تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۲۰ ساعت ۱۷:۵۳
کد مطلب : ۳۵۷۷۶۸
یاد بگیریم که از حیات وحش درست پذیرایی کنیم
گروه جامعه: آخرین چیزی که هر شهروند هنگام قدم زدن در خیابان‌های شهر انتظار دیدنش را دارد، یک حیوان وحشی مانند روباه، خرس و … است. حال سوال اینجاست که این حیوانات، در پیچ‌وخم خیابان‌های گیج‌کننده شهر چه می‌خواهند؟به گزارش ایسنا، تعارض منافع انسان و محیط زیست سبب شده تا موجودات مختلفی ناگهان جلوی چشم شهروندان شهرها ظاهر شوند. بدون شک این تعارض برای انسان‌ها و بیش از آن برای موجودات زنده که توانایی مقابله با این پدیده را ندارند، خطرناک و خطرآفرین است.
گسترش فعالیت‌های صنعتی و عمرانی سطح تعارض انسان و حیات وحش را بیشتر می‌کند
چند ماه قبل، تلف شدن دو قلاده خرس قهوه‌ای و پلنگ در نمین اردبیل و قائمشهر مازندران در روزهای دوم و چهارم اردیبهشت ماه بار دیگر زنگ خطر را برای حل مشکل کهنه انسان و محیط زیست و تعارض منابع موجود در شهرها و روستاهایی که در مجاورت حیات وحش قرار دارند به صدا درآورد.
در همین زمینه، حمید ظهرابی معاون سابق محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس با بیان عوامل مختلف تعارض انسان و حیات وحش به‌خصوص درگیری انسان با گونه‌ای مانند پلنگ به ایسنا گفته است: یکی از اصلی‌ترین عوامل بروز این چالش، جزیره‌ای و تکه تکه شدن زیستگاه‌هاست که باعث فراهم شدن شرایط برای مواجهه حیوان با زیستگاه‌های انسانی و ایجاد تعارضات بین انسان و حیات وحش می‌شود. این تعارضات در بسیاری از موارد به آسیب دیدن و کشته شدن گونه زنده می‌شود.
وی افزود: احداث جاده‌ها، راه آهن، خطوط انتقال گاز و نفت، توسعه شهرها و روستاها، توسعه کشاورزی و صنعت و معدن از عوامل عمده جزیره‌ای و تکه تکه شدن زیستگاه‌ها به شمار می‌روند. یکی دیگر از عوامل کاهش جمعیت و آسیب دیدن پلنگ ایرانی حضور انسان در زیستگاه‌های این گونه به علت انجام فعالیت‌هایی مانند دامداری سنتی و کشاورزی پراکنده است. با ورود افراد به زیستگاه‌های گونه‌های حیات وحش میزان تعارضات بین انسان و پلنگ افزایش می‌یابد.
کم‌شدن شکار و طعمه، حیوانات را مجبور به مواجهه با انسان کرده است
بسیاری از موارد مواجهه و برخورد انسان و حیات وحش در فصول سرد اتفاق افتاده است. گونه‌هایی که در شرایط عادی با گسترش بی‌رحمانه شهرها به عقب رانده شده و مجبور بودند با این شرایط تحمیلی سازگار شوند، در فصول سرد چاره ای به جز نزدیک‌شدن به عرض‌های جنوبی جغرافیایی و برخورد با مرزهای زندگی انسان برای تامین غذا را ندارند.
۱۸ شهریورماه ۱۴۰۰ نیز خبری مبنی بر کشته شدن یک قلاده خرس قهوه‌ای در شهرستان فیروزکوه منتشر شد. این اتفاق در شرایطی رخ داد که به نظر می‌رسید این گونه به علت نزدیکی به زیستگاه‌های انسانی مورد هدف قرار گرفته است این در حالیست که حیوانات معمولا در فصل‌های سرد برای یافتن غذا به زیستگاه‌های انسانی نزدیک شوند. این مورد نشان‌دهنده این است که شرایط برای برخورد حیات وحش و انسان بیش از پیش فراهم شده است. تخریب زیستگاه‌ها ، جزیره‌ای شدن آن‌ها ، تغییر کاربری اراضی، شکار غیر مجاز و شیوع بیماری‌های گوناگون از اصلی‌ترین عوامل نزدیک شدن گونه‌های وحشی به محیط زندگی انسان است.
