دوسوم از سالمندان تهران امنیت غذایی ندارند

گروه جامعه: نتایج یک مطالعه نشان داد که تنها یک‌سوم از سالمندان شهر تهران از امنیت غذایی کافی برخوردار هستند. درآمد و فعالیت فیزیکی ناکافی و تحصیلات و سرمایه اجتماعی پایین، ابتلا به بیماری‌های دهان و دندان و مرد بودن از عوامل خطر ناامنی غذایی سالمندان است. سالمندان یکی از اقشار آسیب‌پذیر در جامعه هستند که امنیت غذایی یکی از پیش‌نیاز‌های ضروری برای سلامت آن‌هاست. به دلیل شرایط این افراد، بررسی مشکلات و مسائل آن‌ها اهمیت زیادی دارد.با توجه به اهمیت این موضوع، «مینا اقراری» و «سید حسین محققی کمال» از پژوهشگران دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران به همراه همکارانشان، با انجام مطالعه‌ای وضعیت امنیت غذایی سالمندان شهر تهران را در سال ۱۳۹۸ مورد بررسی قرار دادند.برای انتخاب افراد، مناطق ۲۲گانه شهر تهران به پنج پهنه توسعه‌ای طبقه‌بندی شدند: پهنه توسعه‌ای بالا (مناطق یک، دو و سه)، متوسط رو به بالا (مناطق پنج، شش و هفت)، متوسط (مناطق چهار، هشت، یازده، سیزده و ۲۲)، متوسط رو به پایین (۹، ۱۰، ۱۲، ۱۴ و ۲۱) و پایین (۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۰).سپس به صورت تصادفی از هر پهنه یک منطقه و از هر منطقه دو محله انتخاب شد. با مراجعه به سرای محلات و جمع‌آوری اطلاعات در خصوص سالمندان ساکن محله‌ها، با سالمندان تماس گرفته شد و به صورت حضوری سوالات پژوهش از آن‌ها پرسیده شد. در نهایت ۳۸۴ سالمند ۶۰ ساله و بالاتر از مناطق مختلف شهر تهران در این مطالعه شرکت کردند.

حدود نیمی از شرکت‌کنندگان در این پژوهش مرد و نیمی زن بودند و میانگین سنی آن‌ها حدود ۶۶ سال بود. حدود ۲۷ درصد آن‌ها دارای تحصیلات دانشگاهی و حدود دو درصد بی‌سواد بودند. حدود ۲۲.۵ درصد از شرکت‌کنندگان شاغل و میانگین درآمد خانوار آن‌ها کم‌تر از دو میلیون در ماه بود. از بین این افراد حدود ۴۵.۵ درصد دارای دو فرزند و کم‌تر بودند و حدود دو درصد آن‌ها هیچ فرزندی نداشتند.نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه نشان داد که حدود ۳۸ درصد از شرکت‌کنندگان در این مطالعه دارای امنیت غذایی کامل، ۲۴ درصد ناامنی غذایی خفیف، حدود ۲۳ درصد دارای ناامنی غذایی متوسط بودند و حدود ۱۵ درصد از آن‌ها ناامنی غذایی شدید داشتند.یافته‌ها نشان می‌دهد بالا بودن سرمایه اجتماعی احتمال قرار گرفتن در معرض ناامنی غذایی را کم‌تر می‌کند. در این مطالعه افرادی که سرمایه اجتماعی پایین داشتند حدود سه برابر افراد با سرمایه اجتماعی بالا، درمعرض ناامنی غذایی بودند. شاخص‌های سرمایه اجتماعی شامل شبکه‌های اجتماعی، اعتماد اجتماعی و روابط متقابل است.یکی دیگر از یافته‌های این پژوهش تاثیر جنسیت بر امنیت غذایی است. در این مطالعه مردان سالمند حدود دو برابر بیشتر از زنان احتمال مواجه شدن با ناامنی غذایی را داشتند. همچنین مشخص شد تحصیلات نیز بر امنیت غذایی تاثیر دارد. سالمندانی که تحصیلات دانشگاهی داشتند، حدود ۶ برابر کم‌تر از دیگر افراد شانس درگیری با ناامنی غذایی را داشتند. به گفته پژوهشگران این مطالعه یکی از دلایل احتمالی آن است که با افزایش سطح تحصیلات، آگاهی، نگرش و عملکرد افراد در مورد تغذیه افزایش می‌یابد.

علاوه بر این مشخص شد که احتمال ناامنی غذایی در افراد سالمندی که فعالیت فیزیکی دارند، حدود ۹ برابر کم‌تر از سالمندان بدون فعالیت فیزیکی بود. همچنین افرادی که درآمد کم‌تری داشتند، حدود ۵.۵ برابر بیشتر در معرض ناامنی غذایی قرار داشتند. چراکه با افزایش درآمد، قدرت خرید نیز افزایش می‌یابد و دسترسی به موادغذایی نیز بیشتر می‌شود.بر اساس نتایج این پژوهش، سالمندانی که مشکلات دهان و دندان داشتند، ۲.۵ برابر از دیگر سالمندان در معرض ناامنی غذایی بودند. به علاوه تعداد فرزندان بیشتر نیز می‌تواند احتمال قرار گرفتن در معرض ناامنی غذایی در خانواده را کم‌تر کند.محققان این مطالعه با توجه به نتایج به‌دست‌آمده می‌گویند: «تن‌ها یک‌سوم از سالمندان شهر تهران از امنیت غذایی کافی برخوردار هستند. در این مطالعه فعالیت فیزیکی ناکافی، تحصیلات پایین، درآمد ناکافی، سرمایه اجتماعی پایین، ابتلا به بیماری‌های دهان و دندان و مرد بودن از عوامل خطر و داشتن فرزندان بیشتر عامل محافظتی ناامنی شدید غذایی در سالمندان بود».یافته‌های این مطالعه مردادماه سال جاری (۱۳۹۹) به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «ناامنی غذایی در بین سالمندان شهر تهران: شیوع، عوامل خطر و محافظتی» در مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران منتشر شده است.