کمبود دلار و نوسان واحد پول افغانی

گروه بین الملل: حکومت طالبان در تازه‌ترین اقدام برای کنترل نوسان ارزش افغانی در برابر ارز خارجی دوباره تاکید کرده‌است که هر فرد تنها مجاز است تا ۵۰۰۰ دلار را از طریق فرودگاه‌ها و ۵۰۰ دلار را از راه‌های زمینی به خاطرج از افغانستان انتقال دهد.
همچنین در این فرمان ورود ارز کشورهای منطقه به افغانستان ممنوع اعلام شده است و مسئولیت نظارت بر جلوگیری از «قاچاق» ارز، طلا، سنگ‌های قیمتی و آثار باستانی به نهادهای اطلاعاتی طالبان واگذار شده است.
افغانستان یک اقتصاد وارداتی است و در این صورت، بدون کمک‌های خارجی این احتمال وجود دارد که نرخ ارز و قیمت‌ها به صورت ناگهانی متحول شود. هشدار دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در مورد این احتمال که کمک‌های آمریکا به افغانستان قطع می‌شود، لرزه‌ بر بازار ارز در افغانستان انداخت.
پس از سقوط نظام قبلی به دست طالبان، در سه سال اخیر پول افغانی چندبار دچار نوسان شد. از جمله اوایل سال ۲۰۲۲ که یک دلار تا مرز ۱۳۰ افغانی هم رسید. قبل از آن در ۳۰ ‍ژانویه ۲۰۲۲ یک افغانی ۹۴ افغانی معامله می‌شد. در ۳۰ ‍ژانویه ۲۰۲۳ یک دلار حدود ۸۹ افغانی. و در ۳۰ ‍ژانویه ۲۰۲۴ که قیمت افغانی سیر صعودی‌اش را پیموده بود هر دلار ۷۵ افغانی معامله می‌شد. در ‍ژانویه ۲۰۲۵ و پس از این که دونالد ترامپ هشدار توقف کمک به افغانستان را داد، یک دلار ۸۵ افغانی شد. البته در اکتبر ۲۰۲۴ قیمت دلار در افغانستان ۶۵ افغانی هم شده بود.
آذرخش حافظی، رئیس پیشین اتاق تجارت و صنایع افغانستان در باره نوسانات پولی  گفت:« این به خاطر روان شناسی اقتصادی است که اثرات همگانی دارد. همه مردم مراجعه می کنند به صرافی‌ها که پول را به دلار تبدیل کنند. به اساس قانون عرضه و تقاضا، وقتی تقاضا زیاد شود و عرضه کم باشد سبب می‌شود قیمت‌ها بالا برود.»
محمد شاکر یعقوبی، کارشناس اقتصادی گفت:« وضعیت همیشه زیر تاثیر جریانات یا افزایش و کاهش نقدینگی و دلار بود. از طرفی، افغانستان از کشورهای وارداتی است و انتظار ثبات پولی در کشورهای وارداتی زیاد نمی‌رود. کشوری که نیازش به اساس واردات رفع شود سطح مصرف دلارش بسیار بالاست.»
در حال حاضر صادرات افغانستان دو میلیارد دلار گفته شده در حالی که میزان واردات بیش از هشت میلیارد دلار است.
یک بخش دلار در بازار افغانستان در گذشته از مسیر کمک‌های جامعه جهانی بود که از طریق بانک‌های خصوصی، در بانک مرکزی تبادله و به افغانی تبدیل می‌شد.
راهی هم که بانک مرکزی افغانستان زیر حاکمیت طالبان برای مدیریت نرخ ارز دارد به حراج‌گذاشتن دلار است. معلوم نیست تا کنون در مجموع چه مقدار دلار به حراج گذاشته شده است. اما آخرین بار، ماه ‍ژانویه ۲۰۲۵ بود که ۲۷ میلیون دلار از سوی بانک مرکزی به حراج گذاشته شد.
آذرخش حافظی می‌گوید این که پول افغانی در این سه سال گاهی ثبات نسبی داشته، چند عامل در آن نقش داشته:« از نظام قبلی بعضی ذخایر وجود داشت که از آن به خاطر ثبات پول افغانی استفاده می‌شد. یک مدت که طالبان بلد نبودند از این منابع استفاده کنند دلار به ۱۳۵ افغانی رسیده بود.»
از نظر  حافظی، کمک‌های خارجی که در این سه سال جریان داشت هم در تامین کسر بالانس مهم و پشتوانه پول افغانی بوده‌است. اگرچه مستقیم در اختیار طالبان قرار نمی‌گرفت. گفته می‌شود هر هفته ۴۰ میلیون دلار وارد افغانستان می‌شده است. یک عامل هم فروش مواد معدنی بوده‌است.