روایتی از افزایش خشونت‌های خانگی و نزاع خیابانی در دوره سلطه کرونا

گروه جامعه: روزنامه سازندگی نوشت: تصویر مشترک آدم‌ها از کرونا شاید شبیه به هم باشد؛ یک شبیخون که یک‌دفعه حمله می‌کند و به همه‌جا ضربه می‌زند؛ یک حمله‌ی تمام‌عیار که از راه می‌رسد و سلامتی و جان و اعصاب و روان و حتی شغل و خانه و زندگی را نشانه می‌گیرد. این روزها کرونا، بعضی از آدم‌ها را خسته و بی‌حوصله کرده و به جان هم انداخته است. آدم‌های خسته‌ای که از زندگی معمول افتاده‌اند و حتی شغلشان هم از دست رفته و انگار روی باروت نشسته‌اند. باروتی که هر لحظه ممکن است شعله‌ور شود و خشونت افسارگسیخته‌ای را رقم بزند.بر اساس آمار منتشرشده‌ی پزشکی قانونی، در سه ماهه نخست امسال، ۱۴۶ هزار و ۳۵۳ مورد مراجعه به پزشکی قانونی در پی نزاع به ثبت رسیده است؛ ۱۰۱ هزار و ۷۲۱ مورد از مراجعات مربوط به مردان و ۴۴ هزار و ۶۳۲ مورد مراجعه مربوط به زنان بوده است.اگرچه این آمار در مقایسه با مدت مشابه در سال قبل، کاهش ۶.۶ درصدی را نشان می‌دهد، اما باید توجه داشت که این آمار تنها به نزاع‎هایی مربوط می‌شود که پای افراد را پزشکی قانونی باز کرده است. درحالی‌که در خیلی از موارد، آدم‌ها حال و حوصله‌ی مراجعه به پزشکی قانونی را ندارند و خودشان ماجرا را حل و فصل می‌کنند؛ به‌ویژه در مورد خشونت‌های خانگی و در ایام شیوع کرونا که به نظر می‌رسد بیشتر هم شده باشد؛ نه در ایران که در بسیاری از کشورها. تیرماه امسال، مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی اعلام کرده بود: «در ۳ ماه نخست امسال، روزانه به صورت میانگین حدود ۳ هزار و ۸۰۰ تماس با اورژانس اجتماعی در سراسر کشور برقرار شده که از این تعداد حدود ۳۰۰ مورد اعزام به محل داشته‌ایم».

موضوعی که مسئولان اورژانس اجتماعی در برخی از استان‌ها هم به آن اشاره می‌کنند؛ مثلا مدیرکل بهزیستی استان البرز گفته که در فروردین‌ماه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل تعداد تماس مردم با اورژانس اجتماعی ۱۰ برابر شده و مدیرکل بهزیستی خراسان شمالی هم خبر داده که میزان تماس شهروندان استان با اورژانس اجتماعی بهزیستی ۷ برابر شده و اغلب تماس‌ها هم مربوط به خشونت خانگی است. به این لیست سیاه، افزایش ۵۰ درصدی و قابل توجه تماس اصفهانی‌ها از زمان شروع بحران کرونا و در سه ماهه اخیر نسبت به مدت مشابه در سال قبل را هم اضافه کنید و قس‌علی‌هذا. تهران؛ در صدر لیست خشونت بر اساس آمار پزشکی قانونی، استان تهران در صدر لیست نزاع‌ و خشونت قرار دارد؛ با ۲۲ هزار و ۷۱۰ مورد طی سه ماهه نخست امسال. بعد از آن خراسان رضوی با ۱۲ هزار و ۸۶۸ مورد و آذربایجان شرقی با ۱۰ هزار و ۳۳۴ مورد، بیشترین مراجعات در پی نزاع به پزشکی قانونی را در بهار سال جاری داشته‌اند. وضعیت در بعضی از استان‌ها مطلوب‌تر است و استان بوشهر با ۹۰۷ مورد، استان ایلام با ۹۳۲ مورد و هرمزگان با یک هزار و ۸۴ مورد، کمترین مراجعات در پی نزاع به مراکز پزشکی قانونی را در سه ماهه نخست سال جاری به خود اختصاص داده‌اند. مرور آمار پزشکی قانونی در سال ۹۸ هم نشان می‌دهد که در سال گذشته هم استان تهران با ۹۹ هزار و ۹۰۷ مورد نزاع در صدر جدول دعواهای خیابانی ایستاده بود.