تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۰۱/۲۵ ساعت ۱۰:۲۰
کد مطلب : ۷۴۴۵۲
نویسنده‌ای برجسته، شهروندی دلیر
واکنش‌ها به درگذشت گونتر گراس
گروه فرهنگي: شخصیت‌های گوناگون از جایگاه ادبی و تاثیر و تعهد سیاسی گونتر گراس، یکی از برجسته‌ترین نویسندگان جهان، كه ديروز در ۸۷ سالگی در بیمارستان شهر لوبک آلمان در میان جمع خانواده خود از دنیا رفت سخن گفته‌اند.
به گزارش دويچه وله، نویسنده مشهور آلمانی که رمان "طبل حلبی" او به ۵۵ زبان ترجمه شده بر اثر یک عفونت شدید درگذشت. گونتر گراس در سال ۱۹۵۹ در سن ۳۲ سالگی با انتشار نخستین رمان خود "طبل حلبی" به شهرتی جهانی دست یافت. او ۴۰ سال پس از انتشار این رمان، در سال ۱۹۹۹، جایزه ادبی نوبل را برای مجموعه‌ی آثارش دریافت کرد.
گراس رمان سه‌گانه "طبل حلبی"، "موش و گربه" و "سال‌های سگی" را در دهه‌ی ۱۹۶۰ نوشت و تقریبا ۵۰ سال پس از انتشار آن‌ها، "آخرین رقص"، "داستان‌های هانس کریستیان آندرسن از دیدگاه گراس"، "پوست‌کندن پیاز"را منتشر کرد. در سه اثر پر اهمیت "عرصه فراخ"، "قرن من" و "با گام خرچنگ" گراس نشان داده بود که حاضر نیست تعهد و شعور انسانی را در مذبح "ادبیات" قربانی کند.
فعالیت‌های گونتر گراس به خلق آثار ادبی محدود نبود. او همچنین در نقاشی و مجسمه‌سازی موفق بود. او مجسمه‌سازی و گرافیک را از ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۲ در آکادمی هنر دوسلدورف آموخته بود. پس از آن شاگرد مجسمه‌سازی کارل هارتونگ، هنرمند آلمانی، در برلین شد. گراس در عرصه سیاست نیز فعال بود و چندین سال با حزب سوسیال دمکرات آلمان همکاری داشت. او از برجسته‌ترین روشنفکران حامی ویلی برانت، صدراعظم سوسیال دمکرات آلمان، به شمار می‌رفت. او در سال ۱۹۸۲ به عضویت حزب سوسیال دموکرات آلمان درآمد و با آنکه همیشه طرفدار سوسیال دموکراتها ماند، اما پس از ۱۰ سال از عضویت این حزب استعفا کرد.
گراس همچنین از جنبش صلح دهه ۱۹۸۰ آلمان حمایت می‌کرد. شعری از او درباره مناقشه هسته‌ای ایران و احتمال جنگ علیه این کشور، موضوعی بود که گراس را سال ۲۰۱۲ با انتقادهای فراوانی روبه‌رو کرد. او در این شعر که با عنوان "آنچه باید گفته شود" در روزنامه "زوددویچه" منتشر شد، به "سیاست‌های جنگ‌طلبانه" اسرائیل تاخت و از "حمله پیشگیرانه" به ایران انتقاد کرد. بسیاری از سیاستمداران و چهره‌های معروف همراه با ابراز تاسف از درگذشت گونتر گراس از او هم به عنوان نویسنده برجسته آثار ادبی و هم به عنوان شهروند مبارزه‌جو و مدافع دموکراسی یاد کرده‌اند.
مونیکا گوترز، وزیر فرهنگ آلمان از حزب دموکرات مسیحی، از گراس به عنوان سخنران، جستارنویس و رمان‌نویس برجسته‌ای نام برد که آثارش در سراسر جهان خوانده می‌شود. او گفت که آثار گراس در کنار آثار یوهان ولفگانگ فون گوته، شاعر و ادیب بزرگ آلمانی، قرار خواهد گرفت. شورای فرهنگ آلمان از گونتر گراس به عنوان "یکی از برجسته‌ترین نویسندگان آلمانی‌زبان دوره پس از جنگ" تمجید کرد که هم‌زمان "لرزه‌نگار جامعه" بود و در بحث‌های اجتماعی شرکت می‌جست.
