برجام احیا نشود چه اتفاقی برای اقتصاد می‌افتد؟

گروه اقتصادی: نماینده اروپا در روز جمعه اقدام به توقف مذاکرات برجام کرد. جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توییتر نوشت: «به دلیل عوامل خارجی به مکث در گفتگو‌های وین نیاز است. متن نهایی اساسا آماده و روی میز است. به‌عنوان هماهنگ‌کننده، من به همراه تیمم به ارتباط با همه اعضای برجام و ایالات متحده برای غلبه بر وضعیت فعلی و توافق ادامه خواهم داد.»

اگرچه گفته شده است که روند مذاکرات بعد از این وقفه، ادامه خواهد داشت، اما نگرانی‌ها از نرسیدن به توافق همچنان وجود دارد و زمزمه‌های عدم احیای برجام، اما و اگر‌هایی را به راه انداخته است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که اگر مذاکرات ادامه نیابد اقتصاد ایران همانند سال‌های گذشته از مزایای برجام بی‌بهره خواهد ماند.

هادی حق‌شناس، کارشناس مسائل اقتصادی  به بررسی محروم ماندن ایران از مزایای برجام در سال‌های گذشته و وضعیت پیش‌رو پرداخت و در این باره گفت: حدوداً نزدیک به یازده ماه از شروع مذاکرات برجام میگذرد بخشی از این مذاکرات را دولت دوازدهم و ادامه آن را دولت سیزدهم انجام داد. متاسفانه از زمان خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷ تا به امروز ما از مزایای برجام استفاده نکرده‌ایم، در این مدت نقل و انتقالات پولی کشور دچار مشکلات بیشماری شد و خسارت عدم اجرای برجام صد‌ها میلیارد دلار در اقتصاد ایران برآورد شد.

وی افزود: بعد از رفتن ترامپ و آمدن بایدن یک فرصت برای احیای برجام فراهم شد. شاید اگر دولت قبلی برجام را با جدیت ادامه می‌داد و یا دولت فعلی سریع‌تر مباحث برجام را شروع می‌کرد امروز برجام احیا شده بود. چراکه یکی از اصلی‌ترین وعده‌های دولت جدید امریکا بازگشت به برجام بود. به هر حال تاخیر در احیای برجام پیامد‌های منفی را برای اقتصاد ایران به دنبال داشته است.

این کارشناس اقتصادی در ادامه صحبت‌هایش به کند شدن روند مذاکرات اشاره کرد و گفت: ما اکنون در شرایطی قرار داریم که جنگ میان روسیه و اوکراین اتفاق افتاده و روس‌ها هم رسما اعلام کرده‌اند به شرطی اسناد برجام را امضا می‌کنند که تحریم خودشان در ارتباط با برجام و ایران رفع شود و یک تضمین کتبی از امریکایی‌ها خواسته‌اند. بر اساس اطلاعاتی که منتشر شده است به نظر می‌رسد که آن عامل خارجی که درخصوص عدم احیای برجام بیان کرده‌اند همان روسیه باشد و این مسئله روند حرکتی برجام را با مشکل روبه‌رو کرده است.
اگر برجام احیا شود...

حق‌شناس با اشاره به تغییرات ایجاد شده در اقتصاد کشور پس از احیای برجام ادامه داد: اگر برجام تا پایان سال احیا شود طبیعی است که ما می‌توانیم تغییرات اساسی را در اقتصادمان شاهد باشیم و از مزایای آن استفاده کنیم. به عنوان نمونه با توجه به اینکه قیمت نفت به بالای ۱۰۰ دلار رسیده است می‌توانیم نفت‌مان را با قیمت بالا فروخته و پول ناشی از فروش آن را وارد کشور کنیم. علاوه‌بر فروش نفت، می‌توانیم بسیاری از فرآورده‌های پتروشیمی را نیز به فروش برسانیم، از سوی دیگر حباب قیمت برخی از کالا‌ها مثل خودرو در بازار داخلی نیز از بین خواهد رفت و بازار ارز نیز به تعادل خواهد رسید. برای بررسی تاثیر برجام بر اقتصاد می‌توانیم به بازار سرمایه در هفته گذشته اشاره کنیم هفته گذشته هنگامی که اخبار خوشی از احیای برجام منتشر شد ما شاهد سبز شدن شاخص بورس بودیم. اما اگر برجام احیا نشود بدون شک نرخ دلار افزایشی خواهد بود و دیگر نمی‌توان انتظار کاهش تورم را داشت.