بعد از آن خراسان رضوی با ۴۹ هزار و ۹۲۵ و اصفهان با ۴۱ هزار و ۵۱۰ نفر. جالب اینکه آمار منتشر شده از سوی پزشکی قانونی در سال ۹۸ نشان می‌دهد بیشترین آمار مراجعین نزاع در مردادماه بوده است؛ ۶۲ هزار و ۹۱۰ مراجعه و البته امسال هنوز نزاع مربوط به مردادماه منتشر نشده است. بیکاری؛ بمب ساعتی خشونت امسال، بحران شیوع کرونا و به تبع آن تاثیراتی که بر زندگی و به‌ویژه وضعیت اقتصادی و معیشت مردم گذاشته، هم به بیشتر شدن خشونت دامن زده است.

چند روز پیش، روزبه کردونی، رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، آمار و ارقامی از وضعیت اشتغال در دوره‌ی همه‌گیری ویروس کرونا منتشر کرد که نگران‌کننده بود. او گفت: «بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در دورۀ همه‌گیری در بهترین حالت ۲.۹ میلیون نفر و در بدترین حالت ۶.۴ میلیون نفر از کل شاغلان کشور کاسته می‌شود. همچنین بر اساس گزارش معاونت اقتصادی وزارت رفاه، کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از بحران کرونا بالغ بر ۴.۸ میلیون شغل را که معادل ۲۰.۳ درصد از اشتغال کل است، به خود اختصاص داده‌اند».موضوعی که مورد توجه جامعه‌شناسان بوده و چند وقت پیش، شهلا کاظمی‌پور، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این باره به خبرگزاری موج گفته بود: «تا وقتی‌که هر سال خط فقر در کشور ما بالاتر می‌رود و شهروندان بیشتری زیر این خطر قرار می‌گیرند و دولت هم توانایی بهبود وضعیت را ندارد یا تا وقتی‌که صداوسیمای ما به‌عنوان بزرگترین تریبون رسانه‌ای کشور علاقه‌ای به  آموزش مهارت‌های زندگی در مواقع بروز بحران‌های مختلف ندارد، نه‌تنها افزایش آمار خودکشی و قتل و جنایت چیز عجیبی نیست که حتی در صورت وقوع موج دوم و سوم کرونا یا هر بحران مشابهی باید منتظر چالش‌هایی جدی برای جامعه بود. نتیجه این بی‌برنامگی و بی‌تدبیری مدیران ارشد کشور هم این می‌شود که به جای یکی، دو مورد خودکشی در هفته، باید هر روز منتظر اخبار جدیدی از قتل‌های خانوادگی باشیم».افزایش خشونت در کشورهای مختلف در دوران کرونا همان موقع که ویروس کرونا پیدا شد و نه تنها در ایران که در تمام جهان دامن کشید، روانشناسان و جامعه‌شناسان پیش‌بینی کرده بودند که این ماجرا همان‌طور که روی کسب‌وکارها و درس و مشق بچه‌ها مثل خیلی چیزهای دیگر موثر است، به بیشتر شدن خشونت خانگی هم منجر خواهد شد. ماجرایی که چند ماه بعد، به جد اثبات شد و طبیعتا ایام قرنطینه و حضور بیشتر تمام افراد خانواده در خانه در بروز چنین موضوعی حرف اول را می‌زند. البته افزایش خشونت در دوران شیوع کرونا، تنها به ایران محدود نیست و تقریبا هر روز، خبرهایی از کشورهای مختلف هم به گوش می‌رسد.