نویسندگان خارجی که سال 93 از دنیا رفتند

نویسنده کردِ ترک
کمال صادق گوکچلی را نمی شناسید؛ مطمئنم. اما ممکن است اگر اهل ادبیات باشید، نام یاشار کمال را شنیده باشید. یاشار کمال همان کمال صادق گوکچلی است؛ در واقع یاشار کمال نام ادبی این نویسنده کردِ ترکیه است. یاشار کمال در بیست و هشتمین روزِ دومین ماهِ سال 2015، که میشود 26 اسفند ماه سال 93، خرقه تهی کرد. او در طول شصت سال نویسندگی، 36 رمان نوشت که معروفترینش، اولین آنهاست: «اینجه ممد»؛ رمانی که به بیش از بیست زبان زنده دنیا ترجمه و فیلم‌های بسیاری با اقتباس از روی آن ساخته شد. «آن‌سوی کوهستان»، «اگر ما را کشتند»، «دریا قهر کرد»، «افسانه چیای آگری»، «مرد تنها»، «لانه‌های پریان»، «پیت حلبی»، «علف همیشه جوان» و «ستون خیمه» بخشی از تالیفات این نویسنده نامدار ترکیه است.

کسی به گابو نامه نمی‌نویسد
اگر عضو شبکه‌های هستید و اهل ادبیات هم نیستید، غیرممکن است نام گابریل گارسیا مارکز را نشنیده باشید. مارکز که قهرمان رئالیسم جادوئی است، با مرگ خود در شبکه‌های اجتماعی شوری به پا کرد. اگر خودِ شما در شبکه اجتماعی‌تان یادداشتی در رثای این نویسنده فقید ننوشته باشید، یا همخوان نکرده باشید، حتما از بین دوستان‌تان کسی بوده‌اند که چنین کاری کرده‌اند، ولو از مارکز هیچ کتابی نخوانده باشند. مارکز را بسیاری از کتابخوانها با «صد سال تنهایی» و «عشق سالهای وبا» میشناسند. اما این دو کتاب، همه تالیفات مارکز نیست. «پاییز پدرسالار»، «سالهای شوم» و «خاطرات روسپیان سودا زده من» بخش دیگری از تالیفات این نویسنده فقید است. مارکز در سال 1982 -‌یعنی سال 1360 شمسی- برنده نوبل ادبیات شد.

آمریکائیِ ایتالیایی‌نما
نویسنده‌، شاعر و بازیگر سیاهِ آمریکایی؛ گرچه نامش شبیه ایتالیایی‌هاست، اما در تمام زندگی‌اش صرفا چند بار به ایتالیا سفر کرد و جز این، نسبت دیگری با چشم سبزهای ایتالیایی نداشت. ماریو آنجلا، هفتم خرداد ماه 93، یعنی 28 ماه می سال 2014 درگذشت و مهمترین کتابی که از میان کتابهای بیشمار شعرش برای جهان یادگار باقی ماند، «می‌دانم چرا پرنده درون قفس می‌خواند» بود. «جرعه ای نوشیدنی خنک به من بدهید، دارم می میرم»، «قلب یک زن»، «الان برای سفرم چیزی برنداشته‌ام» و «مامان و من و مامان» تالیفات دیگر این بانوی شاعر و نویسنده است.

بنیاد فرهنگیِ یک نفره
فاطمه الزهرا املحاین که با نام هنری و ادبی «آسیه جبار» شناخته می شود، یک بنیاد فرهنگی یک نفره بود. این بانوی الجزایری، مترجم، رمان‌نویس، زبان‌شناس، فیلم‌نامه‌نویس و البته، کارگردان الجزایری بود که آثار خود را به زبان فرانسه تالیف کرده بود. جبار، دو رمان معروف دارد: «تشنگی» و «فرزندان جدید جهان». «زنان الجزایر در آپارتمانهایشان»، «دور از مدینه» و «نابودی زنان فرانسه» تالیفات دیگر این نویسنده فرانسوی‌نویسِ الجزایری‌الاصل است. آسیه جبار 17 بهمن 93، یعنی ششم فوریه 2015 در فرانسه درگذشت و پیکرش در چرچل، در زادگاهش، الجزیره به خاک سپرده شد.

معرفِ ادبیاتِ استرالیا به دنیا
کالین مک کالو را کتابخوانهای حرفه ای می شناسند حتما. اگر کتابخوار یا فیلمباز باشید، حتما «پرندگان خارزار» او را خوانده یا دیده‎‌اید. این نویسنده استرالیایی در طول 77 سال زندگی اش، 25 رمان نوشت. جزو اولین نسل نویسندگان جزیره بزرگ استرالیا بود که توانست ادبیات استرالیا را جهانی کند. مک کالو سالهای پایانی عمرش، توانایی نوشتن را از دست داده بود و با دیکته کردن به نویسندگی ادامه می داد. این بانوی نویسنده هم در بهمن ماه امسال، یعنی فوریه 2015 درگذشت و در استرالیا به خاک سپرده شد.

