تفاوت نگاه روحانی و رئیسی به اولویت‌ها

گروه سیاسی: تنها چند هفته پس از اجرای برجام، روحانی برای امضای قراردادهای تجاری به ارزش میلیاردها دلار به اروپا سفر کرد. اما سیاست خارجی رئیسی بر بهبود روابط با همسایگان ایران، و همچنین روسیه و چین متمرکز شده نه ایالات متحده و اروپا.
هنری روم معاون رئیس تحقیقات گروه اوراسیا در مقاله‌ای برای فارن‌افرز با عنوان «محدودیت‌های یک توافق هسته‌ای جدید»، با طرح این پرسش که «چرا ایرادات توافقنامه اصلی حل نشده باقی می‌مانند؟»، چشم‌انداز توافق احتمالی جدید را ترسیم کرده و آنچه بقای آن را در آینده تهدید می‌کند شرح داده است.
در سال ۲۰۱۶، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران از این توافق به عنوان لحظه‌ای تحول آفرین در روابط ایران با جهان به خصوص با ایالات متحده و متحدانش دفاع کرد. تنها چند هفته پس از اجرای این توافق، روحانی برای امضای قراردادهای تجاری به ارزش میلیاردها دلار به اروپا سفر کرد. اما سیاست خارجی رئیسی بر بهبود روابط با همسایگان ایران، و همچنین روسیه و چین متمرکز شده نه ایالات متحده و اروپا.رییسی احتمالا برای تحقق اقتصاد مقاومتی، فعالیت‌هایش را دو چندان خواهد کرد- منابع به دست آمده به واسطه کاهش تحریم‌ها را نه برای ایجاد یکپارچگی با اقتصاد جهانی بلکه برای تقویت ظرفیت ایران جهت مقاومت در برابر شوک‌های حاصل از تحریم‌های آینده اختصاص خواهد داد.
سال گذشته برخی از ناظران انتخاب رئیسی را لحظه رفتن نیکسون به چین توصیف کردند. با این حال، با آشکارتر شدن آسیب پذیری توافق، رئیسی ممکن است از این توافق برای برافروختن آتش نارضایتی علیه واشنگتن بهره‌برداری کند.شرکت‌های اروپایی و برخی از بنگاه‌ها و شرکت‌های آسیایی نسبت به بادهای مخالف اقتصادی و سیاسی حساسیت بیشتری دارند. ایران ممکن است در یک شرط بندی مدعی شود که شرکت‌های و بانک‌های چین و روسیه به عنوان شرکای بهتری عمل خواهند کرد هرچند مشخص نیست که آیا این کشورها اقتصاد ایران را تقویت خواهند کرد یا خیر. حمله مسکو به اوکراین، اقتصاد روسیه را درگیر رکود شدید کرده است و دلایل اندکی وجود دارد که بر مبنای آنها باور کنیم شرکت‌های روسیه پول نقد برای سرمایه گذاری در ایران صرف کنند.
شرکت‌های چینی نیز به نوبه خود ممکن است در باب بازگشت به ایران گام‌های محتاطانه‌تری بردارند. توافق ۲۵ ساله‌ای که میان پکن و تهران در سال ۲۰۲۱ منعقد شد، می‌تواند نقشه راهی برای تعامل بیشتر باشد، حتی اگر رسانه‌های آمریکایی به طور معمل در باب اهمیت و بهای آن اغراق کنند.با این حال، شرکت‌های چینی از مشکلات ساختار اقتصاد ایران یا خطرهای ناشی از تحریم‌های آمریکا مصون نیستند؛ حتی اگر پکن بیشتر از سایر دولت‌ها از تحقق این توافق حمایت کند.
اگرچه دولت بایدن در ابتدا قصد داشت از احیای توافق به عنوان بستری برای مذاکرات آتی با ایران استفاده کند، اما این چشم انداز مبهم به نظر می‌رسد، به خصوص اگر توافق نتواند منافعی را که ممکن است بسیاری از ایرانی‌ها انتظارش را دارند به همراه داشته باشد.مقام‌های آمریکایی و اروپایی احتمالا استدلال خواهند کرد که اگر ایران خواهان توافق پایدارتر است، می‌بایست برای دستیابی بدان مذاکره کند. اما تهران احتمالا نتیجه معکوس را ترسیم خواهد کرد.اگر ایالات متحده و متحدانش نتوانند در شرایط فعلی زمینه را برای گره‌گشایی هموار کنند، بعید است در آینده قادر به انجام چنین کاری باشند.
رایزنی و مذاکره برای احیای این توافق چالش برانگیز بود اما حفظ این توافق به احتمال زیاد دشوارتر است.