توافق ایران و آمریکا بر سر برجام؛ حالا یا ۶ سال بعد؟

گروه سیاسی: امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در دیدار با یائر لاپید، نخست‌وزیر موقت جدید اسرائیل، ادعا کرد که ایران، طرفی است که حاضر به پذیرش توافق روی میز نیست، اما آنها به تلاش خود ادامه خواهند داد.مکرون در روز 5 ژولای هنگام پذیرایی از لاپید در کاخ الیزه گفت: «ایران همچنان از استفاده از فرصتی که برای انعقاد یک توافق خوب ارائه شده امتناع می‌کند. ما با هماهنگی نزدیک با شرکای خود، به تمام تلاش‌ها برای رسیدن به این هدف ادامه خواهیم داد».

برای توافق اکنون نیاز به تصمیم‌گیری است
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که در 5 ژولای با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران تماس گرفته و هشدار داده است که پنجره احیای برجام ممکن است به زودی تنگ شود.بورل در 5 ژوئیه در توییتی نوشت: «اگر می‌خواهیم توافقی را منعقد کنیم، اکنون به تصمیم‌گیری نیاز است. این هنوز امکان‌پذیر است، اما فضای سیاسی برای احیای برجام ممکن است به زودی محدود شود».از سوی دیگر ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز سه‌شنبه مدعی شد که ایران در هفته‌ها و ماه‌های اخیر بارها خواسته‌های مازاد را مطرح کرده است که فراتر از محدودیت‌های توافق هسته‌ای منعقد شده در سال 2015 است. وی بدون اشاره به فقدان اراده سیاسی کاخ‌سفید برای مقابله با مخالفان توافق در واشنگتن، گفت که خواسته‌های جدید، نشان‌دهنده عدم جدیت از طرف تهران است.

دور بعدی مذاکرات فعلاً در دستورکار نیست
لارا روزن، خبرنگار آمریکایی که مذاکرات احیای برجام را از طریق منابع رسمی و غیررسمی مختلف دنبال می‌کند، در حساب کاربری ساب‌استک خود گزارش داد: مذاکرات غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن با هدف شکستن بن بست در مورد چگونگی نجات پیمان هسته‌ای 2015 ایران، هفته گذشته در دوحه قطر بدون پیشرفت مورد انتظار پایان یافت.

علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران و معاون وزیر امور خارجه، که ریاست هیئت ایرانی را در مذاکرات ۲۸ تا ۲۹ ژوئن در دوحه برعهده داشت، گفت که وی با انریکه مورا معاون مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده مذاکرات ایران در مورد یک نشست احتمالی بعدی در تماس است. به گفته عباس اصلانی، روزنامه‌نگار ایرانی، باقری در 3 ژوئیه گفت: « زمان و مکان دور بعدی مذاکرات در حال نهایی شدن است».با این حال خانم روزن نوشته است: یکی از مقامات اروپایی به من گفت که چنین جلسه ای در کار نیست.دیپلمات اروپایی در 5 ژولای گفت: «ایرانی‌ها این موضوع را مطرح می کنند. اما این در دستورکار نیست».همچنین ند پرایس، سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا گفت در حال حاضر دور دیگری از مذاکرات برنامه ریزی شده با ایران وجود ندارد.

اتلاف وقت
در تحولی دیگر، راب مالی، نماینده آمریکا در امور ایران به رادیو ملی آمریکا NPR گفت: «به نظر می رسد ایرانی ها در این مرحله قادر به ارائه پاسخ نیستند».رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران در مصاحبه با NPR گفت: «ایالات متحده ارزیابی می کند که تصمیم گیرندگان ایرانی هنوز نتوانسته اند به اجماع داخلی در مورد اینکه آیا می خواهند به برجام بازگردند یا نه، برسند».

اظهارات وی پس از آن بیان شد که مقامات آمریکایی و اروپایی گفتند که ایران در مذاکرات غیرمستقیم که هفته گذشته با میانجیگری اتحادیه اروپا در دوحه برگزار شد، خواسته‌های جدید و فراگیر را اضافه کرد.راب مالی، نماینده آمریکا در ایران در مصاحبه‌ای با استیو اینسکیپ از NPR که در تاریخ 5 ژولای پخش شد، گفت: «در حال حاضر، ارزیابی ما این است که آنها هنوز آن تصمیم اساسی را نگرفته‌اند، چه علاقه داشته باشند یا نه. آنها باید تصمیم بگیرند، دیر یا زود، زیرا در مقطعی، این معامله به یک توافق منقضی‌شده تبدیل خواهد شد».

