آخرین روز زندگی دایناسور‌ها چگونه بود؟

این جزئیات توسط یک تیم بین المللی از محققان پس از بررسی مقاطع نازک، اسکن‌های پرتو ایکس سنکروترون با وضوح بالا و سوابق ایزوتوپ کربن استخوان ماهیانی که کمتر از ۶۰ دقیقه پس از برخورد سیارک مرده بودند، به دست آمد. این تیم یافته‌های جالب توجه خود را در نشریه معتبر Nature منتشر کرده اند.

محققان دانشگاه اوپسالا در سوئد، دانشگاه Vrije (VU) در آمستردام، دانشگاه Vrije در بروکسل (VUB) و مرکز تابش سنکروترون اروپا (ESRF) در فرانسه که در این تحقیق مشارکت داشتند، برای یافتن علت انقراض دایناسور‌ها به محل منحصر به فرد Tanis در داکوتای شمالی (ایالات متحده) روی آوردند. در این مکان دانشمندان با بررسی پارو ماهی‌ها و ماهیان خاویاری فسیل شده متوجه شدند که این جانداران قربانیان مستقیم برخورد شهاب سنگ Chicxulub بودند، اما نکته جالب‌تر این بود که دیرنه شناسان توانستند آخرین روز حیات دایناسور‌ها را نیز مشخص کنند.

این برخورد صفحه قاره را تکان داد و باعث ایجاد امواج عظیم در توده‌های آبی شد. این امواج حجم عظیمی از رسوبات را جمع کرد که ماهی‌ها را در خود فرو برد و آن‌ها را زنده به گور کرد. این در حالی است که کمتر از یک ساعت پس از برخورد باران نیز شروع به باریدن کرده است. همچنین ماهی‌های فسیلی در سایت تانیس به طور بکر حفظ شدند و استخوان‌های آن‌ها تقریباً هیچ نشانه‌ای از تغییر ژئوشیمیایی را نشان نمی‌داد. داده‌های اشعه ایکس سنکروترون، که در دسترس همه برای کاوش قرار می‌گیرد، تأیید می‌کند که کروی‌های ضربه‌ای فیلتر شده هنوز در آبشش‌هایشان گیر کرده‌اند و حتی بافت‌های نرم هم حفظ شده اند.

استخوان‌های این ماهی‌ها برای بازسازی آخرین فصل دوره کرتاسه مورد مطالعه قرار گرفتند. سوفی سانچز از دانشگاه اوپسالا و ESRF می‌گوید: «این استخوان‌ها مانند درختان رشد فصلی را ثبت می‌کنند». جرون ون، نویسنده ارشد این پژوهش و استاد دانشگاه VU در آمستردام، می‌گوید: حلقه‌های رشد بازیابی شده نه تنها تاریخ زندگی ماهی‌ها را ثبت کردند، بلکه آخرین فصل دوره کرتاسه و بنابراین فصلی را که در آن انقراض فاجعه بار رخ داد، ثبت کردند.

یک سری شواهد دیگر نیز از طریق توزیع، شکل‌ها و اندازه‌های سلول‌های استخوانی ارائه شد، که مشخص می‌کند با فصول نیز در نوسان هستند. در همه ماهی‌های مورد مطالعه، تراکم و حجم سلول‌های استخوانی را می‌توان در طول چندین سال ردیابی کرد. دنیس ووتن از دانشگاه اوپسالا می‌گوید که این موارد در حال افزایش بودند، اما هنوز در طول سال مرگ به اوج خود نرسیده بودند. یکی از پاروماهی‌های مورد مطالعه تحت آنالیز ایزوتوپ کربن پایدار قرار گرفت تا الگوی تغذیه سالانه خود را فاش کند. در دسترس بودن زئوپلانکتون، غذای اصلی این ماهی ها، به صورت فصلی در نوسان بود و بین بهار و تابستان به اوج خود می‌رسید.

سوزان وردگال وارمردام از دانشگاه VU آمستردام نیز توضیح می‌دهد: «این افزایش موقت زئوپلانکتون بلعیده شده، اسکلت شکارچی خود را با ایزوتوپ کربن سنگین‌تر 13C نسبت به ایزوتوپ کربن سبک‌تر 12C غنی کرد.» ملانی دورین از دانشگاه اوپسالا و VU آمستردام و نویسنده اصلی این مطالعه استنباط می‌کند: «سیگنال ایزوتوپ کربن در طول رکورد رشد این ماهی پارویی تأیید می‌کند که فصل تغذیه هنوز به اوج نرسیده است و بنابراین مرگ آن در فصل بهار رخ داده است.»

انقراض دسته جمعی پایان دوره کرتاسه، یکی از بزرگترین انقراض‌ها در تاریخ حیات کره زمین است که شاهد نابودی همه دایناسور‌های غیر پرنده، پتروسورها، آمونیت‌ها و بیشتر خزندگان دریایی بود، در حالی که پستانداران، پرندگان، کروکودیل‌ها و لاک پشت‌ها توانستند از این نابودی جان سالم به در ببرند. از آنجایی که ما اکنون می‌دانیم که انقراض باید به طور ناگهانی در بهار نیمکره شمالی آغاز شده باشد، شروع به درک این موضوع کردیم که این رویداد در طول مراحل حیاتی حساس آخرین موجودات کرتاسه، از جمله شروع چرخه‌های تولید مثل رخ داده است. همچنین از آنجایی که پاییز نیمکره جنوبی با بهار در نیمکره شمالی مصادف است، فرآینده آماده سازی برای سپری کردن زمستان ممکن است از موجودات نیمکره جنوبی در برابر این رویداد انتقراض محافظت کرده باشد.
ملانی دورین از این داده‌ها نتیجه می‌گیرد: «این یافته بسیار مهم به کشف این که چرا اکثر دایناسور‌ها از میان رفتند در حالی که پرندگان و پستانداران اولیه موفق به فرار از انقراض شدند، کمک می‌کند.» توضیحات مفصل‌تر این تحقیق همچنین در کتابی به نام؛ «پادشاهی دایناسور‌ها که در بهار پایان یافت: مکاشفه‌هایی از استخوان‌های ماهی که هنگام برخورد سیارک مردند»، نیز قرار گرفته است.