تکه‌تکه کردن زیستگاه گونه‌ها، انسان را مقابل حیات وحش قرار می‌دهد
چنین عواملی سبب شده تا زندگی شاخص‌ترین گونه در خطر انقراض ایران یعنی یوزپلنگ نیز در سال‌های گذشته بارها مورد خطر قرار گیرد و در چندین مورد این گونه جان خود را از دست بدهد. یکی از این موارد تلف شدن یک قلاده توله یوز ماده بر اثر تصادف در محور عباس‌آباد – میامی بود که تقریبا یک ماه پیش در روز ۱۵ مردادماه رخ داد. در سال‌های اخیر تصادفات جاده‌ای با گونه‌های حیات وحش بر جمعیت آن‌ها به‌ویژه گونه‌های در معرض انقراض تاثیرگذار بوده است.
در همین زمینه حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: یوزپلنگ به زیستگاه‌های بسیار وسیعی برای زندگی نیاز دارد. در گذشته در محدوده‌های شمالی پس از حوالی گرمسار، کل مجموعه پارک ملی کویر، دو طرف جاده تا سمنان و از ادامه آن تا میامی همه دشت‌ها و کوهپایه ها دست‌خوردگی کمی داشتند و در بیشتر دشت‌ها آهو و در کوهپایه‌ها قوچ و میش زندگی می کردند و مانند امروز تعداد رفت‌وآمدها و ساخت‌وسازها در قلمرو یوز زیاد نبود اما امروزه طعمه‌ها از بین رفته‌اند، قلمروی نسبتاً مناسب آن‌ها نیز تنها به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست محدود شده است و به علت تعارضات بیش از اندازه مانند جاده‌کشی‌ها حیوان دوام نمی‌آورد.
همچنین در سال‌های گذشته یکی از خبرساز ترین ملاقات‌های حیات وحش و انسان، برخورد گاندو با انسان است. گاندو یا همان «تمساح پوزه کوتاه ایرانی» گونه‌ای است که پراکنش آن در کشور در قسمت جنوب استان سیستان و بلوچستان است.
تعارض آن با انسان بویژه در سال جاری همزمان با وقوع سیل در این استان پررنگ و حمله آن به انسان نیز گزارش شد اما به‌طور کلی مهم‌ترین عامل تهدید گاندو در کشور کمبود یکی از منابع حیاتی این گونه یعنی آب است. در این منطقه به‌دلیل کمبود آب در روستاهایی که این گونه در آن پراکنش دارد مردم نیز از برکه‌های زیستگاه گاندو آب خود را تامین می‌کنند. این مساله سبب می شود تا احتمال برخورد انسان و این گونه افزایش پیدا کند.
یاد بگیریم که از حیات وحش درست پذیرایی کنیم
در این شرایط که حیوانات وحشی به محل زندگی انسان نزدیک می‌شوند، مردم نیز باید نحوه برخورد با این موجودات را بیاموزند.برخی از مردم حتی با هدف کمک به این موجودات برای آن‌ها مشکل‌ساز می‌شوند. یکی از این مشکلات هنگام غذادهی به گونه‌ها پیش می‌آید. به گفته کارشناسان محیط زیست، هرگونه غذا دهی به گونه‌های جانوری به‌ویژه گوشتخواران، علفخواران وحشی همچنین پرندگان مهاجر آبزی ممنوع است و فقط در مواقع خاص با هماهنگی ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها و با رعایت اصول بهداشتی و ایمنی در مناطق مربوط انجام شود.
