غارت کارون به بهانه انتقال آب

گروه جامعه: خورشید که از پشت ابر‌ها طلوع می‌کرد، صدای بوق کشتی‌های تجاری از دل کارون همیشه خروشان و رودخانه قابل کشتیرانی به صدا در می‌آمد و آغاز روزی دیگر را مژده می‌داد، شهروندان یکی پس از دیگری از خانه‌ها بیرون می‌آمدند و با نگاهی به رودخانه‌ای که شهر اهواز را به دو قسمت شرق و غرب تقسیم کرده است، انرژی تازه می‌گرفتند و جاری بودن زندگی را باور می‌کردند.اما سال هاست که صدای بوق کشتی‌ها به گوش نمی‌رسد، دیری نپایید که طرح‌های مختلف عمرانی نظیر پروژه ساحلی، عرض رودخانه کارون رفته رفته کم  می‌شد و آسفالت جای آب را می‌گرفت و خودرو‌ها بر تن به غارت رفته رودخانه رژه می‌رفتند، گوشه و کناره‌های آن خشک می‌شد و ماهی‌هایی که در زیر آب جولان می‌دادند از تعداد آن‌ها کاسته می‌شد.کاهش حجم آب را به راحتی می‌شد تشخیص داد و دیگر مرد ماهیگیر برای صید ماهی به کارون می‌آمد، جزیره‌های شنی و رسوبی یکی پس از دیگری نمایان می‌شدند و نفس‌های این رودخانه به شماره افتاده بود، دیگر دست و دلبازی نمی‌کرد، کارشناسان می‌گفتند برای آبرسانی به روستا‌ها و اراضی کشاورزی آبی نیست که انتقال دهیم.از یک سو آه و ناله از نبود آب در روستا‌های همجوار سد‌ها و رودخانه‌های پرآب خوزستان به گوش می‌رسید، از سویی دیگر مسئولان دم از نبود آب برای انتقال به روستا‌ها می‌زدند، اما آنچه جالب توجه و عجیب به نظر می‌رسد این است که برخی استان‌ها نظیر اصفهان و یزد از آب گل آلود کارون و آشفته بازار به نفع خود رای موافق می‌گیرند.از سال‌های گذشته تاکنون بار‌ها بحث انتقال آب از رودخانه کارون و سرشاخه‌های آن به استان‌های دیگر سخن به میان می‌آید، استان‌های اصفهان و یزد ادعا دارند که آب را برای مصارف شرب می‌خواهند، اما در واقع و در پس ماجرا مشخص می‌شود برای تولید و صنایع آب بر نظیر فولاد آب را مصرف می‌کنند، اگر این استان‌ها آب ندارند چرا صنایعی که به آب فراوان نیاز دارند راه اندازی کرده اند؟ اگر کارون آب مازاد دارد چرا در فصل تابستان کشت برنج و شلتوک را محدود می‌کنند؟

اگر این رودخانه آب برای بذل و بخشش دارد که به سایر استان‌ها بدهد، پس چرا بیش از ۶۰۰ روستا در خوزستان فاقد آب هستند و روز‌ها در پی جرعه‌ای آب چشم انتظار تانکر آبرسان هستند؟ چرا مردم و دام‌ها در بخش غیزانیه باید بدون آب بمانند و گروه‌های جهادی و مردمی و سپاه پاسداران به آن‌ها آب برسانند؟ چرا برخی مناطق شهری در اهواز فقط ساعاتی در روز آب دارند و مابقی روز با مشکل اُفت فشار آب مواجه هستند و هزاران چرا و سوال بدون پاسخ دیگر...طی روز‌های گذشته خبر رسید که مجلس شورای اسلامی طرح انتقال آب از رودخانه کارون و سرشاخه‌های آن از جمله دز را تصویب کرده و اعتبارات موردنیاز آن را تخصیص داده است، ولی مردم صبور اهواز و دوستداران محیط زیست با یکدیگر هم صدا شدند و با تجمع روی پل سفید اهواز این کلانشهر نسبت به این طرح واکنش نشان دادند و مخالفت خود را فریاد زدند و از نمایندگان مردم خوزستان خواستند اجازه اجرای این طرح را ندهند.از سویی ۱۸ نماینده مردم استان خوزستان در مجلس شورای اسلامی، دوستداران محیط زیست و حتی سعید محمد فرمانده قرارگاه بسیج سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) مخالفت خود را با اجرای این طرح اعلام کردند.
به منظور بررسی بُعد‌های مختلف این طرح با یکی از کارشناسان امور آب و مدرس دانشگاه در استان خوزستان گفتگو کردیم تا از پیامد‌های منفی این طرح بیشتر مطلع شویم.