خبرگزاری ایسنا به تازگی نتایج یک مطالعه را به نقل از خبرگزاری یونایتدپرس منتشر کرده که نشان می‌دهد خشونت خانگی در آمریکا بیشتر شده است. در این گزارش آمده: «در اسکن‌های مربوط به دوره ۹هفته‌ایِ قرنطینه، ۲۶ بیمار مصدوم شناسایی شدند که تعداد آنان با مجموع آمار مصدومان خشونت‌های خانگی در بازه زمانی مشابه در دو سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ روی هم، تقریبا برابر بوده است». همچنین در گزارش دیگری در مورد کشور ایتالیا آمده: «در دوران وضع محدودیت‌های اجتماعی به‌خاطر کرونا در ایتالیا که از ۱۰ مارس آغاز شد و تا ۴ مه ادامه داشت، بر شمار جرائم ناشی از خشونت‌های خانگی از جمله قتل زنان افزوده شده است».چند روز پیش هم گزارشی از سوی پلیس انگلیس منتشر شد که طی آن اعلام شده بود در هر ۳۰ ثانیه یک بار برای گزارش خشونت خانگی با پلیس تماس گرفته می‌شود. ماجرا در برخی کشورهای دیگر هم به همین منوال است. مانند آلمان که چند وقت پیش مقامات این کشور هم از افزایش ۱۷.۵ درصدی خشونت خانگی خبر داده بودند. 

در دوران پاندمی چطور خشونت را کنترل کنیم؟
اما چطور می‌شود وضعیت موجود در جامعه را کنترل کرده و به کمتر کردن خشونت در جامعه کمک کرد؛ از کمتر کردن نزاع‌های خیابانی گرفته تا خشونت‌های خانگی. محمدرضا ایمانی، روانشناس در این‌باره به «سازندگی» می‎گوید: «در شرایط کنونی با اپیدمی جدی بیماری کرونا در جهان مواجهیم که تنها به کشور ما محدود نیست. در چنین شرایطی می‌توانیم به اصل مهمی در روانشناسی رجوع کنیم به نام «اصل پذیرش». وقتی یک واقعه را بپذیریم و بدانیم که با آن مواجهیم، می‌توانیم در زندگی دست به انتخاب‌های مختلفی بزنیم. وقتی بپذیریم که یک بیماری با سختی‌ها و هزینه‌های فراوانی به ما تحمیل شده، دو راهکار را می‌توانیم پیش بگیریم. یکی اینکه با موضوع کنار بیاییم و متوسل ‌شویم به پروتکل‌های بهداشتی و درمانی و در عین حال سبک زندگی و تعاملاتمان را آگاهانه با همین مسئله سازگار ‌کنیم. رویکرد دیگر این است که این مسئله را نپذیریم».او معتقد است: «اگر این واقعیت را بپذیریم، حتما شمار قربانیانمان کمتر شده و فشارهای عصبی و روحی-روانی از دوشمان برداشته می‌شود. در مسئله انتخاب، ما با این موضوع مواجهیم که میان گزینه‌های مختلف، چطور بهترین گزینه را برمی‌گزینیم. ما می‌توانیم انتخاب کنیم که در خانواده و در روابط زناشویی و همچنین روابط میان فرزندان و والدین تندخو و عصبانی بوده یا آرام و پذیرا باشیم. می‌توانیم کاری کنیم که اعضای خانواده کمتر در معرض شنیدن اخبار منفی و ناگوار قرار بگیرند. می‌توانیم کنترل کنیم که چه موضوعات و خبرهایی در خانه‌ ما منعکس شود. اگر افراد این سبک از زندگی را بپذیرند، طبیعتا استقامت آنها بیشتر می‌شود».ایمانی می‌گوید اگر آرامش درون خانواده از میان برود، سلامت روحی و جسمی فرد مختل شده و همین موضوع زمینه‌ساز بروز خشونت خواهد بود؛ «این‌ها یک زنجیره به‌هم‌پیوسته است؛ اگر کسی حال خوشی نداشته باشد، این حال خوش روی کار، ارتباطات و سایر مناسباتش هم تاثیرگذار است».