و قلیان که اغلب به دلیل تبلیغات دوستان و همسالان آغاز شده و کم کم برای ادامه این تجربه، بهانه‌های دیگری نیز فراهم می‌شود. عامل دیگر نیز مخالفت با خانواده و رفع احساس حقارت است. تحقیقات نشان داده که عده‌ای از نوجوانان به دلیل مخالفت با خانواده و رفع حقارت‌های بی اساسی که در درون خود دارند شروع به مصرف سیگار می‌کنند و قصد دارند از این طریق اعتماد به نفس بیشتری کسب کنند.این روانشناس اضافه کرد: تقلید از والدین و اطرافیان نیز در این زمینه تأثیرگذار است؛ متأسفانه گاهی خانواده‌ها بیش از دیگر گروه‌های اجتماعی در گرایش نوجوانان به مصرف سیگار نقش دارند. تقلید از پدر و مادر و اطرافیان عامل مهمی در سیگاری شدن و گرایش نوجوانان به مصرف دخانیات است.

وی ادامه داد: کشمکش‌ها، مشاجرات و اختلافات خانوادگی والدین نیز از دیگر عوامل گرایش نوجوانان به مصرف دخانیات هستند، زیرا والدینی که دائما با یکدیگر کشمکش دارند، رابطه به هم‌ریخته و غیرهمدلانه‌ای با نوجوان خود برقرار می‌کنند.فریدی تصریح کرد: زمانی که روابط عاطفی در خانواده‌ای کم و افراد مرتب در حال دعوا با یکدیگر باشند، امکان ابتلا به اختلالاتی مانند اضطراب، افسردگی، از دست رفتن اعتماد به نفس، کمبود محبت و احساس تنهایی در نوجوان افزایش می‌یابد؛ این نوجوان به شدت آسیب پذیر شده و با توجه به شرایط سنی خود، به راحتی به سمت دوستان و همسالان ناباب سوق داده می‌شود و گرایش به مصرف دخانیات و مواد مخدر در وی افزایش می‌یابد، حال اگر ما عوامل گرایش نوجوانان و جوانان به سمت استعمال دخانیات و مصرف مواد مخدر را بدانیم و در این زمینه آگاهی پیدا کنیم، آنگاه می‌توانیم در پیشگیری موفق‌تر عمل کنیم.این روانشناس بیان کرد: در این میان لازم است والدین و مسئولان مدارس با شناخت ویژگی‌های رشدی نوجوانان، شرایط روحی و روانی آن‌ها، آشنا شدن با شیوه‌های ارتباط مؤثر با نوجوانان و خطراتی که آن‌ها را تهدید می‌کند و نیز شناخت راهکار‌های مراقبت از نوجوانان در برابر آسیب‌های اجتماعی، آن‌ها را از بحران‌های پیش رو نجات دهند و از گرایش نوجوانان به سمت تجربه مصرف موادمخدر تا حد زیادی جلوگیری کنند.

وی ادامه داد: یکی از مهارت‌های مهم زندگی که پیش از ایام نوجوانی می‌توان آن را با فرزندان تمرین کرد، مهارت نه گفتن و آموزش این موضوع است که چه طور باید به خواسته‌های غیرمنطقی یا نادرست دوستان خود «نه» بگوییم. یکی دیگر از راهکار‌هایی که با استفاده از آن می‌توان از سیگاری یا قلیانی شدن فرزندان جلوگیری کرد این است که والدین یا اطرافیان از استعمال دخانیات خودداری کنند. پس از آن تقویت بنیان‌های اخلاقی و معرفتی در خانواده نیز بسیار مهم است.فریدی افزود: مشکلات نوجوانان باید در جمع صمیمی خانواده بدون ایجاد ترس از تنبیه و شماتت مطرح و حل شود. رفتار‌های مثبت نوجوانان باید مورد تحسین قرار گیرد و فضایی همدلانه با ارتباط کلامی بیشتر بین والدین و فرزند در خانه شکل گیرد.این روانشناس خاطرنشان کرد: در این شرایط وقتی والدین و فرزند با هم یک دل هستند، می‌توان تفاوت بین دوست خوب و بد، رفتار درست و نادرست و عواقب تصمیم‌های اشتباه را برای فرزند جا انداخت و او را با یکی از مهارت‌های بزرگ زندگی یعنی نه گفتن آشنا کرد. نوجوان باید بپذیرد که علی‌رغم تعلق خاطر به دوستان باید توانایی رد درخواست‌های نادرست آن‌ها را نیز داشته باشد، بنابراین آموزش این مهارت توسط خانواده‌ها و مدارس می‌تواند تأثیر بسزایی در پیشگیری از مصرف دخانیات داشته باشد.