تاثیرات منفی انتقال آب بر محیط زیست، تولید و صنعت
هوشنگ حسونی زاده کارشناس امور آب و مدرس دانشگاه گفت: استان خوزستان از حیث زمین و مرغوبیت خاک و حاصلخیزی، یکی از مهمترین جلگه‌های ایران است که به دلیل ویژگی‌های آب و هوایی می‌توان ۲ تا ۳ بار در سال در آن به تولید محصول پرداخت. جریان آب به صورت طبیعی، وسعت و حاصلخیزی خاک و تنوع اقلیمی، این استان را به جلگه‌ای زرخیز و پر برکت تبدیل کرده است.او افزود: براساس مستندات موجود، در صورت استفاده صحیح و برنامه ریزی‌های کشاورزی مکانیزه، خوزستان به تنهایی می‌تواند کشور را به لحاظ فرآورده‌های کشاورزی تأمین کند. البته طرح‌های انتقال آب از سر شاخه رودخانه‌های کارون و دز به طور مستقیم علاوه بر اثرات اجتماعی و زیست محیطی روی شرایط آبدهی و کیفیت آب پایین دست، تولید انرژی برق آبی، تولید محصولات زراعی، کاهش عملکرد محصول، سلامت سازه‌های آبی -تاریخی و ... در استان اثر می‌گذارد.

تقاضا‌های انتقال آب نگران کننده است
حسونی زاده بیان داشت: آنچه اکنون باعث نگرانی می‌شود، تقاضا‌های روز افزون متقاضیان طرح‌های انتقال به خارج از حوضه است که با توجه به پدیده تغییر اقلیم جهانی و شدیدتر شدن اثر پدیده‌های طبیعی خشکسالی در حوضه‌های مبدا منجر به صدمه شدید به بخش کشاورزی، کیفیت آب و... خواهد شد.کارشناس امور آب در خوزستان ادامه داد: با توجه به اینکه خوزستان در انتهای حوضه‌های آبریز قرار دارد، مشکلات کیفی و زیست محیطی ناشی از مصارف و کاهش جریان آب به صورت تجمعی به استان منتقل می‌شود، ضمن اینکه کیفیت منابع آب سطحی به شدت تقلیل یافته، به نحوی که ارزش کیفی آب تأمین شده از سرشاخه‌ها حدود ۲۵۰ درصد بیشتر از آب رودخانه کارون بزرگ در اهواز است.

وجود مشکل کمی و کیفی در آب شرب خوزستان
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه انتظار می‌رود که حد و سقفی برای اینگونه طرح‌ها منظور شود تا مردم استان را از نگرانی‌های در این زمینه رها شوند، اظهار کرد: در حال حاضر آب شرب بیشتر شهر‌های خوزستان به لحاظ کیفی و کمی مشکل دارد، این در حالی است که حجم سرمایه گذاری‌های انجام گرفته از سوی دولت در بخش آب در استان بالغ بر ده‌ها هزار میلیارد تومان است، ضمن اینکه تأمین نشدن آب مورد نیاز این استان به معنی هدر رفت بخش زیادی از سرمایه گذاری‌های عظیم انجام شده است که منفعتی برای خوزستان و ساکنان آن ندارد.

انتقال آب از کارون در سال‌های خشک فاجعه می‌آفریند
حسونی زاده در ادامه گفت: در مطالعات طرح‌های انتقال آب به توجیه نادرست وجود آب مازاد در حوضه مبداء اشاره می‌کنند و مطالعات با این فرض نادرست پیش می‌رود، چراکه تجارب مربوط به خشکسالی دهه‌های اخیر (۹۷ -۱۳۹۶) نشان می‌دهد که انتقال آب از رودخانه کارون در سال‌های خشک می‌تواند منجر به نتایج فاجعه باری در پایین دست حوضه شود که این خشکسالی‌ها در مطالعات و توجیه طرح انتقال نادیده گرفته شده اند.او بیان کرد: در استان خوزستان علاوه بر مصارف متعارف شرب، صنعت، آبزی پروری و کشاورزی مصارفی همچون کنترل شوری و پایداری رودخانه ها، نیاز زیست محیطی تالاب ها، تأمین رطوبت کانون‌های گرد و غبار و نیاز‌های تولید انرژی برق آبی خارج از الگو نیز مطرح است و نقد‌های کارشناسی به طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های حوضه کارون و دز به ویژه طرح سرد، تونل کوهرنگ ۳ و طرح بهشت آباد مورد انتقاد شدید کارشناسان قرار دارد و اعتقاد به رد آن‌ها به لحاظ زیست محیطی و اجتماعی دارند.حسونی زاده اظهار داشت: برآورد آب مازاد در حوضه مبدا یعنی رودخانه‌های کارون و دز نادرست و بیش از حد مبالغه آمیز بوده و در استان خوزستان نه تنها آب مازاد وجود ندارد، بلکه این استان با تنش آبی "شدید" مواجه است. بی توجهی به هزینه و فرصت از دست رفته در اثر انتقال آب از حوضه مبداء در توجیه این طرح نقش سراسری دارد، ضمن اینکه منظور نمودن منافع از دست رفته در حوضه مبدا شامل تولید انرژی برق، کشاورزی، صنعت، سرمایه گذاری طرح‌های توسعه منابع آب و هزینه لطمه زیست محیطی، اجتماعی و امنیتی وارد بر حوضه مبداء در هزینه‌های انتقال آب بین حوض‌های لحاظ نشده است.