مسیحیِ دلداده
شاید مهم‌ترین کتاب در مورد حضرت علی را ننوشته باشد، اما بی‌تردید معروف‌ترین کتابی که در دوران معاصر در رثای حضرت علی نوشته شده، اثر اوست. جرج جرداقِ مسیحی، با «صدای عدالت انسانی»، خود را در جهان اسلام جاودانه کرد. او، نمایشنامه‌نویس، شاعر و نویسنده لبنانی بود که چهاردهم آبان 93 درگذشت. مجموعه پنج جلدی «صدای عدالت انسانی»، تنها تالیف این نویسنده لبنانی در ستایش حضرت علی نیست. او «روائع نهج البلاغه» را هم در رثای امام اول شیعیان تالیف کرده بود. این کتاب توسط سیدهادی خسروشاهی در سال 42 به فارسی ترجمه شد.

روزنامه‌نگار-نویسنده آلمانی
از جمله بزرگترین نویسندگان آلمانی، بعد از جنگ جهانی دوم بود. نویسندگی را با روزنامه‌نگاری آغاز میکند و کتابهای بسیاری مینویسد؛ کتابهایی که در ایران، تنها یکی از آنها شانس ترجمه پیدا میکند: «زنگ انشا». زیگفرید لنتس، نویسنده آلمانی که در زمان جنگ جهانی دوم، به اسارت انگلیسیها در آمده بود، بعد از جنگ تحصیلاتش را ادامه میدهد؛ فلسفه میخواند و در کنار تحصیل، نوشتن را رها نمیکند. «زنگ انشا»ی آقای لنتس، از جمله بهترین رمانهای اروپایی است که حسن نقره‌چی آن را ترجمه کرده و انتشارات نیلوفر آن را در سال 88 منتشر کرده است. اگر این کتاب را یافتید، در مطالعه‌اش درنگ نکنید. زیگفرید 15 مهرماه 93 دنیا را ترک کرد و کتابهایش را برای دنیا به یادگار گذاشت.

نویسنده‌ای با مزه ساندویچ!
عنوان «توماس برگر» را اگر در ایران بشنوید، ممکن است فکر کنید یک ساندویچیِ تازه افتتاح شده است و کسی، خواسته نامی متفاوت بگذارد روی ساندویچ‌فروشی‌اش. اما این اغذیه‎فروشیِ احتمالیِ ایرانی، در عالمِ واقعیت یک نویسنده آمریکایی است که دست برقضا، همانقدر که ساندویچ در مُلک ما مشتری دارد، کتابهای او در دنیا مخاطب یافته است. «بزرگ‌مردِ کوچک» بزرگترین اتفاق ادبی عمر برگر محسوب می شود و از روی این کتاب، فیلمی با همین نام با بازی داستین هافمن ساخته شد که بازیگر نقش اول مرد، جوایز سینمایی بسیاری هم گرفت. برگر، نامزد پولیتزر شده است، در ژانرهای مختلف کتاب دارد و آثارش، برای سینماگرها، آنقدر مهم بوده که تقریبا هر کتابی که نوشته، از توی آن چند فیلم سینمایی دیگر هم درآمده. برگر در 89 سالگی در آمریکا درگذشت. درست در همین سال 93 یعنی.

باشگاهِ نوبلی‌‎های رو به زوال
سال 93، سالِ بدی برای برگزیدگان دوره‌های مختلف نوبل بود. بعد از مارکز، ناردین گوردیمر هم که جایزه نوبل ادبیات را در سال 1991 دریافت کرده بود، درگذشت. گوردیمر از جمله نویسندگانِ فعالِ سیاسی بود که در آفریقا زاده شد، یک عمر بر ضد آپارتاید نوشت و در سالهای پایانی عمرش برای معرفی بیماری ایدز کمر همت بست. گوردیمر نویسنده «روزهای فریبنده»، «سرزمین بیگانگان»، «فرصتی برای دوست داشتن»، «آخرین دنیای بورژوازی»، «سرگذشت پسرم» و... بود. «محافظه کار» او توانست در سال 1991 برگزیده جایزه بوکر شود. گوردیمر 22 تیر ماه سال 93 درگذشت؛ یعنی 13 جولای 2014.

