تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۰۲ ساعت ۱۷:۲۴
کد مطلب : ۴۳۵۶۲۱
اژدهای چندسر تغییرات اقلیمی؛چه باید کرد؟
گروه جامعه: تغییرات اقلیمی؛ اصطلاحی است که در سال‌های اخیر حتی اگر به گوشمان نخورده باشد اما اثرات آن را دیده‌ایم. جابجایی فصل‌ها، وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده، خشکسالی، افزایش بیماری‌ها تنها چند نمونه از تبعات این پدیده پیچیده است.
به گزارش ایسنا، سازمان ملل متحد ۲ آبان( ۲۴ اکتبر) را هر ساله به عنوان روز جهانی مبارزه با تغییرات اقلیمی گرامی می‌دارد. تغییرات اقلیم یک پدیده اتمسفری - اقیانوسی در مقیاس جهانی در دراز مدت است که این پدیده از عواملی چون فعالیت‌های خورشیدی، فعالیت‌های انسانی و ... متاثر می‌شود.
تغییرات اقلیمی بزرگترین تهدید برای محیط زیست و جوامع
تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیت‌های انسانی بزرگترین و فراگیرترین تهدید برای محیط طبیعی و جوامع است که جهان تاکنون تجربه کرده است و کشورهای فقیر نیز بیشترین هزینه را در این زمینه پرداخت می کنند.
به گفته ایان فرای - کارشناس سازمان ملل متحد - حقوق بشر در نتیجه تغییرات آب و هوایی به‌طور منفی تحت تأثیر قرار گرفته است و نقض می‌شود.
تاثیرات تغییرات اقلیمی بر محیط زیست
تغییر اقلیم سبب شده است که در طولانی مدت نوساناتی روی کره زمین اتفاق بیفتد و بخش‌های مختلف آن را تحت تاثیر قرار دهد. به گفته سینا صمدی - متخصص تغییر اقلیم و بلایای جوی- تغییرات اقلیم بحثی پیچیده و چند بعدی است و عوامل انسانی و غیر انسانی در رخ دادن آن دخیل هستند. با این وجود آثار فعالیت‌های مخرب انسان بر تغییرات اقلیم مشهودتر است. افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی روی کره زمین و به دنبال آن افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای از مهمترین دلایل ایجاد تغییراتی روی پارامترهای کره زمین از جمله دما و به دنبال آن تغییراتی در اقلیم هستند.
جامعه جهانی بیش از سه دهه است که حساسیت خود را نسبت به تغییرات اقلیم افزایش داده است. به گفته داریوش گلعلی‌زاده - رئیس مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست - ۱۷ کشور در دنیا دچار تنش‌های آبی هستند و ایران نیز جزو ۹ کشور آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی است، لذا لازم است تا خود را برای این تغییرات آماده کنیم. تغییرات اقلیم موجب افزایش آلودگی هوا و از طرفی آلودگی هوا موجب افزایش تغییرات اقلیم می‌شود.
از مهمترین تاثیرات اقلیمی می‌توان بر منابع آب، کشاورزی و دامداری، امور بهداشتی، جنگل‌ها و تنوع زیستی اشاره کرد. تغییر زمانی و مکانی بارش‌ها، تغییر نوع بارش‌ها، تغییر جریان‌های سطحی و زیرزمینی، گسترش پدیده گرد و غبار، گسترش وسیع فرونشست زمین و .. از اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی است.
رسول زرگرپور - معاون اسبق امور آب وزارت نیرو - علاوه بر بیان مطالب بالا به فرونشست زمین بر اثر تغییر اقلیم بر منابع آبی اشاره می‌کند و می‌گوید: در جهان، واحد فرونشست زمین بر حسب میلیمتر است اما در ایران بر حسب سانتیمتر گزارش می‌شود. این روند سریع فرونشست زمین تبعات بسیار مخربی دارد، به گونه‌ای که به آن زلزله خاموش می‌گویند.
