«جشن مهرگان» ثبت جهانی شد

نوزدهمین جلسه کمیته بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس در پاراگوئه درحال برگزاری است و ایران دو پرونده «جشن مهرگان» و «هنر ساختن و نواختن رباب» را برای ثبت در یونسکو ارائه کرده است. در این اجلاس همچنین قرار است پیوستن مغولستان به پرونده نوروز که پیش‌تر ثبت جهانی شده است، به رأی گذاشته شود.
پرونده «جشن مهرگان» پس از چندین نوبت رفت و برگشت، سرانجام در این دوره از کمیته بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس، ثبت جهانی شد. این پرونده پیش‌تر در سال ۱۴۰۱ پیشنهاد شده بود که از ورود به فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو باز مانده و ریفر شد.
پرونده «جشن مهرگان» نیز ‌سال ۱۳۹۹ برای ثبت به یونسکو معرفی شده بود که در آن دوره هم برگشت خورد. کارشناسان یونسکو درباره برگزاری این جشن در ایران ابهام‌هایی داشتند و معتقد بودند این جشن در تاجیکستان مفصل‌تر از ایران برگزار می‌شود. اکنون این پرونده مشترک به نام ایران و تاجیکستان ثبت شده است.
جشن مهرگان در ایران با آن‌که جز در معدود جوامع زرتشتیان، در نقاط دیگر کشور برگزار نمی‌شود و تقریبا آئینی رو به فراموشی است، ‌اما در پرونده آن آمده است که میزان تدام این عنصر ناملموس در ایران «خوب» است و به اقدامات پاسدارانه فوری نیاز «ندارد».
جغرافیای این عنصر در مناطق روستایی شمال ایران، به‌ویژه در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان و اجتماعات متعلق به زرتشتیان در استان‌های تهران، یزد، فارس، کرمان، سیستان و بلوچستان، البرز و خوزستان اعلام شده است.
در پرونده این عنصر آمده است:‌ مهرگان یا جشن مهر یکی از مراسم و جشن‌های ایران است که با اعتدال پاییزی پیوند داشته و در روزهای آغازین فصل پاییز برگزار می‌شود. در جشن مهرگان، مردم با یکدیگر دیدار می‌کنند، غذاهای ویژه ای می‌پزند و به تبادل هدایا می‌پردازند. در ادبیات فارسی نیز اشاره‌های زیادی به مهرگان وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت این جشن در فرهنگ و تاریخ ایران است. ایرانیان مهرگان را به‌عنوان یک جشن فرهنگی گرامی می‌دارند و آن را با برگزاری مراسم خاصی جشن می‌گیرند. آداب و رسومی که در طول این مراسم انجام می‌شود، بر اساس اعتقادات اجراکنندگان آن منطقه خاص است. هم مسلمانان و هم زرتشتیان در آیین برپایی سفره جشن مشترکند. هر دو جوامع غذاهای مختلفی را مانند آجیل، شیرینی و نوشیدنی‌های خاص تهیه و سرو می‌کنند. موسیقی می‌نوازند و آواز می‌خوانند. هم مردان و هم زنان در انجام این مراسم نقش دارند. شرایط آب و هوایی تعیین‌کننده خوراکی‌های سفره مهرگان از جمله انار، هندوانه، گلابی، لیموترش، انگور، خواربار، سیب، برنج و گندم است.
 ایران در این دوره از اجلاس بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس، موفق به ثبت پرونده «مهارت ساختن و نواختن رباب» نیز شد. این پرونده با مشارکت کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان تهیه و تدوین شده است. پرونده رباب در اجلاس ۱۴۰۱ نیز بررسی شده بود که در آن دوره از پیوستن به فهرست میراث جهانی ناملموس بازماند.