مهاجرت پنهان همان غربت در وطن است

گروه جامعه:مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس، در نشست «آینده اندیشی درباره مهاجرت نخبگان ایران» گفت: با تنش‌های داخلی و خارجی مهاجرت نخبگان شکل می‌گیرد و درصد این مهاجران هم بیشتر می‌شود. به گزارش تجارت نیوز، برآوردهای مختلف تعداد مهاجران ایرانی را از چهار و پنج میلیون نفر تا ۱۲ میلیون نفر هم محاسبه کرده‌اند. اما در کمترین مقدار یعنی پنج میلیون نفر هم، این مهاجران سرمایه فکری، انسانی، فرهنگی و نمادین ما هستند. بخش مهمی از جمعیت سرزمین ایران با تحصیلات و مهارت بالا هستند. این مهاجران ایرانی مشارکت اقتصادی تقریبا معادل خود اهالی آن کشورها دارند.

وی افزود: ایران ظرفیت بالایی از نظر سرمایه انسانی دارد.حدود ۱۴ میلیون تحصیلکرده داریم، ولی جذب این سرمایه انسانی بسیار پایین است. بهره‌وری بسیاری پایینی از این نظر داریم. با این وضع مهاجرت‌های آشکار و پنهان صورت می‌گیرد. مهاجرت آشکار همان مهاجرت به کشورهای دیگر است. مهاجرت پنهان همان غربت در وطن است.

مهاجرت ایرانیان از جنس انتخاب نیست، بلکه فرار است
علی خورسندی، استاد گروه مدیریت و برنامه‌ریز دانشگاه علامه طباطبایی گفت: با توجه به وضعیت دشواری که در حوزه مهاجرت داریم، دیگر واژه مهاجرت کاربردی ندارد. جنس مهاجرت ایرانی انتخاب نیست، بلکه فرار است. یک شانس از جنس گریختن است.

وی افزود: از جمله عوامل رانشی در ایران، بی‌آینده بودن و بی‌‌‌شغلی است. امنیتی شدن زیست اجتماعی در ایران هم یک عامل رانشی است که بسیار گریزاننده است. استرس‌هایی که به واسطه این امنیتی شدن زیست به افراد وارد می‌شود‌. بی‌اعتبار یا کم‌اعتبار شدن نظام دانشگاهی هم از عوامل رانشی است. در جامعه رانت‌زده چه انتظاری از مردم دارید؟ مهاجرت نیست، فرار است.

در حال تجربه «مهاجرت توده‌وار» هستیم
بهرام صلواتی تحلیلگر ارشد حوزه مهاجرت نیز در نشست «آینده اندیشی درباره مهاجرت نخبگان ایران» گفت: جامعه‌ ایران در حال تجربه کردن یکی از بی‌سابقه‌ترین موج‌های مهاجرتی است. چهار سال قبل گفتیم آماده مهاجرت «توده‌وار» باشید. اکنون وسط این مهاجرت توده‌وار هستیم.او افزود: قبلا صحبت از مهاجرت «اجتماعی و توده‌وار» بود، حالا باید آماده «جامعه مهاجرتی» باشیم. ما با پدیده بسیار سهمگینی مواجه هستیم که اثر آن را سال بعد خواهیم دید. 

صلواتی تاکید کرد: اکنون ابرچالش نیروی انسانی را در کشور داریم. کسی نیست این ابرچالش را پیگیری کند‌. مشکل ما این است که ظرفیت به کارگیری سرمایه انسانی را نداریم.او گفت: مهاجرت در ایران به سرعت در حال گسترده‌تر شدن است. از معدود کشورهای مهاجرفرست و مهاجرپذیر هستیم که دنیا را آب برده و ما را خواب برده است.

مهم‌ترین ویژگی یک جامعه‌ مهاجرفرست، نارضایتی است
همچنین سیمین کاظمی جامعه‌شناس، نیز در این نشست گفت: در ایران مهاجرت با امر موفقیت پیوند خورده است. مهاجر را کسی می‌دانیم که توانسته خود را از این شرایط نجات دهد و او را فرد موفقی توصیف می‌کنیم
او افزود: مهاجرت پدیده‌ای است که نمی‌توان از آن پیشگیری کرد، اما از منظر جامعه‌شناسی می‌توان به دلایل آن پرداخت. مهم‌ترین ویژگی یک جامعه‌ مهاجرفرست، نارضایتی است. مهاجرت در وهله نخست یک انتخاب فردی است، اما در بزنگاه‌هایی از تاریخ این راه‌حل برای این است که امکان اتخاذ راه‌حل جمعی وجود ندارد. 

کاظمی ادامه داد: همزمان که مهاجرت برای افراد راه‌حلی فردی محسوب می‌شود، برای نظام سیاسی به راه‌حلی برای خلاص شدن از دست فرد ناراضی تبدیل شده است. به عبارتی در تریبون‌های رسمی گفته می‌شود که اگر راضی نیستید از کشود بروید.او گفت: مهاجرت پدیده‌ای است که همه اقشار را در برمی‌گیرد. چرا باید فقط از عنوان نخبگان برای بررسی وضعیت مهاجرت استفاده کنیم؟ در واقع نباید افراد را ارزش‌گذاری کنیم.