در ماجرای مشاهده روباه در معابر و پارک‌های تهران نیز همین ردپا را می‌توان دید به گفته یک کارشناس حیات وحش، این موضوع با سابقه شهرنشینی و زندگی روباه در کلانشهرها سنخیتی ندارد چراکه احتمال ایجاد تعارضاتی بین جانوران اهلی مانند مرغ، خروس، سگ و گربه با جانوران وحشی مانند روباه وجود دارد. در گذشته روباه‌ها در شب در محیط شهری حضور داشتند اما امروزه به علت مصرف اضافات غذای مردم در محیط‌های شهری با آن‌ها سازگاری پیدا کرده‌اند. بعضی از دست انسان نیز غذا را دریافت می‌کنند.
حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می‌گوید: غذادهی دستی به خرس‌ها توسط کوهنوردان و گردشگران می‌تواند منجر به تعارض بین حیات وحش و انسان و وقوع حوادث ناگوار برای انسان‌ها شود و مشکلات زنجیره‌ای در مدیریت این گونه‌ها به وجود آورد.
خرافات اگرچه بلای جان حیات وحش هست و حیوانات بسیاری از جمله مار، گرگ و خرس ... قربانی جهل انسان‌ها شده‌اند، اما واقعیت این است که در پدیده شهرنشینی حیات وحش رد پای خرافات هم به چشم می‌خورد به عنوان مثال گروهی از مردم به‌صورت عامیانه به خوش‌یمن بودن روباه اعتقاد دارند به همین جهت با غذادهی به آن‌ها باعث افزایش جمعیت‌شان می‌شوند. عده‌ای نیز با تصور افزایش ثروت و خوشبختی مار، لاک‌پشت و سمندر را مهمان سفره‌های هفت سین خود می‌کنند و بعد از آن نیز در پارک و جوی خیابان و ... رها می کنند غافل از اینکه سمندر لرستانی گونه‌ای منحصر به فرد و رو به انقراض است.
وقتی از بالا و به صورت جامع به اخبار روبه رو شدن گونه‌های وحشی با انسان‌ها در شهرها و محل زندگی انسان می‌نگریم، متوجه می‌شویم که این چالش محصول گسترش افسارگسیخته تمدن بشری و غفلت از حقوق اولیه و طبیعی محیط زیست است و متاسفانه در این رویارویی به علت عدم اموزش، همواره حیات وحش قربانی بوده است.
چند ماه قبل، تلف شدن دو قلاده خرس قهوه‌ای و پلنگ در نمین اردبیل و قائمشهر مازندران در روزهای دوم و چهارم اردیبهشت ماه بار دیگر زنگ خطر را برای حل مشکل کهنه انسان و محیط زیست و تعارض منابع موجود در شهرها و روستاهایی که در مجاورت حیات وحش قرار دارند به صدا درآورد.
در همین زمینه، حمید ظهرابی معاون سابق محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس با بیان عوامل مختلف تعارض انسان و حیات وحش به‌خصوص درگیری انسان با گونه‌ای مانند پلنگ به ایسنا گفته است: یکی از اصلی‌ترین عوامل بروز این چالش، جزیره‌ای و تکه تکه شدن زیستگاه‌هاست که باعث فراهم شدن شرایط برای مواجهه حیوان با زیستگاه‌های انسانی و ایجاد تعارضات بین انسان و حیات وحش می‌شود. این تعارضات در بسیاری از موارد به آسیب دیدن و کشته شدن گونه زنده می‌شود.
وی افزود: احداث جاده‌ها، راه آهن، خطوط انتقال گاز و نفت، توسعه شهرها و روستاها، توسعه کشاورزی و صنعت و معدن از عوامل عمده جزیره‌ای و تکه تکه شدن زیستگاه‌ها به شمار می‌روند. یکی دیگر از عوامل کاهش جمعیت و آسیب دیدن پلنگ ایرانی حضور انسان در زیستگاه‌های این گونه به علت انجام فعالیت‌هایی مانند دامداری سنتی و کشاورزی پراکنده است. با ورود افراد به زیستگاه‌های گونه‌های حیات وحش میزان تعارضات بین انسان و پلنگ افزایش می‌یابد.