وی اظهار کرد: افزایش قیمت نفت منجر به افزایش قیمت بنزین در آمریکا می‌شود. وقتی که قیمت بنزین در آمریکا افزایش یابد، تورم در این کشور بالا می‌رود. به بیانی دیگر قیمت بنزین یک لنگر برای تورم در آمریکا است. در ایران قیمت دلار یک تلنگر برای سیاست‌های پولی و مالی به حساب می‌آید. هنگامی که اخلال در اقتصاد ایران ایجاد شد و تحریم‌ها محدودیت‌هایی را به وجود آورد قیمت دلار بالا رفت و صادرات نفتی و غیرنفتی ما با مشکلاتی همراه شد. پس با احیای برجام و رفع تحریم‌ها این مشکلات تا حدودی حل می‌شود.

ایران نیازمند یک تصمیم هوشیارانه
این کارشناس اقتصادی گفت: تیم مذاکره‌کننده ایران و تصمیم‌گیران در خصوص احیای برجام باید یک تصمیم هوشمندانه و هوشیار داشته باشند. چرا که هر تصمیمی که امروز گرفته شود تنها در خصوص احیای برجام نبوده و روابط سیاسی ایران با خارج از مرز‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. هوشیاری تصمیم‌گیران در این لحظه حساس، بسیار اهمیت دارد و امیدواریم که تصمیمات گرفته شده بتواند به داد منافع کشور برسد.حق‌شناس در پایان با تاکید بر زودتر به نتیجه رسیدن برجام گفت: تمام طرف‌های مذاکره‌کننده برجام به دنبال منافع ملی خودشان هستند لذا اگر دغدغه ما نیز منافع ملی‌مان باشد طبیعتاً تصمیم‌گیری راحت خواهد بود، اما باز هم تاکید می‌کنم که ما نیاز به یک تصمیم‌گیری هوشمندانه داریم تا بتوانیم از این مقطع حساس به سلامت عبور کنیم.

شکست برجام یعنی ایجاد اختلال در اقتصاد ایران
مرتضی افقه، اقتصاددان نیز با اشاره به بررسی شرایط اقتصاد ایران در صورتیکه برجام احیا نشود پرداخت و در این‌باره گفت: متاسفانه اگر برجام احیا نشود ما شاهد اختلال در تمام بازار‌های اقتصادی ایران خواهیم بود. دولت عملاً برای بودجه خود هیچ منابعی ندارد و تمام ذخایری که می‌توانست از آن استقراض کند ظرفیتشان تکمیل شده است. از سوی دیگر امکان استقراض خارجی به دلیل روابط سیاسی نامناسبی که با دیگر کشور‌ها دارد وجود ندارد بنابراین اگر برجامی در کار نباشد کسری بودجه شدیدی در انتظار اقتصاد کشور خواهد بود. به خصوص که آقایان با فرض تمام شدن ماجرای برجام حقوق کارکنان را با رقم‌های بالایی برای سال آینده بسته‌اند.

وی افزود: من گمان می‌کنم برای مدیریت شرایط باید در بودجه سال آینده تجدیدنظر شود، اما حتی اگر تجدیدنظری هم داشته باشند در صورت عدم احیای برجام دولت در تنگنای شدید اقتصادی قرار خواهد گرفت.این استاد دانشگاه در ادامه به افزایش نرخ ارز اشاره کرد و در این باره گفت: شکست برجام در ابتدا خود را در نرخ ارز و طلا نشان خواهد داد. فعلاً خبری از شکست برجام منتشر نشده است، اما اگر گمانه‌زنی‌ها در مورد شکست برجام صحت داشته باشد تبعات غیرمنتظره‌ای برای اقتصاد و جامعه کشور به همراه خواهد داشت.

در صورت عدم احیای برجام، تورم بالا حفظ خواهد شد
افقه همچنین به نرخ تورم اشاره کرد و در این باره ادامه داد: نمی‌دانم گفتن این مسائل برای جامعه خوب است یا خیر، اما از آنجایی که دولت هیچ پولی ندارد، واحد‌های تولیدی ما دچار مشکلات جدی هستند و فعالیت‌شان به شدت کاهش پیدا کرده و روابط خارجی همچنان با چالش‌های بیشماری مواجه بوده است بنابراین تورم بالای ما در صورت عدم احیای برجام برای سال آتی حفظ خواهد شد.

وی افزود: دولت ادعا می‌کند که به اندازه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت صادر می‌کند اگر این رقم واقعی باشد هنگامی که مذاکرات شکست بخورد احتمالاً صادرات این رقم هم متوقف خواهد شد و اگر متوقف شود تبعات شدیدتری در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود. این در حالی است که اگر ایران بتواند حتی در صورت عدم احیای برجام این مقدار نفت را به فروش برساند با توجه به افزایش نرخ نفت می‌توان امید داشت که شوک شدید آنطور که پیش‌بینی می‌شود اتفاق نیافتد، اما متاسفانه من آنچنان مطمئن نیستم که در صورت شکسته برجام اجازه دور زدن تحریم‌ها و فروش نفت به ایران داده شود.