مالی گفت، در مذاکرات دوحه هفته گذشته، مذاکره کنندگان اتحادیه اروپا «چارچوب بسیار دقیقی از آنچه که فکر می کنند یک نتیجه عادلانه خواهد بود را روی میز قرار دادند. ما گفته ایم که آماده انجام این توافق هستیم. طرفی که هنوز بله نگفته ایران است».مالی گفت: «ما منتظریم ببینیم که آیا ایران می‌تواند خود را به خط پایان برساند یا خیر؛ بنابراین... طرفی که اکنون باید پاسخ بدهد، ایران است. اگر آنها برای انجام این کار آماده نبودند، مشخص نیست که چرا آنها آماده رفتن به دوحه بودند».مالی، در مصاحبه خود با NPR، نشست دوحه را یک "موقعیت تلف شده" توصیف کرد و گفت: «اتحادیه اروپا می خواست... حداقل یک تلاش دیگر را امتحان کند، و بنابراین آنها از هر دو هیئت دعوت کردند تا در دوحه با آنها دیدار کنند، به این امید که ایرانی ها ... تمایلی برای رسیدن به آری نشان دهند. اما به نظر می رسد آنها در این مرحله قادر به ارائه پاسخ نیستند».وی افزود: «و بنابراین... بیشتر از یک فرصت بیهوده بود».

هنوز فرصت توافق وجود دارد
مالی به NPR گفت: «هنوز زمان برای حل این مشکل وجود دارد. هنوز زمان برای بازگشت به توافقی که کارساز بود وجود دارد. امیدواریم ایران این مسیر را انتخاب کند. این مسیری است که ما به آن متعهد هستیم.»

تردید ایران در آستانه انتخابات آمریکا
سینا عضدی، تحلیلگر روابط بین‌الملل و عضو ارشد شورای آتلانتیکی، گفت: جمهوری اسلامی ایران در تصمیم‌گیری‌های مهم سیاست خارجی دچار نوعی مشکل مزمن بوده است، مشکلی که به نظر نمی‌رسد با تثبیت قدرت توسط محافظه‌کاران ایرانی پس از انتخاب ابراهیم رئیسی در سال گذشته حل شده باشد».

عضدی گفت که معتقد است در حالی که نظام ایران تصمیم گرفته است که برجام را می خواهد، با نزدیک شدن به چرخه انتخابات آمریکا، برخی از تصمیم گیرندگان ایرانی معتقدند که بازگشت ایران به معافیت از تحریم‌های این توافق ممکن است ریسک بیشتری داشته باشد. و دولت جمهوریخواه بعدی ایالات متحده دوباره آن را دور بزند.
عضدی، یکی از اعضای غیر مقیم شورای آتلانتیک، گفت: «از دیدگاه این طیف، آنها قبلاً از شوک تحریم‌ها عبور کرده‌اند. و سوالی که می پرسند، این است که در زمانی که به سختی روی پای خود می‌ایستیم، آیا [با بازگشت به توافق]، دوباره خود را در معرض [شوک] تحریم‌ها قرار خواهیم داد؟»

توافق، حالا یا ۶ سال بعد؟
علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، پیشنهاد داد که با نزدیک شدن به انتخابات میان‌دوره‌ای ایالات متحده در نوامبر و پس از آن، احتمال توافق کمتر می‌شود.واعظ به CNN گفت: با نزدیک‌تر شدن به انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره، اشتهای دولت بایدن برای توافق کاهش می‌یابد. مشکل این است که دموکرات‌ها در ماه نوامبر کنترل خود را بر کنگره از دست خواهند داد، که به نوبه خود علاقه ایران را برای برخورد با یک دولت لنگ که دیگر کنگره را کنترل نمی‌کند، کاهش می‌دهد.

وی ادامه داد: «ایرانی‌ها احتمالاً تصمیم خواهند گرفت که توافق را تا انتخابات بعدی ایالات متحده [انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴] به تعویق بیاندازند، در حالی که اهرم‌هایشان دست نخورده است. اما ایرانی ها در سال 2025 انتخابات ریاست جمهوری خود را دارند و باید منتظر نتیجه انتخابات باشند. در آن مرحله، معامله مرده خواهد بود و طرفین باید از ابتدا بر سر یک معامله جدید مذاکره کنند، که احتمالاً چند سال طول می کشد».واعظ گفت: «به این ترتیب، گزینه ها بین یک توافق در حال حاضر یا شش ماه آینده نیست، بلکه بین یک توافق در حال حاضر یا شش سال آینده است».