ایمره کرتس، نویسنده مجاری برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۰۲، گفت: «ما به موضوع‌های شبیه به هم نمی‌پرداختیم، اما دوست بودیم و به یکدیگر احترام می‌گذاشتیم.» به گفته کلاوس اشتک، رئیس آکادمی هنرهای برلین، جهان ادبیات یکی از پرقدرت‌ترین نویسندگان خود را از دست داده و جمهوری آلمان نیز یکی از مبارزه‌جوترین شهروندان خود را. اشتک گفت: «گراس هر وقت احساس می‌کرد دموکراسی در خطر است، از هیچ مشاجره‌ای پرهیز نمی‌کرد». یواخیم لوکس، رئیس تئاتر تالیا در هامبورگ گفت که با مرگ زیگفرید لنتس و گونتر گراس، دوره‌ای ادبی و نیز سیاسی سرانجام پایان می‌یابد.
بسیاری از سیاستمداران آلمان به نقش گونتر گراس در تقویت سوسیال دموکراسی و فرهنگ جدل و تاثیر آن بر فرهنگ سیاسی در آلمان اشاره کرده‌اند. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، گفت کمتر کسی چون گراس هم با آثار ادبی و هم با تعهد اجتماعی و سیاسی خود تاریخ دوره پس از جنگ آلمان را همراهی کرده و بر آن تاثیر گذاشته است. یواخیم گاوک، رئیس جمهور آلمان، از آثار گونتر گراس به عنوان "آیینه فوق‌العاده کشور ما آلمان" تمجید کرد. گاوک در پیام تسلیت خود به اوته گراس، همسر برنده جایزه نوبل، نوشت که گراس "در طول زندگی خود انسان سیاسی مبارزه‌جو و مستقل" باقی ماند.
در پیام تسلیت گاوک به اوته گراس آمده است: «او از مشاجره و انتقاد نمی‌هراسید، همیشه با نکته‌سنجی در مباحثه‌های سیاسی شرکت می‌کرد و برای دهه‌ها آن‌ها را تحت تاثیر قرار داد. گراس با آثار ادبی و هنری خود مردم کشور ما را متاثر کرد، به وجد درآورد و به فکر واداشت. در رمان‌ها، داستان‌ها و اشعار او امیدها و خطاهای بزرگ، ترس‌ها و آرزوهای تمامی نسل‌ها را می‌توان یافت.»
نوربرت لامرت، رئیس مجلس نمایندگان آلمان از حزب دموکرات مسیحی آلمان، در پیام تسلیت خود به همسر گراس از او به عنوان "مرجعی در مباحثه سیاسی" نام برد. لامرت نوشت: «با درگذشت گونتر گراس نه تنها یکی از مهم‌ترین نویسندگان آلمانی‌زبان را از دست داده‌ایم، بلکه یکی از متعهدترین شهروندان را که همواره در مورد موضوع‌های اجتماعی اظهار نظر می‌کرد.» لامرت در ادامه نوشت: «گراس به هیچ وجه از اختلاف نظر و جر و بحث واهمه نداشت، بر عکس اگر لازم می‌دید در پی انجام آن برمی‌آمد.»
زیگمار گابریل، رئیس حزب سوسیال دمکرات آلمان، گراس را "یکی از مهم‌ترین نویسندگان دوره پس از جنگ آلمان و یکی از نویسندگان و مبارزان متعهد برای دموکراسی و صلح" خواند. او گفت که سوسیال دمکراسی آلمان یک همراه، مشاور و دوست نزدیک خود را از دست داد. معاون صدراعظم آلمان همچنین گفت که گراس از زمان دوستی خود با ویلی برانت، صدراعظم فقید سوسیال دموکرات آلمان، یک "مشاور و مبارز انتخاباتی برای سوسیال دموکراسی" بود.
