طرح ازدواج با شیعیان خارجی بیمارگونه است

گروه جامعه: روز‌های گذشته سخنانی از امیرحسین بانکی‌پور نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی منتشر شده مبنی بر اینکه با توجه به کمبود پسر مجرد در کشور، دختران مجرد با مسلمانان و شیعیان علاقه‌مند به ایران ازدواج کنند؛ تا از این طریق نه تنها توسعه فرهنگی رخ دهد و ارتباطات بین‌المللی تقویت شود، بلکه این نسبیت به هم ریخته در کشور نیز بر طرف شود.این سخنان نه تنها با واکنش منفی جامعه و به‌ویژه زنان مواجه شد که یک روز بعد از انتشار این سخن نمایندگان در صحن علنی مجلس به سخنان او واکنش نشان داده و ضمن اعتراض به بانکی‌پور از او درباره گفته‌هایش توضیح خواستند.مجموعه این واکنش‌ها بانکی‌پور را وادار به عذرخواهی کرد. او در اینباره توضیح داد که این مطالب صرفا دریک محیط آکادمیک عنوان شده و البته آنچه منتشر شده سخنان تقطیع شده او بوده است.

سخنان بانکی‌پور صیانت از زنان یا توهین به آنان
وی همچنین گفته بود: «در آن سخنرانی گفتم، طبق سرشماری سال ۹۵، یک میلیون و چهارصد هزار نفر دختر مجرد بالای ۳۰ سال داریم و ۷۰۰هزار خانمی که همسر خود را از دست دادند و یا جدا شده‌اند که جمعا دو میلیون و صد هزار نفر هستند چنانچه این‌ها بخواهند طبق عرف ازدواج با پسرهای۴ و ۵ سال بزرگتر از خودشان ازدواج کنند برای دو سوم این بانوان همسری نیست. در آن جلسه تاکید من به ازدواج همسالان بود و اینکه نباید مانع شویم، اندیشمندانی که در کشور ما زندگی می‌کنند و از نظر اعتقادی و اخلاقی با فرهنگ ما تطبیق دارند و به انقلاب ما علاقمند هستند و با یک خانم ایرانی ازدواج کنند.»

با وجود توضیحات بانکی‌پور درباره این سخنان، اما به زعم منتقدان اینگونه سخنان برای پاک کردن صورت مساله رفع فقر و تسهیل شرایط ازدواج برای جوانان است. از سوی دیگر اینگونه نسخه‌پیچی‌ها برای زنان مجرد بالای ۳۰ سال که چه بسا علاقه‌ای به ازدواج یا ازدواج به افرادی با مشخصات مدنظر بانکی‌پور ندارند، حتی در حد پیشنهاد نیز نوعی توهین به زنان تلقی می‌شود. چه آنکه درجامعه جهانی این اجازه وجود دارد که هر کس با هر فردی که می‌خواهد، با هر طرز فکری و در هر کجای جهان ازدواج کند بنابراین دیکته کردن به زنان ایرانی با افرادی با ویژگی‌های خاص ازدواج کنند توهین‌آمیز است.

از طرف دیگر این موضوع بسیار تامل‌برانگیر است که نهاد مجلس که باید جایگاه رسیدگی به آلام مردم و وضع قوانین و نظارت‌های لازم برای بهبود زندگی مردم باشد این روز‌ها تریبونی شده برای دفاع برخی ازنمایندگان ازچند همسری، کودک‌همسری، زمینه‌سازی برای معلول‌زایی بیشتر، ترغیب به فرزندآوری تحت هر شرایطی و بدون ایجاد زیرساخت‌های لازم و این روز‌ها هم وامصیبتا سردادن برای مجرد ماندن دختران، نگاه افرادی مانند بانکی‌پور به زنان آنچنان است که گویی زندگی برای دختران مجرد بالای ۳۰ سال تمام شده و تنها معنا و کارکرد زندگی زن در ازدواج خلاصه شده است.شاید بهتر باشد مجلس به جای نسخه‌پیچیدن برای دختران مجرد کمی درصدد ارتقا قوانین در حوزه زنان به لحاظ حمایت و برابر کردن وضعیت زوجین در زندگی خانوادگی باشد.

نگاه دستوری به ازدواج و تولید مثل در میان مسئولان
احمد بخارایی جامعه‌شناس  می‌گوید: انشاء کردن باید و نباید‌های زندگی به مردم از سوی افرادی که در یک چارچوب ایدولوژیک فکر می‌کنند در کشور ما به کرات مشاهده می‌شود. اینگونه دیکته کردن اصول زندگی به مردم یک روز درباره ازدواج دختران بالای ۳۰ سال است یک روز درباره فرزندآوری و خطاب به خانواده‌های ایرانی است و یک روز دیگر هم درخصوص باید و نباید رفتاری و سبک زندگی مردم است.

او ادامه می‌دهد: حرف زدن با زبان حکم و انشاء با جامعه ناشی از یک تفکر ایدئولوژیک است. این باید و نباید‌ها از شکل غلیظ تا رقیق در جامعه ما وجود دارد، صحبت‌های بانکی‌پور می‌تواند شکل رقیق این حکم دادن‌ها باشد. شکل غلیظ این نوع برخورد نیز، ایجاد قدرت‌های نظارتی مانند گشت انتظامی و امر به معروف و حتی برخورد‌های خشونت‌بار در راستای امر به معروف می‌تواند باشد.

