اثرگذاری تغییرات آب و هوایی بر صنعت گردشگری

سید چمران موسوی
امروزه از جمله فرصت‌های جدید اشتغال و توسعه که دارای جنبه‌های متعدد اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی بوده و در عین حال به دلیل نیازهای جهانی به شدت در حال رشد و گسترش است، صنعت گردشگری است. این صنعت از شاخه‌های متعدد هتلداری، گردشگری تاریخی تا طبیعت گردی و اکوتوریسم را شامل می‌شود. کشور ایران به دلیل دارا بودن پتانسیل قابل ملاحظه از عرصه‌های دارای ارزش گردشگری، همواره به عنوان یکی از کانون‌های این صنعت در قلمرو سرزمینی مطرح بوده است. با این حال، فرصت‌های گردشگری موجود در کشور از جمله جاذبه‌های طبیعی فراوان و چشم‌اندازهای بکر و آب و هوای مناسب و گستره‌های اقلیمی متنوع، زمینه را برای توسعه اکوتوریسم یا بعبارتی طبیعت گردی، بیش از دیگر جنبه‌های صنعت گردشگری مانند گردشگری تاریخی تقویت می‌کند.

درعین حال نباید از نظر دور داشت که دستیابی به این مهم تنها در سایه شناخت صحیح منابع و ظرفیت برد آنها، برنامه ریزی و مدیریت صحیح عرصه‌های طبیعت گردی و آموزش و فرهنگ‌سازی مناسب در میان مخاطبان این صنعت امکان پذیر خواهد بود؛ در غیر اینصورت گردشگری و از جمله طبیعت گردی می‌تواند هم سطح سایر پروژه‌ها و فعالیت‌های عمرانی مخرب محیط زیست، منجر به تخریب زیستگاه‌ها و از بین رفتن جاذبه‌های طبیعی مناطق باشند.

در عین حال بررسی عوامل اثرگذار بر این فعالیت، خود از جمله موضوعاتی است که در ساسیت گذاری‌های کلان این صنعت بایستی مدنظر قرار گیرد. در سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین مسائلی که جنبه‌های مختلف زندگی انسانی و محیط زیست رارا تحت تأثیر قرارداده است؛ پدیده تغییر اقلیم می‌باشد که خود ناشی از فعالیت‌های نادرست انسانی تلقی می‌گردد. دانش و فهم مربوط به تغییرات اقلیم در دهه گذشته بطور چشمگیری افزایش یافته است. اثرات تغییرات اقلیمی بصورت طیف وسیعی از تغییرات از جمله افزایش دما، کاهش سطح پوشش برف ها، ذوب شدن یخچال ها، خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب ها، تغییرات شدید الگوهای بارندگی، افزایش سطح آب دریاها و بروز دوره‌های خشکسالی با شدت و تواتر بیشتری در حال وقوع است.

این دگرگونی‌ها از سوی دیگر موجب بروز تحولاتی در سامانه بیولوژیک طبیعت می‌شوند که پیامد آشکار آن تغییر توزیع و پراکندگی جمعیت گیاهان و جانوران و دگرگونی تنوع زیستی است. پژوهش‌های علمی بر روی روند تغییرات اقلیمی و عکس العمل زمین در 150 سال گذشته نشان می‌دهد در حال حاضر شتاب تغییرات سریع‌تر از دوره‌های تاریخی گذشته است. از این رو تلاش برای پیش بینی تغییرات و نیز شناسایی جنبه‌های گوناگون عوامل محیطی و نیز فعالیت‌های انسانی که از آن تأثیر می‌پذیرند به موضوعی جدی و در رده نخست اولویت‌های بین المللی تبدیل شده است. گرچه بررسی اثرات تغییر اقلیم بر فعالیتی نظیر گردشگری، بواسطه وابستگی آن به عوامل مختلف ومتعدد انسانی به نظر پیچیده می‌رسد اما رشد روز افزون این صنعت و نیاز جوامع بشری به پناه بردن در آغوش طبیعت با هدف رفع خستگی و روزمرگی و رهایی از زندگی‌های پر تنش کلان شهرها، موردی نیست که صرفاً بواسطه پیچیدگی از نظر دور بماند و یا دارای اولویت نباشد؛ بویژه اینکه بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، موج طبیعت گردی نه تنها در کشورهای توسعه یافته بلکه در اغلب کشورهای در حال توسعه نیز رو به رشد بوده و در حال تبدیل شدن به یکی از پایه‌های درآمدهای اقتصادی در سطح ملل مختلف است.

گردشگری بواسطه ماهیت خود، فعالیتی پیچیده و‌ترکیبی محسوب می‌شود. موفقیت در آن مستلزم مشارکت بخش‌های مختلف و متعدد جامعه بوده و به همان میزان نیز اثرات گسترده‌ای در بردارد. از همین رو، گردشگری در هر مرحله و در هر گام نیازمند برنامه ریزی و هماهنگی و نیز پایش عوامل تأثیرگذار بر آن است. در غیر این صورت گردشگری می‌تواند به نحوی غیرعقلایی و مخرب توسعه یابد و به تخریب یا نابودی همان چیزهایی منجر شود که بر آنها استوار است.