گابریل افزود که گراس بر فرهنگ سیاسی آلمان تاثیر گذاشت: «ایراد‌ها و مداخله‌های او در موضوع‌های مختلف موجب شد که فرهنگ سیاسی در آلمان رنگارنگ‌تر و غنی‌تر شود و رابطه میان سیاست و فرهنگ تغییر کند. صدای او که شهروندان را به رواداری بیشتر فرامی‌خواند و اراده او برای دخالت‌های سیاسی مداوم آلمان را غنی‌تر ساخت.» گابریل گفت: «حزب سوسیال دموکرات آلمان در برابر گونتر گراس سر تعظیم فرود می‌آورد.» او افزود که از دهه ۱۹۶۰ گونتر گراس در مبارزات انتخاباتی فراوانی فعالیت داشت و به عنوان رابط میان حزب سوسیال دموکرات و روشنفکران آلمانی عمل می‌کرد که بر فضای فرهنگی سیاسی آلمان تاثیر گذاشت و این در پیروزی سوسیال دموکراتها از ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ تاثیر داشت.
توماس اوپرمان، رئیس فراکسیون حزب سوسیال دمکرات در مجلس آلمان، گفت: «گونتر گراس فوت کرد. خبر ناراحت‌کننده‌ای است، اما آثار ادبی او جاودانه هستند. طبل حلبی نخستین کتاب مهمی بود که خواندم.» فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیر امور خارجه از حزب سوسیال دموکرات آلمان، همراه با ابراز تاثر از شنیدن خبر درگذشت گراس گفت که او شهروندی بزرگ و "فرزند شهر لوبک" بود. کریستیان لیندنر، رئیس حزب دموکرات‌های آزاد (لیبرال‌ها) نیز گونتر گراس را روشنفکری مبارز خواند که آثار ادبی‌اش فوق‌العاده خواهد ماند.
گرگور گیزی، رئیس حزب چپ‌های المان، گفت که مرگ گونتر گراس فقدانی بزرگ برای آلمان خواهد بود. گیزی گفت: «معدود کسانی هستند که مانند گونتر گراس بر آلمان به لحاظ ادبی تاثیر عمیق گذاشته‌اند و نیز با کلام نافذ خود در بحث‌های مهم سیاسی و اجتماعی شرکت کرده‌اند. حال صدای او خاموش شده و ما فقدان او را حس خواهیم کرد.» میکی بایزن‌هرتس، نویسنده و کمدین آلمانی نیز در توییتی با نظر به روحیه مبارزه‌جوی گونتر گراس نوشت: «حال نوبت خداست که به یک چیزهایی گوش کند.»
گراس رمان سه‌گانه "طبل حلبی"، "موش و گربه" و "سال‌های سگی" را در دهه‌ی ۱۹۶۰ نوشت و تقریبا ۵۰ سال پس از انتشار آن‌ها، "آخرین رقص"، "داستان‌های هانس کریستیان آندرسن از دیدگاه گراس"، "پوست‌کندن پیاز"را منتشر کرد. در سه اثر پر اهمیت "عرصه فراخ"، "قرن من" و "با گام خرچنگ" گراس نشان داده بود که حاضر نیست تعهد و شعور انسانی را در مذبح "ادبیات" قربانی کند.
فعالیت‌های گونتر گراس به خلق آثار ادبی محدود نبود. او همچنین در نقاشی و مجسمه‌سازی موفق بود. او مجسمه‌سازی و گرافیک را از ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۲ در آکادمی هنر دوسلدورف آموخته بود. پس از آن شاگرد مجسمه‌سازی کارل هارتونگ، هنرمند آلمانی، در برلین شد. گراس در عرصه سیاست نیز فعال بود و چندین سال با حزب سوسیال دمکرات آلمان همکاری داشت. او از برجسته‌ترین روشنفکران حامی ویلی برانت، صدراعظم سوسیال دمکرات آلمان، به شمار می‌رفت. او در سال ۱۹۸۲ به عضویت حزب سوسیال دموکرات آلمان درآمد و با آنکه همیشه طرفدار سوسیال دموکراتها ماند، اما پس از ۱۰ سال از عضویت این حزب استعفا کرد.
