درجه نابرابری در دوران روحانی

گروه اقتصادی: بررسی‌ها نشان می‌دهد ضریب جینی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم افزایش را تجربه کرده است، به بیان دیگر در دوران زمام داری حسن روحانی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم نابرابری درآمدی افزایش یافته است. اما با این وجود میانگین ضریب جینی در دولت روحانی از میانگین ضریب جینی در سال‌های پس از انقلاب پایین‌تر است. حال چگونه ممکن است با وجود افزایش ضریب جینی در هشت ساله گذشته هنوز هم میانگین ضریب جینی در این دوره از میانگین چهل سال گذشته پایین‌تر است؟ در ادامه گزارش به پاسخ این سوال و روند ضریب جینی در دولت روحانی پرداخته شده است.

افزایش نابرابری در دولت روحانی
ضریب جینی شاخصی است که در اقتصاد برای سنجش نابربری در توزیع درآمد در جامعه از آن استفاده می‌شود. این ضریب عددی بین صفر و یک است، هرچه این عدد به صفر نزدیک‌تر باشد وضعیت توزیع درآمد در جامعه بهتر و هرچه به یک نزدیک باشد نابرابری درآمدی در جامعه بیشتر است.ضریب جینی در ابتدای دولت یازدهم ۰.۳۶۵ بوده است، این رقم در پایان سال ۹۹ به ۴ رسیده است. به طور کلی از سال ۹۲ تا ۹۹ ضریب جینی در اقتصاد و جامعه ایران روند صعودی داشته است. به بیان دیگر در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی نابرابری درآمدی در کشور بیشتر شده است.

بالاترین ضریب جینی در دولت روحانی
به طوری کلی ضریب جینی سال ۹۹ با ضزیب جینی سال ۹۷ تفاوت محسوسی با یکدیگر ندارند، اما چنانچه بنا داشته باشیم به طور دقیق و ریز بینانه بررسی کنیم، ضریب جینی در سال ۹۷ بالا‌تر از ضریب جینی سال ۹۹ بوده است. اما در میان این دو سال ضریب جینی در سال ۹۸ به پایین‌تر از ۴ رسید، علت کاهش ضریب جینی در سال ۹۸ چه می‌تواند باشد؟

در سال ۹۸ پس از اصلاح یارانه انرژی یا همان افزایش قیمت بنزین در آبان ماه باعث گردید تا دولت به گروه‌ها و دهک‌ها کم درآمد جامعه در ۵ ماه پایانی سال یارانه‌ای را تحت عنوان یارانه معیشتی اعطا شد. این یارانه نقدی به دهک‌های فقیر جامعه باعث گردید تا ضریب جینی در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ به طور جزئی کاهش پیدا کند.

چرایی افزایش ضریب جینی در دولت روحانی
میانگین ضریب جینی از سال ۶۳ تا سال ۹۹ حدود ۰.۴۱۷ است، همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد نرمال ضریب جینی در اقتصاد ایران حدود ۴ است؛ بنابراین عملکرد دولت روحانی در خصوص ضریب جینی نامناسب نبوده است.

اما علت افزایش این ضریب در دولت وی چیست؟
توزیع یارانه نقدی به طور کلی باعث کاهش در ضریب جینی می‌شود، چراکه این مبلغ افزایش درآمدی که به طور نسبی برای افراد فقیر جامعه اجاد می‌کند به نسبت افراد ثروتمند جامعه بیسار بیشتر است؛ که همین امر باعث کاهش نابرابری می‌شود. در ابتدای دهه ۹۰ در راستای طرح هدفمندی یارانه‌ها به مردم یارانه نقدی اعطا شد و این موضوع باعث کاهش چشمگیر در ضریب جینی شد. در سال‌های بعدی به علت وجود تورم و ثابت ماندن یارانه نقدی، اثر درآمد یارانه کم رنگ گشته و ترازو توزیع درآمد در ایران دوباره به حد نرمال خود بازگشت. به بیان دیگر اثر یارانه نقدی در دولت روحانی به علت تورم خنثی شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ضریب جینی دقیقا در همان سطحی قرار دارد که در سال قبل از هدفمندی یارانه‌ها بوده است.

کاهش در ضریب جینی لزوما به معنی بهبود وضعیت فقرا در جامعه نیست. همچنین تغییر نکردن ضریب جینی نیز لزوما به معنی ثابت بودن توزیع درامد در درون جامعه نیست. به عنوان مثال ممکن است تغییر در درآمد درهک‌ها میانی به شکلی رخ دهد که به لحاظ ریاضی و هندسی تغییری در ضریب جینی رخ ندهد. از همین در تحلیل‌های نابرابری از شاخص سهم بیست درصد فقیذ جامعه و نسبت درآمد بیست درصد ثروتمند جامعه به بیست درصد فقیر جامعه استفاده می‌شود.