برجام، منافع روسیه و منافع ملی ما

 گروه سیاسی: رونامه مستقل نوشت: توافق برجام پس از مذاکرات طولانی در تیرماه سال ۹۴ حاصل شده بود، اما آمریکا در اردیبهشت سال ۹۷ به‎صورت یکجانبه از این توافق خارج شد. ایران نیز پس از مدتی فرصت دادن به دیپلماسی، متقابلاً در پنج مرحله تعهدات هسته‎ای خود را کاهش داد تا اینکه در دیماه ۹۸ طی بیانیه‎ای اعلام کرد هیچ محدودیتی را در حوزۀ عملیاتی هسته‎ای رعایت نمی‎کند. توافقی که در زمان یک رئیس جمهور دموکرات آمریکا صورت گرفته بود در زمان یک رئیس جمهور جمهوری‎خواه آمریکا فسخ شد. با روی کار آمدن رئیس جمهور جدیدی از حزب دموکرات، موضوع احیای برجام مجدداً مورد توجه قرار گرفت. از این سو در ایران مذاکرات برای بازگشت به توافق در دولت موسوم به اصلاح‎طلب روحانی، پیشرفت‎های چشمگیری داشت.
سنگ‌اندازی‎ها از سوی مخالفان داخلی برجام و نزدیکی زمان انتخابات ریاست جمهوری در ایران موجب شد مذاکرات تا روشن شدن نتیجۀ انتخابات ایران به تعویق بیفتد. پس از روی کار آمدن دولت موسوم به اصولگرا، با توجه به اینکه ایران پیش از خروج یکطرفۀ آمریکا از برجام به کلیۀ تعهدات خود پایبند بود و فقط پس از خروج آمریکا تعهدات خود را کاهش داد، در موقعیت و موضع حقوقی برتری در مذاکرات قرار گرفت. استفادۀ بهینه از این موقعیت حقوقی بر ‎عهدۀ دولت جدید قرار گرفت. پس از گذشت هفت ماه از مذاکرات برجامی، در روز‌های پایانی برای تصمیم گیری نهایی چالش جدیدی برای پایان دادن به مذاکرات پدید آمد. موضوع از این قرار است که یکی از اعضای مذاکره کننده در برجام، یعنی روسیه، با تهاجم به اوکراین مذاکرات را به‎حالت تعلیق در آورد. روسیه گویا اشغال اوکراین را به سهولت منضم کردن کریمه به‎خاک خود تصور می‎کرد. حملۀ یک ابرقدرت به کشور همسایۀ کوچک خود، با مقاومتی ستودنی از سوی مردم آن کشور مواجه شده است.
وضعیت ایران به عنوان یکی از کشور‌های تحت تحریم به عنوان دارندۀ دومین ردیف ذخایر گازی جهان، برکنار از هرگونه مداخله‎ای در این تنش‌ها، ناخواسته و بدون هر تلاشی در شرایط ممتازی قرار گرفته است که می‎تواند تحولی اساسی را در زندگی پر محنت مردم خود ایجاد کند. ونزوئلا هم به عنوان یک کشور نفت‎خیز و در شرایط تحریمی مشابه ایران، در موقعیت مناسبی واقع شده است به نحوی که هیأتی اقتصادی از سوی آمریکا به ونزوئلا اعزام شد تا با جاری کردن جریان نفت آن کشور به بازار جهانی، بخشی از نفت تحریم شدۀ روسیه جبران شود. در مورد ایران وزیر خارجۀ روسیه در اظهار نظری خواستار تضمین کتبی آمریکا برای معاف شدن روسیه از تحریم‌هایی شده است که مربوط به همکاری هسته‎ای آیندۀ آن کشور با ایران است.
این اظهار نظر ادامۀ مذاکرات برجامی را در هاله‎ای از ابهام قرار داد. سفر پیش‎بینی نشدۀ وزیر خارجۀ ایران به مسکو و پس از انجام مذاکرات دو طرف، در مصاحبۀ مطبوعاتی مشترکی که طرفین داشتند، امیر عبداللهیان وزیر امور خارجۀ ایران به ادامۀ همکاری روسیه در مذاکرات اشاره کرد، لاوروف نیز اظهار داشت که از آمریکا تضمین کتبی در این مورد گرفته است.
اینکه وزیر خارجۀ روسیه از هر کورسویی برای حفاظت از منافع ملی کشورش بهره‌برداری بکند امری بدیهی و پذیرفته است. اما در چنین شرایطی، آیا ایران هم منطبق با منافع ملی کشورمان عمل می‌کند؟ این سؤالی در خور تأمّل است. مردم ایران رسماً آگاه نیستند که چه اتفاق جدیدی در اقلیم کردستان افتاده و در مورد میزان خسارت‎های وارده به ایران، مکان و زمان آن خسارت‌ها اطلاعی رسمی در اختیار ندارند. در مورد اینکه آیا پاسخ تلافی‎جویانه موفق و متناسب با تجاوز بوده و در مکان مناسب تلافی شده است، ابراز نظری نمی‎توان کرد. مفروض بر اینکه پاسخ این پرسش‌ها کاملاً قانع کننده باشند، در مورد زمان انتخابی برای این انتقام، با توجه به شرایط پیش‎گفته تردید‌های جدی وجود دارد.
سخن پایانی اینکه گفته شده است مسائل سیاسی برای مردم اهمیتی ندارد. این مسائل فقط دغدغۀ خواصی از مردم است، گفتاری است پذیرفتنی. حال اگر این خواص بخواهند دغدغه ‎‎های خود را در مورد منافع حیاتی کشور مطرح کنند، در غیاب احزاب و نمایندگان واقعی اکثریت مردم، در کجا می‎توانند موضوع را مطرح کرده و پاسخ بخواهند؟