گراس همچنین از جنبش صلح دهه ۱۹۸۰ آلمان حمایت می‌کرد. شعری از او درباره مناقشه هسته‌ای ایران و احتمال جنگ علیه این کشور، موضوعی بود که گراس را سال ۲۰۱۲ با انتقادهای فراوانی روبه‌رو کرد. او در این شعر که با عنوان "آنچه باید گفته شود" در روزنامه "زوددویچه" منتشر شد، به "سیاست‌های جنگ‌طلبانه" اسرائیل تاخت و از "حمله پیشگیرانه" به ایران انتقاد کرد. بسیاری از سیاستمداران و چهره‌های معروف همراه با ابراز تاسف از درگذشت گونتر گراس از او هم به عنوان نویسنده برجسته آثار ادبی و هم به عنوان شهروند مبارزه‌جو و مدافع دموکراسی یاد کرده‌اند.
مونیکا گوترز، وزیر فرهنگ آلمان از حزب دموکرات مسیحی، از گراس به عنوان سخنران، جستارنویس و رمان‌نویس برجسته‌ای نام برد که آثارش در سراسر جهان خوانده می‌شود. او گفت که آثار گراس در کنار آثار یوهان ولفگانگ فون گوته، شاعر و ادیب بزرگ آلمانی، قرار خواهد گرفت. شورای فرهنگ آلمان از گونتر گراس به عنوان "یکی از برجسته‌ترین نویسندگان آلمانی‌زبان دوره پس از جنگ" تمجید کرد که هم‌زمان "لرزه‌نگار جامعه" بود و در بحث‌های اجتماعی شرکت می‌جست.
ایمره کرتس، نویسنده مجاری برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۰۲، گفت: «ما به موضوع‌های شبیه به هم نمی‌پرداختیم، اما دوست بودیم و به یکدیگر احترام می‌گذاشتیم.» به گفته کلاوس اشتک، رئیس آکادمی هنرهای برلین، جهان ادبیات یکی از پرقدرت‌ترین نویسندگان خود را از دست داده و جمهوری آلمان نیز یکی از مبارزه‌جوترین شهروندان خود را. اشتک گفت: «گراس هر وقت احساس می‌کرد دموکراسی در خطر است، از هیچ مشاجره‌ای پرهیز نمی‌کرد». یواخیم لوکس، رئیس تئاتر تالیا در هامبورگ گفت که با مرگ زیگفرید لنتس و گونتر گراس، دوره‌ای ادبی و نیز سیاسی سرانجام پایان می‌یابد.
بسیاری از سیاستمداران آلمان به نقش گونتر گراس در تقویت سوسیال دموکراسی و فرهنگ جدل و تاثیر آن بر فرهنگ سیاسی در آلمان اشاره کرده‌اند. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، گفت کمتر کسی چون گراس هم با آثار ادبی و هم با تعهد اجتماعی و سیاسی خود تاریخ دوره پس از جنگ آلمان را همراهی کرده و بر آن تاثیر گذاشته است. یواخیم گاوک، رئیس جمهور آلمان، از آثار گونتر گراس به عنوان "آیینه فوق‌العاده کشور ما آلمان" تمجید کرد. گاوک در پیام تسلیت خود به اوته گراس، همسر برنده جایزه نوبل، نوشت که گراس "در طول زندگی خود انسان سیاسی مبارزه‌جو و مستقل" باقی ماند.
در پیام تسلیت گاوک به اوته گراس آمده است: «او از مشاجره و انتقاد نمی‌هراسید، همیشه با نکته‌سنجی در مباحثه‌های سیاسی شرکت می‌کرد و برای دهه‌ها آن‌ها را تحت تاثیر قرار داد. گراس با آثار ادبی و هنری خود مردم کشور ما را متاثر کرد، به وجد درآورد و به فکر واداشت. در رمان‌ها، داستان‌ها و اشعار او امیدها و خطاهای بزرگ، ترس‌ها و آرزوهای تمامی نسل‌ها را می‌توان یافت.»