فعالیت‌های انسانی و تغییر اقلیم بر سطح آب اقیانوس‌ها و دریاها هم تاثیر می‌گذارد، به‌گونه‌ای که سبب آب شدن یخ در قطب، بالا آمدن آب دریاها و از بین رفتن تعادل روی کره زمین شده است و هنگامی‌که پارامترها و بخش‌های مختلف روی کره زمین از تعادل خود خارج شوند، در بخشی از زمین خشکسالی‌های متعدد و در بخشی دیگر ترسالی‌های خارج از محدوده نرمال و طوفان‌های شدید رخ می‌دهد و زندگی انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به گفته صمدی تغییر شکل بارش‌ها در پی تغییرات اقلیمی حتی می‌تواند موجب جابجایی فصل‌ها فصل‌ها شود و زنگ خطری برای زمین و ساکنان آن است.
او ضمن بیان اینکه گاهی آتش‌سوزی‌ها گسترده در جنگل‌ها نیز متاثر از تغییرات اقلیم است، می‌گوید: بارش‌های بیش از حد نرمال سبب افزایش نامتعارف سطح پوشش گیاهی می‌شود و این پوشش با گرم شدن هوا خشک و تبدیل به توده‌ای از بمب‌های آتشین می‌شود که افزایش خسارات آتش‌سوزی‌های جنگلی را به دنبال دارد.
اثرات تغییر اقلیم بر سلامت انسان
تغییرات اقلیمی بر همه ابعاد زندگی اثر گذاشته است اما زنان بیشتر از مردان تحت تاثیر پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیم قرار می‌گیرند. به گفته دکتر ساناز سهرابی زاده - عضو مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم - زنان از نظر دسترسی به منابع و موقعیت‌های اجتماعی همچنین تصمیم‌گیری در حوزه مدیریت تغییرات اقلیم با مردان برابر نیستند.
او با اشاره به مطالعه‌ای که توسط جمعیت جهانی جنسیت و اقلیم انجام شده است و پیامدهای تغییر اقلیم را بر مرگ و میر، بیماری‌های عفونی، مشکلات سلامت روان و سلامت باروری نشان می‌دهد، می‌گوید: فقط در زمینه بیماری‌های عفونی، مردان بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار گرفتند.سهرابی‌زاده تاکید می‌کند: زنان در کاهش پیامدهای تغییرات اقلیمی نقش گسترده‌ای دارند و می‌توان با بهره‌گیری از ظرفیت و توانمندی آن‌ها به نتایج خوبی رسید.
برخی از بیماری‌ها نیز متاثر از شرایط آب و هوا هستند و با تغییر فصل‌ها کاهش یا افزایش پیدا می‌کنند و حتی گاهی اوقات از بین می‌روند. از این‌رو هنگامی‌که فصل‌ها در پی تغییرات اقلیمی از ریتم طبیعی خود خارج می‌شوند، روی بروز بیماری‌ها و اپیدمی‌ها نیز اثر می‌گذارند.
به گفته دکتر انوشیروان محسنی بندپی - رئیس کمیته مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - حتی ویروس کرونا و شیوع گسترده آن نیز ارتباط مستقیمی با تغییرات اقلیم داشته است.
دکتر جعفر جندقی - رئیس مرکز سلامت محیط وزارت بهداشت و درمان - به افزایش بیماری‌ها در بحران‌های سیل یا حتی خشکسالی اشاره می‌کند و می‌گوید: با خشکسالی حشرات از بین می‌روند و موجب کاهش انتقال بیماری‌ها می‌شوند اما از طرفی با وقوع سیل حشرات افزایش می‌یابند و بیماری منتقله خود به خود افزایش خواهند یافت همچنین بیماری‌های منتقله از آب و غذا به دلیل کاهش مسائل بهداشتی افزایش می‌یابند.
او ابتلا به بیماری روحی - روانی را از اثرات مهم تغییرات اقلیمی می‌داند و اظهار می‌کند: شاید بیش از هر چیزی این تغییرات بر روان انسان اثر بگذارد همچنین میزان مرگ‌های منتسب به گرما، در افراد بالا ۶۵ سال به ۸۰ در هزار نفر می‌رسد، درحالی که در گذشته بسیار کمتر بوده است.
چه باید کرد؟
به گفته صمدی کشورهای مختلف دنیا به‌ویژه تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانه‌ای باید متحد شوند و سیاست‌های جامعی را برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و بازگشت به شرایط طبیعی - که بسیار زمان‌بر خواهد بود- اتخاذ کنند. چنانچه این اتفاق رخ ندهد بر اساس مدل‌های اقلیمی در آینده نزدیک آثار تغییرات اقلیم با شدت بیشتری طیف وسیعی از زمین را دربرمی‌گیرد و حتی بسیاری از نقاط کره زمین غیرقابل سکونت می‌شود.