کم‌شدن شکار و طعمه، حیوانات را مجبور به مواجهه با انسان کرده است
بسیاری از موارد مواجهه و برخورد انسان و حیات وحش در فصول سرد اتفاق افتاده است. گونه‌هایی که در شرایط عادی با گسترش بی‌رحمانه شهرها به عقب رانده شده و مجبور بودند با این شرایط تحمیلی سازگار شوند، در فصول سرد چاره ای به جز نزدیک‌شدن به عرض‌های جنوبی جغرافیایی و برخورد با مرزهای زندگی انسان برای تامین غذا را ندارند.
۱۸ شهریورماه ۱۴۰۰ نیز خبری مبنی بر کشته شدن یک قلاده خرس قهوه‌ای در شهرستان فیروزکوه منتشر شد. این اتفاق در شرایطی رخ داد که به نظر می‌رسید این گونه به علت نزدیکی به زیستگاه‌های انسانی مورد هدف قرار گرفته است این در حالیست که حیوانات معمولا در فصل‌های سرد برای یافتن غذا به زیستگاه‌های انسانی نزدیک شوند. این مورد نشان‌دهنده این است که شرایط برای برخورد حیات وحش و انسان بیش از پیش فراهم شده است. تخریب زیستگاه‌ها ، جزیره‌ای شدن آن‌ها ، تغییر کاربری اراضی، شکار غیر مجاز و شیوع بیماری‌های گوناگون از اصلی‌ترین عوامل نزدیک شدن گونه‌های وحشی به محیط زندگی انسان است.
تکه‌تکه کردن زیستگاه گونه‌ها، انسان را مقابل حیات وحش قرار می‌دهد
چنین عواملی سبب شده تا زندگی شاخص‌ترین گونه در خطر انقراض ایران یعنی یوزپلنگ نیز در سال‌های گذشته بارها مورد خطر قرار گیرد و در چندین مورد این گونه جان خود را از دست بدهد. یکی از این موارد تلف شدن یک قلاده توله یوز ماده بر اثر تصادف در محور عباس‌آباد – میامی بود که تقریبا یک ماه پیش در روز ۱۵ مردادماه رخ داد. در سال‌های اخیر تصادفات جاده‌ای با گونه‌های حیات وحش بر جمعیت آن‌ها به‌ویژه گونه‌های در معرض انقراض تاثیرگذار بوده است.
در همین زمینه حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: یوزپلنگ به زیستگاه‌های بسیار وسیعی برای زندگی نیاز دارد. در گذشته در محدوده‌های شمالی پس از حوالی گرمسار، کل مجموعه پارک ملی کویر، دو طرف جاده تا سمنان و از ادامه آن تا میامی همه دشت‌ها و کوهپایه ها دست‌خوردگی کمی داشتند و در بیشتر دشت‌ها آهو و در کوهپایه‌ها قوچ و میش زندگی می کردند و مانند امروز تعداد رفت‌وآمدها و ساخت‌وسازها در قلمرو یوز زیاد نبود اما امروزه طعمه‌ها از بین رفته‌اند، قلمروی نسبتاً مناسب آن‌ها نیز تنها به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست محدود شده است و به علت تعارضات بیش از اندازه مانند جاده‌کشی‌ها حیوان دوام نمی‌آورد.
همچنین در سال‌های گذشته یکی از خبرساز ترین ملاقات‌های حیات وحش و انسان، برخورد گاندو با انسان است. گاندو یا همان «تمساح پوزه کوتاه ایرانی» گونه‌ای است که پراکنش آن در کشور در قسمت جنوب استان سیستان و بلوچستان است.