نوربرت لامرت، رئیس مجلس نمایندگان آلمان از حزب دموکرات مسیحی آلمان، در پیام تسلیت خود به همسر گراس از او به عنوان "مرجعی در مباحثه سیاسی" نام برد. لامرت نوشت: «با درگذشت گونتر گراس نه تنها یکی از مهم‌ترین نویسندگان آلمانی‌زبان را از دست داده‌ایم، بلکه یکی از متعهدترین شهروندان را که همواره در مورد موضوع‌های اجتماعی اظهار نظر می‌کرد.» لامرت در ادامه نوشت: «گراس به هیچ وجه از اختلاف نظر و جر و بحث واهمه نداشت، بر عکس اگر لازم می‌دید در پی انجام آن برمی‌آمد.»
زیگمار گابریل، رئیس حزب سوسیال دمکرات آلمان، گراس را "یکی از مهم‌ترین نویسندگان دوره پس از جنگ آلمان و یکی از نویسندگان و مبارزان متعهد برای دموکراسی و صلح" خواند. او گفت که سوسیال دمکراسی آلمان یک همراه، مشاور و دوست نزدیک خود را از دست داد. معاون صدراعظم آلمان همچنین گفت که گراس از زمان دوستی خود با ویلی برانت، صدراعظم فقید سوسیال دموکرات آلمان، یک "مشاور و مبارز انتخاباتی برای سوسیال دموکراسی" بود.
گابریل افزود که گراس بر فرهنگ سیاسی آلمان تاثیر گذاشت: «ایراد‌ها و مداخله‌های او در موضوع‌های مختلف موجب شد که فرهنگ سیاسی در آلمان رنگارنگ‌تر و غنی‌تر شود و رابطه میان سیاست و فرهنگ تغییر کند. صدای او که شهروندان را به رواداری بیشتر فرامی‌خواند و اراده او برای دخالت‌های سیاسی مداوم آلمان را غنی‌تر ساخت.» گابریل گفت: «حزب سوسیال دموکرات آلمان در برابر گونتر گراس سر تعظیم فرود می‌آورد.» او افزود که از دهه ۱۹۶۰ گونتر گراس در مبارزات انتخاباتی فراوانی فعالیت داشت و به عنوان رابط میان حزب سوسیال دموکرات و روشنفکران آلمانی عمل می‌کرد که بر فضای فرهنگی سیاسی آلمان تاثیر گذاشت و این در پیروزی سوسیال دموکراتها از ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ تاثیر داشت.
توماس اوپرمان، رئیس فراکسیون حزب سوسیال دمکرات در مجلس آلمان، گفت: «گونتر گراس فوت کرد. خبر ناراحت‌کننده‌ای است، اما آثار ادبی او جاودانه هستند. طبل حلبی نخستین کتاب مهمی بود که خواندم.» فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیر امور خارجه از حزب سوسیال دموکرات آلمان، همراه با ابراز تاثر از شنیدن خبر درگذشت گراس گفت که او شهروندی بزرگ و "فرزند شهر لوبک" بود. کریستیان لیندنر، رئیس حزب دموکرات‌های آزاد (لیبرال‌ها) نیز گونتر گراس را روشنفکری مبارز خواند که آثار ادبی‌اش فوق‌العاده خواهد ماند.
گرگور گیزی، رئیس حزب چپ‌های المان، گفت که مرگ گونتر گراس فقدانی بزرگ برای آلمان خواهد بود. گیزی گفت: «معدود کسانی هستند که مانند گونتر گراس بر آلمان به لحاظ ادبی تاثیر عمیق گذاشته‌اند و نیز با کلام نافذ خود در بحث‌های مهم سیاسی و اجتماعی شرکت کرده‌اند. حال صدای او خاموش شده و ما فقدان او را حس خواهیم کرد.» میکی بایزن‌هرتس، نویسنده و کمدین آلمانی نیز در توییتی با نظر به روحیه مبارزه‌جوی گونتر گراس نوشت: «حال نوبت خداست که به یک چیزهایی گوش کند.»