ادبیات کودک و نوجوان هم بی‌نصیب نبود
ادبیات کودک و نوجوان در سالی که گذشت، در اندوه از دست دادن اریک هیل عزادار شد. در سالهای اخیر هیل شاید یکی از معروفترین نویسندگان کودک و نوجوان بود. معروف ترین کتاب هیل «خال خالی کجاست» در دهه 1980 منتشر و به زبان های بسیاری ترجمه شد. این نویسنده انگلیسی، دستی هم بر کاریکاتور داشت. مدتی در صنعت هوانوردی فعالیت کرد و بعدتر جلای وطن کرد و به آمریکا رفت و تا آخرین روز حیات هم در آنجا اقامت داشت. «اولین قدم‌های خال‌خالی»، «رنگ‎های مورد علاقه خال خالی» و «خال خالی می تواند بشمارد» دیگر کتابهای مجموعه خال‌خالی است. مجموعه معروفِ دیگرِ هیل که در ایران هم به سعی انتشارات افق منتشر شده، «دل درد هاپو»، «تولدت مبارک هاپو»، «باغچه هاپو»، «بازی جدید هاپو»، «هاپو و رنگ و هوش» است. هیل در 21 خرداد 93 -11 ژوئن 2014- درگذشت.

نویسنده دو میلیون دلاری
به نام «نویسنده دو میلیون دلاری» معروف است. برای اولین کتابش دو میلیون دلار از ناشر میگیرد و این یعنی نویسنده، به طرزی اعجاب برانگیز، نبوغِ نویسندگی دارد. آلن فولسوم که پیش از نویسندگی، فیلمنامه نویس بود، اولین کتابش را با نام «روزِ پس از فردا» در آمریکا منتشر کرد و با دریافت دو میلیون دلار برای این کتاب، نام خود را در تاریخ ثبت کرد. نه پیش از او و نه پس او نویسنده ای چنین مبلغی را برای انتشار یک کتاب از ناشر دریافت نکرده بود. فولسوم چهارم خرداد سال 93 پس از بیست سال مبارزه با سرطان پوست، نهایتا تسلیم شد و درگذشت. کتابِ «روز پس از فردا» در ایران با ترجمه بهرام افراسیابی منتشر شده است.

زنانِ جنایی‌نویس
زنان اگر جنایی‌نویس باشند، آثارشان معمولا مخاطبان و مشتریان بیشماری دارد؛ نمونه‌اش؟ آگاتا کریستی. اما او تنها جنایی‌نویس معروف نبود. پی‌دی جیمز جنایی‌نویس معروف دیگری است که آثارش به زبانهای بسیاری ترجمه شده و بر اساس داستانهای او، فیلمهای بسیاری تهیه و تولید شده است. خانم جیمز که آذر ماه 93 فوت کرد، بیش از بیست رمان جنایی نوشته بود و در انگلستان و آمریکا او را به نام ملکه رمان پلیسی می شناختند. اولین اثر او تحت عنوان چهره پنهان در سال ۱۹۶۲ میلادی منتشر شد اما اثری که به او شهرت جهانی اعطا کرد کتاب خون بی گناه بود که در سال ۱۹۸۰ به چاپ رسید. ناگفته نماند اغلب کتاب های او به زبان فارسی ترجمه شده است.

بی‌مزد بود و منت هر خدمتی که کردی...
اما واپسین نویسنده ای که ایرانی نبود و در سال 93 شمسی رحل اقامت به سرای باقی افکند، مهمترینِ آنها برای ما بود. ریچارد فرایِ انگلیسی، سالها عمرش را وقف شرقِ عالم کرد و سالها در اصفهان تحقیقات گسترده ای روی فرهنگ و بومِ ما انجام داد. فرای در زمان ریاست جمهوری احمدی‌نژاد کلید خانه ای را از او دریافت کرد و او که در زمان حیات، در خاک ایران خانه‌ای داشت، پیکرش در زمان مرگ اجازه تدفین در اصفهان را نیافت. او وصیت کرده بود در ایران و در حاشیه زاینده رود دفن شود، اما دلواپسان، دلواپس از دفن جنازه‌ای که حتی اگر بخواهد دیگر نمی‌تواند خطری برای کسی داشته باشد، از تدفین وی ممانعت کردند. به هر حال چه بپذیریم و چه از پذیرش آن سر باز زنیم، فرای منشا خدمات بسیاری به فرهنگ و هنر ما بود. از او که به زبان فارسی تسلط داشت، «ترجمه تاریخ بخارا»، «میراث باستانی ایران»، «عصر زرین فرهنگ ایران»، «ایران بزرگ» و «تاریخ باستانی ایران» منتشر شده است. فرای از جمله نویسندگانی بود که در نخستین روزهای سال 93 درگذشت.