دردسرهای همراهی «مَحرم» برای زنان افغان

گروه بین الملل: از زمان بازگشت طالبان به قدرت، زنان افغان حق ندارند بدون همراهی مردی مَحرم، مسافت‌های طولانی را بپیمایند، با هواپیما سفر کنند و یا وارد ساختمان‌ها و اماکن دولتی شوند.
لزوم توجه به اصل محرمیت توسط زنان اگرچه از دیرباز در جامعه افغانستان ریشه دوانده، اما با توجه به تفسیر سختگیرانه طالبان از قوانین اسلامی، رعایت این امر در حکومت امارت اسلامی اجباری شده است.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی ویژه به موضوع مَحرم و لزوم همراهی قیم و سرپرست برای زنان افغان جهت حضور در عرصه اجتماع و انجام فعالیت‌های اجتماعی پرداخته است.
در این گزارش به موانع پیش روی زنان و دختران در صورت عدم همراهی آنها از سوی یک فرد محرم در اغلب فعالیت‌های اجتماعی اشاره شده است.
خبرنگار فرانس‌پرس در همین راستا مورد مریم و یکی دیگر از دوستانش را به عنوان نمونه می‌آورد که پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاهی در کابل، از ورود به ساختمان دانشگاه برای دریافت ریزنمراتشان منع می‌شوند.مریم که برای حفظ هویت خود مانند سایر زنانی که خبرگزاری فرانسه با آنها مصاحبه کرده، نام اصلی‌اش در گزارش نیامده، می‌گوید: «ماموران طالبان در ورودی دانشگاه به ما گفتند که به یک فرد محرم نیاز داریم.»او در ادامه می‌گوید: «امکان این را نداشتم که با برادرم به دانشگاه مراجعه کنم زیرا سر کار بود، برادر دوستم هم به اندازه کافی بزرگ نبود که او را همراهی کند در ضمن پدرش نیز فوت کرده است.»
این دانشجوی سابق دانشگاه کابل می‌افزاید: «مردی را در خیابان دیدم و او موافقت کرد به ما کمک کند. ما برای ورود به دانشگاه شجاعت به خرج دادیم و او را به عنوان برادر خود جا زدیم.»
در افغانستان، قوانین سختگیرانه‌ای برای زنان وضع شده است. حامیان این مقررات ادعا می کنند که این محدودیت‌ها هم برای زنان و هم برای کل خانواده خوب است و سبب می‌شود تا آبرو و حرمت آنها حفظ شود.مقامات طالبان که از سال ۲۰۲۱ با وعده رویکردی تازه به قدرت رسیده‌اند، در پاسخ به انتقادات بین‌المللی می‌گویند که قوانین افغانستان منطبق با اسلام است و حقوق همه شهروندان را تحت شریعت تضمین می‌کند.ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی دولت طالبان  تاکید کرد: «کشور ما تحت قوانین اسلامی اداره می شود.»
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که «منتقدان خارجی باید به قوانین اسلامی احترام بگذارند و برای آن ارزش قائل شوند» گفت: «متأسفانه، محافل خارجی حساسیت‌های خاص خود را دارند و تفاسیر نادرستی مبتنی بر تعصبات، ارائه می‌دهند.»در کشوری که بیش از ۴۰ سال جنگ و درگیری میلیون‌ها زن بیوه به جا گذاشته است، یافتن محرم برای بسیاری از زنان به چالش بزرگی تبدیل شده است.
شیرین، دختر ۲۵ ساله افغان که پس از ممنوعیت تحصیل دانشگاهی توسط مقامات طالبان، به صورت آنلاین در حال تحصیل برای دریافت مدرک فوق لیسانس است، می‌گوید: «بسیاری از زنان مردی در خانه ندارند.»او می‌گوید: «بسیاری از زنان یا شوهرشان مرده، یا پسرشان خیلی کوچک است؛ آنها خودشان سرپرست خانواده هستند. چگونه می‌توانند محرم به همراه داشته باشند؟»
چندین زن دیگر افغان  گفتند که سفر بدون فرد محرم می‌تواند منجر به بازداشت افراد شود؛ به ویژه آنکه برای کنترل این موضوع، سخت‌گیریهایی در ایست‌های بازرسی‌های شهری و مناطق روستایی اعمال می‌شود.شیرین می‌گوید که ماموران طالبان سال گذشته یک گردش دسته جمعی خانوادگی را که وی و تعدادی زن از اقوام و نزدیکان در آن حضور داشتند به بهانه نبود فرد محرم به هم زدند و خواستار بازگشت افراد به خانه‌هایشان شدند.او می‌گوید تنها مرد همراه آنها در مینی‌بوس در طول این گردش، پسرعمویشان بود که محرم محسوب نمی‌شد و لذا ماموران طالبان اجازه ادامه حرکت به مینی‌بوس را ندادند.حکومت طالبان دسامبر ۲۰۲۱ با صدور فرمانی، همراهی فرد محرم با زنانی که قصد دارند مسافتی بیش از ۷۲ کیلومتر را طی کنند، اجباری اعلام کرد.