صدمه بر تولید و صادرات با انتقال آب از خوزستان به سایر استان‌ها
کارشناس امور آب در خوزستان تصریح کرد: حوضه آبریز کارون بزرگ، مهمترین حوضه به لحاظ سرمایه گذاری‌های کلان آب کشور به شمار می‌رود، سرمایه گذاری دولتی در برنامه‌های توسعه منابع آب این حوضه شامل سد سازی، احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی و آبرسانی است که با انتقال آب صدم‌های زیادی خواهد دید، همچنین طرح انتقال آب بین حوضه‌ای به کاهش منافع اقتصادی طرح‌های برقابی پایین دست و صادرات برق می‌انجامد.
او  ناتوانی حوضه در حفظ تراکم طبیعی جمعیت، ناتوانی در نگهداشت جمعیت، ناتوانی در پاسخ دهی به تحولات خانوار، حفظ فعالیت و اشتغال را از پیامد‌های اجتماعی انتقال آب برشمرد و گفت: این پیامدها در مطالعات انتقال آب به خارج از حوضه مورد توجه قرار نگرفته اند. ضمن اینکه طرح ۵۵۰ هزار هکتاری که در سفر مبارک مقام معظم رهبری به خوزستان در سال ۱۳۷۶ مصوب شد، در واقع اهداف این طرح ارتقا و بهبود وضعیت آبیاری، تسطیح، زهکشی و تولید محصول اراضی استان به وسعت ۸۰۰ هزار هکتار است، اما به دلایلی از جمله مباحث تأمین منابع مالی اجرای آن به تأخیر افتاد و سطح آن نیز به ۵۵۰ هزار هکتار کاهش یافت.هوشنگ حسونی زاده در ادامه با بیان اینکه ۵۰ هزار هکتار نیز مربوط به شبکه‌های آبیاری و زهکشی استان ایلام است، افزود: به طور کلی این طرح در یک فاز دیده شده، اما مباحث تأمین آب مورد نیاز این طرح باعث معطلی، تأخیر و تقسیم طرح به دو فاز یا اولویت شد .  اولویت اول آن انجام و بخش دوم آن علیرغم قول‌های مساعد مسئولان کشوری، وزیران نیرو و روسای جمهور طی سنوات گذاشته تاکنون، هنوز عملیاتی نشده اند.او بیان داشت: تکمیل طرح ۵۵۰ هزار هکتاری و بهبود اراضی سنتی به شبکه‌های آبیاری تحت کنترل، ضمن ارتقای مدیریت کمی و کیفی منابع آب و خاک استان تولید محصولات زراعی و اشتغال را منطبق با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیز ارتقاء می دهد. به طور خلاصه در حال حاضر فقط ۵۰ درصد این طرح اجرا شده و مابقی هنوز تأمین آب نشده است.

انتقال آب از کارون و سرشاخه های آن در سکوتی مرگبار
حسونی زاده در تشریح طرح های انتقال آب بين حوضه ای سرشاخه های کارون و دز که اطلاعات شفافی از آنها در دسترس نیست، بیان داشت: طرح های انتقال آب از رودخانه دز به قمرود با ظرفیت 180 میلیون متر مکعب، انتقال آب از چشمه لنگان به زاینده رود موسوم به طرح تونل چشمه لنگان با ظرفیت 120 میلیون متر مکعب، خدنگستان به زاینده رود با ظرفیت ۸۰ میلیون متر مکعب، طرح تونل کوهرنگ یک، ۲ و ۳ به زایند رود با ظرفیت ۳۰۰، ۲۵۰ و ۲۵۰ میلیون متر مکعب در سال به بهره برداری رسیده اند.او در ادامه با بیان اینکه طرح های سد کمال صالح برای انتقال آب از رودخانه تیره به استان اراک با ظرفیت ۶۵ میلیون متر مکعب در سال اجرا شده است، افزود: طرح بهشت آباد از کوهرنگ به بهشت آباد با ظرفیت سالیانه ۵۸۰ میلیون مترمکعب آماده اجرا است، همچنین طرح سد و تونل گوکان به زاینده رود با ظرفیت ۲۰۰ میلیون مترمکعب طی یکسال، طرح سولگان از رودخانه کارون به رفسنجان با ظرفیت سالیانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب و سد شهید و سد بیده هر دو از خرسان به آباده و نجف آباد با ظرفیت سالیانه ۶۰ و ۲۳۰ میلیون متر مکعب در دست مطالعه هستند.