به عقیده او در قدم اول باید قبول کنیم که این تغییرات روی کره زمین رخ داده است پس از آن باید اقداماتی را برای سازگاری و کنترل اوضاع انجام دهیم. برای مثال در کشور ما در بخش کشاورزی با توجه به کمبود آب باید تغییراتی صورت گیرد و از کشت‌های جایگزین که نیاز کمتری به آب دارند، استفاده کنیم البته با توجه به اینکه تغییر اقلیم ماهیت جهانی دارد باید تصمیمات مشترکی برای کنترل آن گرفته شود این در حالیست که متاسفانه برخی از کشورها زیر بار کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و به دنبال آن کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای نرفته‌اند و این مسئله معضلی برای کنترل تغییر اقلیم روی کره زمین است.
گلعلی زاده نیز اجرای برنامه اقتصاد کم‌کربن را بر کاهش گازهای گلخانه‌ای موثر می‌داند و می‌گوید: این برنامه در سال ۹۴ به تصویب رسید و تاکنون دو گزارش از آن منتشر شده است.رئیس مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست بر ضرورت رفع دوگانگی بین مسائل محیط زیست و اجتماعی تاکید می‌کند چراکه تمامی مسائل مربوط به محیط زیست روی معیشت و مسائل اجتماعی نیز اثر می‌گذارد.
او همچنین تاکید می‌کند: موضوع محیط زیست صرفا مربوط به سازمان محیط زیست نیست و همه سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی مسئول هستند. در این راستا آیین‌نامه‌های اجرایی نیز برای دستگاه‌ها ارسال شده است، امید است در اجرای آن‌ها اهتمام ورزند.
محسنی بندپی نیز از همه سازمان‌های جهانی مستقر در کشور و از همه دستگاه‌های اجرایی، اساتید، دانشجویان و محققان و مردم می‌خواهد تا در جهت پیشگیری، کاهش و مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی همکاری لازم را داشته باشند چراکه بدون همکاری یکدیگر نمی‌توان قدم‌های اساسی برای کاهش گاز گلخانه‌ای برداشت و شاهد کاهش گرمای زمین باشیم.
به گزارش ایسنا، سازمان ملل متحد ۲ آبان( ۲۴ اکتبر) را هر ساله به عنوان روز جهانی مبارزه با تغییرات اقلیمی گرامی می‌دارد. تغییرات اقلیم یک پدیده اتمسفری - اقیانوسی در مقیاس جهانی در دراز مدت است که این پدیده از عواملی چون فعالیت‌های خورشیدی، فعالیت‌های انسانی و ... متاثر می‌شود.
تغییرات اقلیمی بزرگترین تهدید برای محیط زیست و جوامع
تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیت‌های انسانی بزرگترین و فراگیرترین تهدید برای محیط طبیعی و جوامع است که جهان تاکنون تجربه کرده است و کشورهای فقیر نیز بیشترین هزینه را در این زمینه پرداخت می کنند.
به گفته ایان فرای - کارشناس سازمان ملل متحد - حقوق بشر در نتیجه تغییرات آب و هوایی به‌طور منفی تحت تأثیر قرار گرفته است و نقض می‌شود.
تاثیرات تغییرات اقلیمی بر محیط زیست
تغییر اقلیم سبب شده است که در طولانی مدت نوساناتی روی کره زمین اتفاق بیفتد و بخش‌های مختلف آن را تحت تاثیر قرار دهد. به گفته سینا صمدی - متخصص تغییر اقلیم و بلایای جوی- تغییرات اقلیم بحثی پیچیده و چند بعدی است و عوامل انسانی و غیر انسانی در رخ دادن آن دخیل هستند. با این وجود آثار فعالیت‌های مخرب انسان بر تغییرات اقلیم مشهودتر است. افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی روی کره زمین و به دنبال آن افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای از مهمترین دلایل ایجاد تغییراتی روی پارامترهای کره زمین از جمله دما و به دنبال آن تغییراتی در اقلیم هستند.
