آثار جراحی اقتصادی در افزایش تورم مصرف کننده

گروه اقتصادی: بررسی‌ها نشان می‌دهد حذف ارز 4200 تومانی موجب شده تا تورم مصرف‌کننده از تغییرات شاخص قیمت ضمنی تولید ناخالص داخلی پیشی بگیرد.به گزارش اکوایران، افزایش قیمت‌های مصرف‌کننده در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته به صورت متوسط بالاتر از 30 درصد برآورد شده است. این درحالی است که تغییرات شاخص ضمنی قیمت تولید ناخالص داخلی در فصل گذشته نسبت به تابستان 1402 ، پایین‌تر از 30 درصد بوده است. این یعنی فشار تورمی بالایی به اقلام ضروری سبد خانوارها وارد شده است.

آمارها حاکی از آن است تا قبل از سال 1401 دولت با تخصیص ارز 4200 تومانی از انتقال فشار تورمی به مصرف‌کننده جلوگیری کرده اما بعد از حذف این ارز تورم مصرف‌کننده از تغییرات شاخص قیمت ضمنی تولید ناخالص داخلی بیشتر شده است.براساس مفاهیم علم اقتصاد علت این اختلاف میان دو شاخص (شاخص قیمت مصرف‌کننده و شاخص ضمنی قیمت تولید ناخالص داخلی) که اتفاقا هر دو افزایش قیمت‌ها را نشان می‌دهند به دلیل ماهیت این دو شاخص و نحوه محاسبه آن‌ها است.

مفهوم شاخص قیمت مصرف‌کننده و شاخص قیمت ضمنی تولید ناخالص داخلی
شاخص قیمت مصرف‌کننده با استفاده از  شاخص لاسپیرز محاسبه می‌شود. این شاخص از نسبت دو عبارت برآورد می‌شود. در مخرج یک سبد کالای مشخص قرار می‌گیرد که هم مقدار و هم قیمت این سبد مربوط به سال پایه است. در صورت کسر نیز مقدار آن کالا در سال پایه و قیمت آن در سال مورد نظر خواهد بود. بنابراین این شاخص افزایش قیمت‌های یک سبد مشخص کالا با مقدار سال پایه را ارزیابی می‌کند. شاخص لاسپیرز دارای خاصیت بیش برآوردی افزایش قیمت‌ها است.

شاخص ضمنی قیمت تولید ناخالص داخلی نیز با شاخص پاشه برآورد می‌شود. این شاخص در مخرج از مقدار کالاها در سال مورد نظر و قیمت آن‌ها در سال پایه استفاده می‌کند. در صورت کسر مقدار کالاها در سال مورد نظر و قیمت آن‌ها در سال مورد نظر است. شاخص پاشه دارای خاصیت کم برآوردی افزایش قیمت‌ها است.

شاخص قیمت مصرف‌کننده یک سبد کالای مشخص با وزن معین را بررسی می‌کند درحالی که شاخص ضمنی قیمت تولید ناخالص داخلی همه کالاها را در نظر گرفته و مقدار تولید آن‌ها در سال مورد نظر است. همچنین افزایش قیمت برخی اقلام وارداتی در شاخص قیمت مصرف‌کننده برآورد می‌شوند اما در شاخص ضمنی این امر اتفاق نمی‌افتد.

حذف ارز 4200 تومانی و افزایش تورم مصرف‌کننده
ارز 4200 تومانی در اواخر سال 96 و جهت جلوگیری از انتقال فشار تورمی به مردم به اجناس و کالاهای ضروری تعلق گرفت. این کالاهای ضروری در شاخص قیمت مصرف‌کننده دارای اهمیت بالایی هستند در حالی که در شاخص ضمنی قیمت تولید ناخالص داخلی فقط مقدار تولید آن‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. از همین رو در مدت تخصیص این ارز تورم ضمنی از تورم مصرف‌کننده بالاتر بوده است. به طوری که تورم ضمنی قیمت تولید ناخالص داخلی در بهار 1400 معادل 77 درصد بوده در حالی که تورم مصرف‌کننده برابر با 49.5 درصد برآورد شده است. در زمستان همین سال هم تورم ضمنی 53.6 درصد برآورد شده در حالی که تورم مصرف‌کننده 34.7 درصد برآورد شده است.

اما بعد از جراحی اقتصادی و حذف ارز 4200 تومانی در اریبهشت 1401 ، این روند تغییر کرده و فشار تورمی به مردم منتقل شده و تورم مصرف‌کننده از تورم ضمنی تولید ناخالص داخلی پیشی گرفت. از همین‌رو در بهار سال گذشته تورم مصرف‌کننده 50.6 درصد محاسبه شده درحالی که تورم ضمنی قیمت تولید ناخالص داخلی برابر با 30 درصد بوده است.آخرین آمارها نیز حاکی از آن است که در تابستان سال جاری همچنان تورم مصرف‌کننده از تورم ضمنی بالاتر بوده و تورم مصرف‌کننده برابر با 31.7 درصد و تورم ضمنی معادل 26.7 درصد برآورد شده است.