نمایندگان خوزستان اجازه اجرای طرح انتقال آب را نمی‌دهند
سید کریم حسینی نماینده مردم اهواز، باوی، کارون و حمیدیه در مجلس شورای اسلامی  گفت: بحث انتقال آب یکی از محور‌های اصلی و اولویت‌های کاری درمدت ۴ سال حضور در مجلس به عنوان نمایندگان مردم و زبان گویای آن‌ها می‌دانیم و همه ۱۸ نماینده خود را موظف به پیگیری و رصد موضوع کرده ایم تا اطمینان حاصل شود که پروژه‌هایی که برای انتقال آب وجود دارد، از سو و جهت خاصی دوباره شروع به کار نکنند.او افزود: ما می‌دانیم که پشت پرده انتقال آب، یک سری نشست‌ها و پیگیری‌ها صورت می‌گیرد و به دلایل مختلف و شواهد و قرائن از ابتدای تصدی به عنوان نماینده مردم در مجلس تا کنون، اعتمادی به قول و وعده‌هایی برخی از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه در این زمینه نداریم، به همین دلیل به صورت مستمر بحث انتقال آب و جلوگیری از تصویب و اجرای آن که روی میز شورای عالی آب به ویژه وزارت نیرو است، را در دستورکار قرار داریم و تا از عملیاتی آن‌ها جلوگیری کنیم.

هیچ منطق و آینده نگری انتقال آب را نمی‌پذیرد
حسینی بیان کرد: طی روز‌های گذشته نیز مجدد نغمه‌هایی از مطالعات آب، مشکلات آن و... شنیده می‌شود، ما اعتقاد داریم که این اعتباراتی که دولت و وزارت نیرو برای برخی از استان‌ها علیرغم اینکه همه مردم استان‌های همجوار حق بهره مندی از آب شرب را دارند، ولی هیچ منطقی و آینده نگری این را نمی‌پذیرد که خوزستان با جمعیت ۵ میلیون نفری، ظرفیت‌های متعدد تولید، دارا بودن جلگه مستعد ۴ فصل، کشاورزی و دامپروری دچار مشکل شود.نماینده مردم اهواز، باوی، کارون و حمیدیه در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: علیرغم بحث انتقال این مایه حیاتی به سایر استانها، اما بسیاری از روستا‌ها در استان خوزستان و حتی مناطق شهری با مشکل تامین آب شرب پایدار و سالم مواجه هستند، کشاورزان استان برای کشت‌های فصلی مشکلات متعددی دارند، همچنین در زمینه تامین حقابه و رودخانه‌های موجود و خلیج فارس که همه ما به نوعی مسئولیتی برای حفظ و بقای آن بر عهده داریم، به خوبی رعایت نشده و هنوز مشکلات پابرجا است.

انتقال آب و تخصیص اعتبار اقدامی غیرکارشناسی و غیرمنطقی است
این مقام مسئول تصریح کرد: همانطوری که همه ما در قبال تامین آب شرب همه مردم در کشور مسئول هستیم، به همان اندازه مسئولیت خطیر برای حفظ تالاب ها، محیط زیست، منابع طبیعی، خلیج فارس و تامین آب اهالی استان خوزستان بر گردن دارند، اما وقتی ما با چنین وضعیتی در زمینه تامین آب موردنیاز بخش‌های مختلف مواجه هستیم، قطعا صحبت از انتقال آب از رودخانه کارون و سرشاخه‌های آن و تخصیص اعتبار برای اجرای آن امری غیرکارشناسی، غیرمنطقی، مخرب و مخالف با مطالبه مردم است.او افزود: ما به عنوان نمایندگان مردم موظف هستیم این مطالبه را با صدایی بلند و رسا از مجاری رسمی و قانونی و جهت‌های مختلف پیگیر باشیم و در هر مرحله‌ای اقدامی بر خلاف خواسته مردم عمل شود، صدای خود را بلندتر می‌کنیم، ضمن اینکه همه مسئولان دولتی و فرهنگی و اجتماعی موظف هستند از مطالبات مردم و منابع و منافع خوزستان با قاطعیت و جدیت دفاع کنند تا با مشکلات بعدی مواجه نشویم.