جامعه جهانی بیش از سه دهه است که حساسیت خود را نسبت به تغییرات اقلیم افزایش داده است. به گفته داریوش گلعلی‌زاده - رئیس مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست - ۱۷ کشور در دنیا دچار تنش‌های آبی هستند و ایران نیز جزو ۹ کشور آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی است، لذا لازم است تا خود را برای این تغییرات آماده کنیم. تغییرات اقلیم موجب افزایش آلودگی هوا و از طرفی آلودگی هوا موجب افزایش تغییرات اقلیم می‌شود.
از مهمترین تاثیرات اقلیمی می‌توان بر منابع آب، کشاورزی و دامداری، امور بهداشتی، جنگل‌ها و تنوع زیستی اشاره کرد. تغییر زمانی و مکانی بارش‌ها، تغییر نوع بارش‌ها، تغییر جریان‌های سطحی و زیرزمینی، گسترش پدیده گرد و غبار، گسترش وسیع فرونشست زمین و .. از اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی است.
رسول زرگرپور - معاون اسبق امور آب وزارت نیرو - علاوه بر بیان مطالب بالا به فرونشست زمین بر اثر تغییر اقلیم بر منابع آبی اشاره می‌کند و می‌گوید: در جهان، واحد فرونشست زمین بر حسب میلیمتر است اما در ایران بر حسب سانتیمتر گزارش می‌شود. این روند سریع فرونشست زمین تبعات بسیار مخربی دارد، به گونه‌ای که به آن زلزله خاموش می‌گویند.
فعالیت‌های انسانی و تغییر اقلیم بر سطح آب اقیانوس‌ها و دریاها هم تاثیر می‌گذارد، به‌گونه‌ای که سبب آب شدن یخ در قطب، بالا آمدن آب دریاها و از بین رفتن تعادل روی کره زمین شده است و هنگامی‌که پارامترها و بخش‌های مختلف روی کره زمین از تعادل خود خارج شوند، در بخشی از زمین خشکسالی‌های متعدد و در بخشی دیگر ترسالی‌های خارج از محدوده نرمال و طوفان‌های شدید رخ می‌دهد و زندگی انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به گفته صمدی تغییر شکل بارش‌ها در پی تغییرات اقلیمی حتی می‌تواند موجب جابجایی فصل‌ها فصل‌ها شود و زنگ خطری برای زمین و ساکنان آن است.
او ضمن بیان اینکه گاهی آتش‌سوزی‌ها گسترده در جنگل‌ها نیز متاثر از تغییرات اقلیم است، می‌گوید: بارش‌های بیش از حد نرمال سبب افزایش نامتعارف سطح پوشش گیاهی می‌شود و این پوشش با گرم شدن هوا خشک و تبدیل به توده‌ای از بمب‌های آتشین می‌شود که افزایش خسارات آتش‌سوزی‌های جنگلی را به دنبال دارد.
اثرات تغییر اقلیم بر سلامت انسان
تغییرات اقلیمی بر همه ابعاد زندگی اثر گذاشته است اما زنان بیشتر از مردان تحت تاثیر پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیم قرار می‌گیرند. به گفته دکتر ساناز سهرابی زاده - عضو مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم - زنان از نظر دسترسی به منابع و موقعیت‌های اجتماعی همچنین تصمیم‌گیری در حوزه مدیریت تغییرات اقلیم با مردان برابر نیستند.
او با اشاره به مطالعه‌ای که توسط جمعیت جهانی جنسیت و اقلیم انجام شده است و پیامدهای تغییر اقلیم را بر مرگ و میر، بیماری‌های عفونی، مشکلات سلامت روان و سلامت باروری نشان می‌دهد، می‌گوید: فقط در زمینه بیماری‌های عفونی، مردان بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار گرفتند.سهرابی‌زاده تاکید می‌کند: زنان در کاهش پیامدهای تغییرات اقلیمی نقش گسترده‌ای دارند و می‌توان با بهره‌گیری از ظرفیت و توانمندی آن‌ها به نتایج خوبی رسید.
برخی از بیماری‌ها نیز متاثر از شرایط آب و هوا هستند و با تغییر فصل‌ها کاهش یا افزایش پیدا می‌کنند و حتی گاهی اوقات از بین می‌روند. از این‌رو هنگامی‌که فصل‌ها در پی تغییرات اقلیمی از ریتم طبیعی خود خارج می‌شوند، روی بروز بیماری‌ها و اپیدمی‌ها نیز اثر می‌گذارند.