این جامعه‌شناس تاکید می‌کند: عده‌ای از مسئولان بر اساس همین نگاه ایدئولوژیک و انشایی امروز خانواده را محور قرار داده‌اند که خمیرمایه آن ازدواج و تولید مثل است. برای فرزندآوری سیاست‌های تشویقی مانند وام، ازدواج و... وجود دارد. درعین حال نگاه این عده به تولید مثل هم انشایی و با رویکردی مکانیکی است.به گفته بخارایی، رویکرد مکانیکی نگاه از بالا به پایین و استبدادی است که در آن تنها به ارقام توجه می‌شود. پیش‌فرض غلط این عده آن است که مردم منتظر آن هستند که عده‌ای به آن‌ها دستور بدهند تا وارد مقوله پیچیده ازدواج بشوند. این پیش‌فرض‌ها هم رویکرد مکانیکی داشته و بحث فتوا، مرید و مرادی و مواردی از این دست را برای پیشبرد هدف خود در نظر می‌گیرند، هدفی که در اینجا تشکیل خانواده و افزایش جمعیت است. به بیان دیگر در دیدگاه مکانیکی دو نفر خطبه عقد را می‌خوانند و بعد به صورت مکانیکی تولید مثل می‌کنند و بعد هم خانوار باید افزایش یابد.

خمیرمایه ازدواج، ثواب و عقاب نیست
بخارایی عنوان می‌کند: این نگاه قرون وسطایی و تاریخ گذشته است که خریداری هم نداشته و ناشی از یک ذهن ناسالم است؛ بنابراین فردی که چنین سخنی را درباره ازدواج دختران بالای ۳۰ سال می‌گوید قطعا ذهنیتی اشتباه دارد. دوم آنکه آیا دختران بالای ۳۰ سال مجرد آنقدر ناتوان هستند که ببینند برای آینده زندگی آن‌ها چه نسخه‌ای پیچیده می‌شود. اگر آنقدر ناتوانند که به لحاظ ذهنی دارای مشکل بوده و ازدواج بکنند یا نه فرق زیادی نمی‌کند.
او می‌افزاید: از سوی دیگر از آنجا که خمیرمایه ازدواج شناخت و عشق و علاقه است. ازدواج با افرادی که ملیت‌های دیگری دارند رایج است؛ بنابراین خمیرمایه ازدواج ثواب و عقاب نیست. ازدواج نیاز به گفتن و توصیه کسی ندارد.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه نگاه ارگانیکی نقطه مقابل نگاه مکانیکی است، توضیح می‌دهد: در این رویکرد همانطور که اجزای بدن ضمن داشتن کارکرد‌های مختلف همگی یک واحد را تشکیل می‌دهند، خانواده نیز چنین است و هر یک از زوجین در عین داشتن هویت مستقل مانند خانواده، ملیت و ... درعین حال یک واحد یکسان هستند که خمیر مایه آن عشق و آگاهی و انتخاب و اراده است. به بیان دیگر در رویکرد مکانیکی هر جز می‌تواند کارکردی جدا از سایر اجزا داشته باشد، اما در رویکرد ارگانیکی مجموعه اجزا متحد بوده و تشکیل یک کل با کارکرد یکسان را می‌دهند؛ بنابراین این نوع سخنان تاریخ‌گذشته، بی‌فایده و بیمارگونه هستند.

او می‌گوید: همه چیز در جامعه نسبی است اگر یک زن بخواهد وارد یک زندگی تیره و تار شود ازدواج نکند بهتر است مانند اینکه طبق آمار‌ها در جامعه ما از هر ۳ ازدواج یکی به ازدواج ختم می‌شود. اگر قرار باشد فرد وارد فضایی آسیب‌زا بشود بهتر است از همان ابتدا زندگی مجردی داشته باشد. عقل سلیم بین بد و بدتر، بد را انتخاب می‌کند. مجرد بودن هم نسبت به طلاق عاطفی و طلاق واقعی بهتر است. از طرف دیگر هر موجودی برای آرامش و عشق‌ورزی و عشق گرفتن نیاز به جنس مخالف دارد بنابراین درجامعه سالم، ا زدواج و اینکه هر فردی بتواند این روند طبیعی را طی کند خوب است و می‌شود یک اتحاد ارگانیک و نه مکانیکی.

سخنان بانکی‌پور معطوف به نتیجه نیست
او در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی چند درصد جامعه ما می‌توانند به خارج از کشور رفته، با فردی آشنا شده و ازدواج کنند؟ می‌گوید: وقتی این سوال پاسخ مناسبی دارد که ذهن فرد پیشنهاد دهنده (بانکی‌پور) معطوف به آینده بوده و نگاهی کارکردگرایانه داشته باشد، اما چنین افرادی ذهنشان معطوف به نتیجه و هدف نیست بلکه معطوف به وظیفه ایدئولوژیک است. به همین دلیل هم در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و ... بر در بسته می‌کوبند. مثلا در عالم سیاست شعار‌هایی غیرقابل اجرایی می‌دهند که ناشی از ذهن ایدئولوژیک آنهاست؛ و معطوف به نتیجه نیست.

این جامعه‌شناس این سوالات را مطرح می‌کند که پیش از بیان چنین سخنانی به این موارد فکر شده است که آیا مردان شیعه در سایر کشور‌ها به لحاظ همسر در مضیقه هستند؟ آیا تعداد زنان در جامعه آنان از مردان کمتر است؟ آیا آن‌ها نیز به زنان ایرانی علاقه‌مندند؟ چنین افرادی به این سوالات فکر نمی‌کنند، زیرا به نتیجه فکر نمی‌کنند. آن‌ها معطوف به مبدا که همان باور‌های ایدولوژیکی‌شان است سخن می‌گویند نه معطوف به هدف.