بی اعتنایی دولت برای اختصاص اعتبار به جهت رفع مشکلات فاضلاب
سید کریم حسینی درخصوص تخصیص اعتبار و تصویب آن برای انتقال آب از رودخانه کارون و سرشاخه‌های آن گفت: با توجه به اینکه اهالی بسیاری از روستا‌ها و بیش از ۱۰ شهر در خوزستان و تعدادی از مناطق در کلانشهر اهواز با مشکل آبگرفتگی‌ها و فرسودگی شبکه فاضلاب دست و پنچه نرم می‌کنند، ولی از محل حوادث غیرمترقبه مبالغی اختصاص داده می‌شود، این در حالی است که درخواست از وزارت کشور و این وزارتخانه از مجلس برای تامین حداقل اعتبار برای تامین پمپ‌های ایستگاه‌های پمپاژ و رفع مشکلات آبگرفتگی معابر و منازل که نامه آن نیز وجود دارد، همزمان با سایر استان‌ها شده است.او ادامه داد: علیرغم اینکه همزمان با تخصیص اعتبار به انتقال آب برای سایر استانها، تامین اعتبار برای رفع بحران آبگرفتگی‌ها در خوزستان درخواست شده، اما تاکنون هیچ اقدامی از سوی دولت برای اعتبار و بودجه اجرایی نشده است، اگر دولت و مسئولان دولتی اقدامی برای سوءمدیریت‌ها و انتصاب‌های اشتباه در استان انجام ندهد و جبران نکنند، حداقل انتظار می‌رود برای تامین بودجه از محل اعتبارات حوادث غیرمترقبه برای استان‌هایی در نظر گرفته اند، برای خوزستان نیز اجرایی نمایند.

چرا آب برای روستا‌ها نیست، ولی برای انتقال به سایر استان‌ها وجود دارد؟
حسینی با بیان اینکه باید تخصیص اعتبار از محل‌های مذکور برای استان‌هایی از جمله خوزستان و سیستان و بلوچستان که در صدر نیاز به بودجه هستند، عملیاتی شود، گفت: وقتی صحبت از طرح‌های غیرکارشناسی، غیرمنطقی و مطالعه نشده به میان می‌آید، به مسائلی نظیر نبود آب در مناطق شهری و روستایی، آبرسانی با تانکر، تامین نشدن حقابه تالاب ها، اعمال محدودیت‌های کشت به ویژه در فصل تابستان، خشک شدن بخش‌هایی از رودخانه‌های استان و... اشاره می‌شود.او به مطرح شدن این مشکلات در مجلس و با مسئولان کشوری اشاره کرد و بیان داشت: بسیاری از مسئولان به این موضوع اذعان کرده اند که اینگونه طرح‌ها توجیه و پیوست زیست محیطی ندارند، مطالعه کارشناسی آن‌ها صورت نگرفته است، همچنین فاقد پیوست اجتماعی، امنیتی و... هستند، بنابراین اختصاص اعتبار و بودجه برای آن‌ها نیز اقدامی خطا و نابجا است.نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی در پایان اظهار کرد: به مردم خوزستان، کشاورزان، دامداران و فعالان در بخش صنعت و... این اطمینان را می‌دهیم که به هیچ عنوان اجازه انتقال آب از رودخانه کارون و سرشاخه‌های آن به سایر استان‌ها را نمی‌دهیم و آبرو و همه تمرکز و تلاش خود طی دوره خدمت ۴ ساله برای رفع مشکلات در زمینه‌های مختلف به ویژه تامین آب و رفع مشکل عظیم آبگرفتگی‌ها در مناطق مختلف روستایی و شهری علیرغم مواجهه با هجمه‌ها و مخالفت‌ها از سوی سایرین به کار خواهیم گرفت.تنها تصویری که می‌توان از پیامد‌های انتقال آب از رودخانه کارون و سرشاخه‌های آن ترسیم کرد، مرگ خوزستان ناشی از نابودی کشاورزی، دامداری و صنعت است، خوزستان به کارون خروشان و تالاب‌ها زنده است، مردم اهواز با عطر کارون نفس می‌کشند، با شنیدن نجوای آن آرامش می‌گیرند و از جرعه جرعه آن سیراب می‌شوند، حیات را از خوزستان نگیرید، رودخانه نباشد، این استان پهناور از نفس می‌افتد...