به گفته دکتر انوشیروان محسنی بندپی - رئیس کمیته مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - حتی ویروس کرونا و شیوع گسترده آن نیز ارتباط مستقیمی با تغییرات اقلیم داشته است.
دکتر جعفر جندقی - رئیس مرکز سلامت محیط وزارت بهداشت و درمان - به افزایش بیماری‌ها در بحران‌های سیل یا حتی خشکسالی اشاره می‌کند و می‌گوید: با خشکسالی حشرات از بین می‌روند و موجب کاهش انتقال بیماری‌ها می‌شوند اما از طرفی با وقوع سیل حشرات افزایش می‌یابند و بیماری منتقله خود به خود افزایش خواهند یافت همچنین بیماری‌های منتقله از آب و غذا به دلیل کاهش مسائل بهداشتی افزایش می‌یابند.
او ابتلا به بیماری روحی - روانی را از اثرات مهم تغییرات اقلیمی می‌داند و اظهار می‌کند: شاید بیش از هر چیزی این تغییرات بر روان انسان اثر بگذارد همچنین میزان مرگ‌های منتسب به گرما، در افراد بالا ۶۵ سال به ۸۰ در هزار نفر می‌رسد، درحالی که در گذشته بسیار کمتر بوده است.
چه باید کرد؟
به گفته صمدی کشورهای مختلف دنیا به‌ویژه تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانه‌ای باید متحد شوند و سیاست‌های جامعی را برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و بازگشت به شرایط طبیعی - که بسیار زمان‌بر خواهد بود- اتخاذ کنند. چنانچه این اتفاق رخ ندهد بر اساس مدل‌های اقلیمی در آینده نزدیک آثار تغییرات اقلیم با شدت بیشتری طیف وسیعی از زمین را دربرمی‌گیرد و حتی بسیاری از نقاط کره زمین غیرقابل سکونت می‌شود.
به عقیده او در قدم اول باید قبول کنیم که این تغییرات روی کره زمین رخ داده است پس از آن باید اقداماتی را برای سازگاری و کنترل اوضاع انجام دهیم. برای مثال در کشور ما در بخش کشاورزی با توجه به کمبود آب باید تغییراتی صورت گیرد و از کشت‌های جایگزین که نیاز کمتری به آب دارند، استفاده کنیم البته با توجه به اینکه تغییر اقلیم ماهیت جهانی دارد باید تصمیمات مشترکی برای کنترل آن گرفته شود این در حالیست که متاسفانه برخی از کشورها زیر بار کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و به دنبال آن کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای نرفته‌اند و این مسئله معضلی برای کنترل تغییر اقلیم روی کره زمین است.
گلعلی زاده نیز اجرای برنامه اقتصاد کم‌کربن را بر کاهش گازهای گلخانه‌ای موثر می‌داند و می‌گوید: این برنامه در سال ۹۴ به تصویب رسید و تاکنون دو گزارش از آن منتشر شده است.رئیس مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست بر ضرورت رفع دوگانگی بین مسائل محیط زیست و اجتماعی تاکید می‌کند چراکه تمامی مسائل مربوط به محیط زیست روی معیشت و مسائل اجتماعی نیز اثر می‌گذارد.
او همچنین تاکید می‌کند: موضوع محیط زیست صرفا مربوط به سازمان محیط زیست نیست و همه سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی مسئول هستند. در این راستا آیین‌نامه‌های اجرایی نیز برای دستگاه‌ها ارسال شده است، امید است در اجرای آن‌ها اهتمام ورزند.
محسنی بندپی نیز از همه سازمان‌های جهانی مستقر در کشور و از همه دستگاه‌های اجرایی، اساتید، دانشجویان و محققان و مردم می‌خواهد تا در جهت پیشگیری، کاهش و مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی همکاری لازم را داشته باشند چراکه بدون همکاری یکدیگر نمی‌توان قدم‌های اساسی برای کاهش گاز گلخانه‌ای برداشت و شاهد کاهش گرمای زمین باشیم.
پربينندهترين مطالب و خبرها