امارت اسلامی پس از آن در مارس ۲۰۲۲، گامی فراتر نهاد و زنان را از حضور در پروازهای داخلی و خارجی بدون همراهی فرد محرم منع کرد.این فرمان مشکلات بسیاری برای زنان و دخترانی رقم زد که پس از دریافت بورس، برای تحصیل عازم دانشگاه‌های خارج از کشور بودند.
به گزارش فرانس‌پرس، رسم لزوم همراهی فرد محرم با زنان در بسیاری از دیگر کشورهای اسلامی از رواج افتاده و تنها تعداد کمی از دولت ها آن را اجرا می کنند.
سلیمان زغدوری، نویسنده و اسلام‌پژوهی که خبرگزاری فرانسه با او مصاحبه کرده، می‌گوید: از آنجا که افغانستان «توسط یک رژیم ایدئولوژیک اداره می شود، قرآن و شریعت ستون فقرات قدرت آن به شمار می‌رود.وی در همین راستا می‌افزاید: « حکومت طالبان بر اجرای همه احکام، حتی سختگیرانه‌ترین و منسوخ‌ترین آنها اصرار دارد.»
در گزارش فرانس‌پرس همچنین آمده است: عربستان سعودی که تا چندی پیش به عنوان یکی از سرکوبگرترین کشورهای جهان در زمینه حقوق زنان معرفی می‌شد، اکنون به زنان اجازه می دهد بدون سرپرست برای زیارت به مکه سفر کنند.
کارمند یک آژانس وابسته به سازمان ملل متحد، به خبرگزاری فرانسه گفت که مادر ۸۰ ساله و بیوه‌اش آرزو دارد قبل از مرگ، حج، را به جا آورد.او نیز که به دلیل ترس از مجازات از اسم مستعار خود در این گفتگو استفاده کرد، می‌گوید: «آژانس مسافرتی تایید کرده که مادرم بدون فرد محرم نمی‌تواند به خارج از کشور برود.»
در گزارش فرانس‌پرس آمده است که خود او  نیز با وجود درآمد مناسب، به خاطر فوت پدر و اینکه برادرانش در خارج از کشور زندگی می‌کنند، برای اجاره کردن آپارتمان بدون همراهی فرد محرم با مشکل مواجه بوده است.کارمند زن یک آژانس وابسته به سازمان ملل می‌گوید برای حل این مشکل عکس پدرش را روی اجاره‌نامه گذاشته و برای اثر انگشت، از اثر انگشت خواهرش استفاده کرده است.او می‌گوید اگر ماموران طالبان متوجه کاری که او کرده بشوند، مجازاتش می‌کنند و سپس راهی زندان می‌شود.
به گفته یک کارشناس دیده‌بان حقوق بشر، در حالی که زنان افغان در حال حاضر از حضور در دبیرستان‌ها، دانشگاه‌ها، مشاغل خاص، پارک‌ها و باشگاه‌های ورزشی محروم هستند، اعمال قانون مربوط به همراهی فرد محرم برای زنان برای آنها «بسیار تحقیرآمیز» به شمار می‌رود و آنها را «واقعاً خانه‌نشین» کرده است.
خدیجه، زن ۲۵ ساله‌ای که مشاور کارآفرینی زنان است گفت که در کابل «وضعیت با شهرستان‌ها کمی فرق دارد؛ شما می‌توانید بدون محرم در پایتخت خرید کنید.»
به دلیل وضع این قوانین، سازمان‌های خیریه و آژانس‌های سازمان ملل متحد به کارمندان زن خود در افغانستان حقوق اضافی برای داشتن فرد محرم می‌پردازند که گاهی اوقات میزان آن تا ۴۰ دلار در روز می‌رسد.