نگاهی نو به توافق تهران-ریاض

گروه سیاسی: روزنامه خراسان  نوشت: یک ماه از توافق میان وزیران خارجه ایران و عربستان در پکن می‌گذرد و در جدیدترین تحول نمایندگی‌های سه‌گانه ایران در عربستان سعودی نیز آغاز به کار کرده اند، این یعنی قدمی جدید در راه فعال سازی بیشتر روابط تهران و ریاض بعد از حدود ۸ سال سردی و قطع روابط دیپلماتیک. اما آن چه در هفته‌ها و روز‌های اخیر بیش از هر چیز به گوش رسیده و در تحلیل‌ها بیشتر نوشته شده در ابعاد امنیتی و سیاسی این توافق بوده است. این را می‌توان به وضوح دید که توافق ایران و عربستان زلزله‌ای سیاسی در منطقه بود و نه تنها روابط ایران با دیگر کشور‌های عربی را تقویت و بازسازی کرده و می‌کند، که حتی توانست اختلافات چند سال اخیر میان دیگر کشور‌های عربی را نیز تلطیف کند به گونه‌ای که بعد از ۱۳ سال شاهد سفر وزیران خارجه سوریه و عربستان به پایتخت‌های هم بودیم، ترکیه و مصر همکاری‌های جدید را برنامه ریزی کردند و یمن و عربستان در چارچوب آتش بسی که بار‌ها تمدید شده به تبادل اسیر پرداختند. با همه این توفیقات، آثار این توافق اگرچه در سبد امنیتی و ثبات منطقه تعریف می‌شود، اما از آن جا که آرامش و امنیت زیرساخت و نیاز اولیه برای توسعه اقتصادی نیز هست، این حرکت سریع به سمت امنیت سازی در منطقه‌ای که بیش از دو سوم انرژی نفت و گاز دنیا را تامین می‌کند قطعا بر اقتصاد منطقه و دنیا نیز اثرگذار خواهد بود و در این میان ایران نباید تنها و بیشتر از هر بعد دیگری به بعد سیاسی و امنیتی توافق با ریاض بیندیشد.
عربستان سعودی به عنوان یکی از پردرآمدترین کشور‌های جهان برای آینده نه چندان دور خود طرح‌های توسعه‌ای مهمی تعریف کرده که قطعا ایران می‌تواند از این سبد توسعه‌ای بهره برداری‌های زیادی داشته باشد. این کشور برای چند سال آینده طرح جذب ۷۰۰ میلیارد دلاری سرمایه گذاری خارجی دارد که با توجه به نزدیکی ایران و قرابت‌های فرهنگی و مزیت‌های نسبی کشورمان در تولید ارزان قیمت و با کیفیت کالا‌های مورد نیاز عربستان، حتما جایگاه مهمی را در آینده اقتصادی عربستان می‌تواند به خود اختصاص دهد. اما مهم‌ترین مزیت نسبی کشورمان برای اقتصاد عربستان که به نوعی اقتصاد رقیب ما محسوب می‌شود و نه مکمل، جایگاه ژئوپلیتیک ایران است که می‌تواند به راهگذر مهم و راهبردی برای صادرات محصولات نفتی و پتروشیمی عربستان به کشور‌های اروپایی، شرق آسیا و آسیای میانه بدل شود. امکانی که با توجه به توسعه راه‌های جاده‌ای و آهن در کشورمان و امنیت قابل توجه در مسیر‌های ترانزیتی می‌تواند برای طرف سعودی جذابیت‌های بالایی به همراه داشته باشد. بر این اساس اگر اقتصاد ایران و عربستان هماهنگ شوند و عربستان ترانزیت خود را از ایران به آسیای مرکزی و قفقاز انجام دهد زمینه همکاری مهمی ایجاد می‌کند. 
از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران نیز در شرایط فعلی و فشار‌های تحریمی که یکی از اهدافش انزوای ایران است نیاز دارد تا به کسب منافع در محیط بین الملل بپردازد و هزینه‌ها و توفیقات امنیتی و نظامی خود در باثبات سازی منطقه‌ای را به نوعی در حوزه اقتصادی نقد کند؛ بنابراین اصل بدون اتصال به پیوست‌های توسعه‌ای در محیط بین‌الملل این اهداف و این تنیدگی در اقتصاد منطقه اتفاق نخواهد افتاد. 
این که کشور‌های عربی به ویژه عربستان به این فهم رسیده‌اند که بدون برقراری امنیت پایدار و کنار گذاشتن مخاصمه با کشور بزرگی همچون ایران نمی‌توان سیاست اصولی و راهبردی مبتنی بر پیشرفت اقتصادی و توسعه‌ای در سطح جهانی را محقق کرد خود از دستاورد‌های توافق تهران و ریاض به حساب می‌آید که باید مورد بهره برداری بیشتر ما قرارگیرد. در مجموع به نظر می‌رسد با عبور سریع از مراحل اولیه آغاز به کار نمایندگی‌ها و پس از برگزاری مراسم حج واجب در دو ماه آینده باید بیش از هر چیز به تقویت دیپلماسی اقتصادی با عربستان پرداخت و اجازه نداد این فرصت بکر مانده در ۸ سال گذشته، به راحتی همچون فرصت‌هایی که در برخی دیگر از کشور‌های همسایه یا فراهمسایه، اما دوست از دست دادیم از دست برود. اعزام گروه‌های تجاری و اقتصادی و تشکیل کمیسیون اقتصادی مشترک بین دو کشور از ضروریات اولیه است که توجه بخش‌های ذی ربط از جمله وزارت خارجه، وزارت اقتصاد و وزارت صمت را می‌طلبد. در این راه حتی سفر رئیس جمهور هم می‌تواند گره‌هایی را باز کند و به کار سرعت بدهد. قطعا این فرصت که دیپلماسی داده می‌تواند برای ایران و منطقه عوایدی فراتر از امنیت و ثبات داشته باشد، اگر با تدبیر و هوشمندی برخورد کنیم.