تعارض آن با انسان بویژه در سال جاری همزمان با وقوع سیل در این استان پررنگ و حمله آن به انسان نیز گزارش شد اما به‌طور کلی مهم‌ترین عامل تهدید گاندو در کشور کمبود یکی از منابع حیاتی این گونه یعنی آب است. در این منطقه به‌دلیل کمبود آب در روستاهایی که این گونه در آن پراکنش دارد مردم نیز از برکه‌های زیستگاه گاندو آب خود را تامین می‌کنند. این مساله سبب می شود تا احتمال برخورد انسان و این گونه افزایش پیدا کند.
یاد بگیریم که از حیات وحش درست پذیرایی کنیم
در این شرایط که حیوانات وحشی به محل زندگی انسان نزدیک می‌شوند، مردم نیز باید نحوه برخورد با این موجودات را بیاموزند.برخی از مردم حتی با هدف کمک به این موجودات برای آن‌ها مشکل‌ساز می‌شوند. یکی از این مشکلات هنگام غذادهی به گونه‌ها پیش می‌آید. به گفته کارشناسان محیط زیست، هرگونه غذا دهی به گونه‌های جانوری به‌ویژه گوشتخواران، علفخواران وحشی همچنین پرندگان مهاجر آبزی ممنوع است و فقط در مواقع خاص با هماهنگی ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها و با رعایت اصول بهداشتی و ایمنی در مناطق مربوط انجام شود.
در ماجرای مشاهده روباه در معابر و پارک‌های تهران نیز همین ردپا را می‌توان دید به گفته یک کارشناس حیات وحش، این موضوع با سابقه شهرنشینی و زندگی روباه در کلانشهرها سنخیتی ندارد چراکه احتمال ایجاد تعارضاتی بین جانوران اهلی مانند مرغ، خروس، سگ و گربه با جانوران وحشی مانند روباه وجود دارد. در گذشته روباه‌ها در شب در محیط شهری حضور داشتند اما امروزه به علت مصرف اضافات غذای مردم در محیط‌های شهری با آن‌ها سازگاری پیدا کرده‌اند. بعضی از دست انسان نیز غذا را دریافت می‌کنند.
حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می‌گوید: غذادهی دستی به خرس‌ها توسط کوهنوردان و گردشگران می‌تواند منجر به تعارض بین حیات وحش و انسان و وقوع حوادث ناگوار برای انسان‌ها شود و مشکلات زنجیره‌ای در مدیریت این گونه‌ها به وجود آورد.
خرافات اگرچه بلای جان حیات وحش هست و حیوانات بسیاری از جمله مار، گرگ و خرس ... قربانی جهل انسان‌ها شده‌اند، اما واقعیت این است که در پدیده شهرنشینی حیات وحش رد پای خرافات هم به چشم می‌خورد به عنوان مثال گروهی از مردم به‌صورت عامیانه به خوش‌یمن بودن روباه اعتقاد دارند به همین جهت با غذادهی به آن‌ها باعث افزایش جمعیت‌شان می‌شوند. عده‌ای نیز با تصور افزایش ثروت و خوشبختی مار، لاک‌پشت و سمندر را مهمان سفره‌های هفت سین خود می‌کنند و بعد از آن نیز در پارک و جوی خیابان و ... رها می کنند غافل از اینکه سمندر لرستانی گونه‌ای منحصر به فرد و رو به انقراض است.
وقتی از بالا و به صورت جامع به اخبار روبه رو شدن گونه‌های وحشی با انسان‌ها در شهرها و محل زندگی انسان می‌نگریم، متوجه می‌شویم که این چالش محصول گسترش افسارگسیخته تمدن بشری و غفلت از حقوق اولیه و طبیعی محیط زیست است و متاسفانه در این رویارویی به علت عدم اموزش، همواره حیات وحش قربانی بوده است.
پربينندهترين مطالب و خبرها
